Íslendingaþættir Tímans - 01.09.1971, Blaðsíða 20

þótt ekki væru þau rík. Og þarna
í Bæ ólst Sesselja upp og dvaldist
þar til hún liðlega tvítug giftist
Jóni Hjaltalín Brandssyni og stofn
aði með honum sitt eigið heimili
að Berufirði.
Þau hafa áreiðanlega vitað hvað
þau gerðu gömlu Berufjarðarhjón
in, er þau seldu uppeldi dóttur
sinnar í hendur læknishjónunum
í Bæ. í þá daga var Bær í Króks-
firði eitt þekktasta myndar- og
menningarheimili landsins. Heim
ilið og húsráðendur, hvort tveggja
rómað fyrir gestrisni og góðvild og
háttvísan heimilisbrag, og auðvitað
fann Sesselja litla þar fyrir mjúk-
ar móðurhendur, sem kunnu ekki
að gera mun á henni og eigin
dætrum. Sjálf hefur Sesselja á
skemmtilegan og hugnæman hátt
lýst þessu merka heimili í grein-
inni „Frá Bæ í Króksfirði“, sem
kom í Lesbók Morgunblaðsins, 24.
desember 1965. Við lestur hennar
rennir maður grun í þau mikil-
vægu, mótandi áhrif, sem Sesselja
hefur orðið fyrir við að alast upp
á slíku heimili — og eins hve já-
kvætt og eiftudrjúgt það veganesti
hefur orðið henni, sem hún bar
þaðan méð sér inn á sitt eigið
heimili.
Þess var getið, að þau ungu
hjónin, Sesselja og Jón, hafi hafið
búskap í Berufirði. Þar var ekki
leitað langt eftir staðfestunni, þar
sem bæði voru fædd og uppalin
í Reykhólasveitinni. Ekki urðu þó
mörg búskaparárin í Berufirði.
Fluttust þau þaðan að Bakka í
Geiradal (næstu sveit) og voru þar
eitt ár. Þá var aftur snúið heim
til Reykhólasveitar og nú að
Kambi, er var næsta býli við Bæ
í Króksfirði og örskammt á milli.
Þetta var árið 1906 — og á Kambi
bjuggu þau síðan óslitið í 40 ár.
Reykhólasveitin er alivíðáttumik
il sveit og fjöibreytt að landkost-
um og landslagi — og næsta langt
milli sveitarendanna í austri og
vestri. Segja má að Kambur sé
mjög nálægt þeim eystri, en aftur
var bær foreldra minna ekki langt
frá vesturenda sveitarinnar og
sennilega því eitthvað um 4ra til
5 tíma ferð á hesti milli þessara
bæja. Þetta var alltof langur veg-
ur til þess að tíðförult gæti verið
milli staðanna af börnum og kven
fólki. Helzt að sæist bregða fyrir
andlitum frá fjarliggjandi bæjum
við Reykhólakirkju á fermingar-
dögum eða öðrum háhelgum. En
þrátt fyrir seinlátar og frumstæð-
ar samgöngur, voru bæirnir innan
þessa fámenna sveitarsamfélags
tengdir undarlega sterkum og lif-
andi böndum. Alltaf voru einhverj
ir á ferð til að styrkja tengslin
milli fjarliggjandi bæja og sveitar
hluta, og á hreppsfundum hittust
góðbændur og ræddu um landsins
gagn og nauðsynjar og ýmis að-
kallandi mál innan sveitarfélags-
ins. Af öllu þessu spratt ekki svo
lítil kynning, kunningsskapur og
vinátta eftir manngerð og mann-
kostum hvers. Og rausnarheimilin,
sem stóðu nær þjóðbraut og á
hvíldi mikil gestakoma, gátu ekki
sett ljós sitt undir mæliker. Því
var það, að fyrir löngu hafði ég
heyrt Kambsheimilisins getið og
húsbændanna þar áður en ég hafði
persónuleg kynni af þeim, og allt-
af var það á einn veg. Að væna
Kambshjón um tvöfeldni eða
ódrengskap í orði eða verki var
álíka mikil fjarstæða og að kalla
hvítan svan svartan.
Svo hreinskiptinn og öruggur í
öllum viðskiptum og orðum þótti
Jón bóndi, að svik „í hans munni“
var algjörlega óhugsanlegt fyrir-
bæri. Ég heyrði hann og talinn ein
hvern bezta bónda sveitarinnar.
Ekki vegna þess, að hann byggi
svo stórt, lieldur af því að hann
bjó svo vel. Hann var hverjum
manni duglegri til allra verka,
ávallt brennandi af kappi og
áhuga, en gætti þó að vanda hvert
handtak, svo að hvergi var snyrti-
legar „um garða gengið“, en hjá
honum. En heima hjá húsfreyj-
unni sat risnan í öndvegi — ásamt
samofinni glaðværð, góðvild og
háttvísi.
Ég ætla að ég hafi verið 10 ára
hnáta, þegar ég fyrst sá Jón bónda
á Kambi, svo að ég tæki eftir hon-
um. I*tfð var þá eina bjarta vor-
nótt, er óg vakti yfir vellinum
heima, að ég sá tvo menn mér
fjarska ókunnuga hamast við að
hlaða upp nýjan húsvegg úr þykk
um, brúnum torfuhnausum — rétt
hjá fjósinu. Það var reyndar verið
að byggja hlöðu við fjósið, og Jón
á Kambi hafði verið fenginn til —
ásamt mági sínum — að hlaða
veggina, enda myndi hann nú ef-
laust vera talinn fagmaður í þeirri
iðn. Sem barni var mér sérstaklega
minnisstætt, hve annar maðurinn
hafði fallegt skegg og dökk, leiftr-
andi augu. Það var hann Jón, bónd
inn á Kambi — vissi ég seinna.
Og árin liðu. Börnin voru orðin
að unglingum, unglingarnir að full
orðnu fólki, og sumt það elzta af
eldri kynslóðinni hafði þegar lagt
forráðin í hendur þeim yngri. Að
árum til var ég víst komin í tölu
hinna fullorðnu — liðlega tvítug
— þótt grunnt væri enn á feimn-
inni cg kjarklítilli unglingssálinni.
Og nú átti ég að fara að kenna
börnunum í sveitinni — og þetta
var fyrsti kennsluveturinn minn!
Bezt að tala sem minnst um kjark
inn og áhyggjurnar. Auðvitað var
um farskóla að ræða. Átti að vera
a.m.k. á þremur bæjum um vetur-
inn, m.a. á Kambi, en ekki var
hann fyrstur í röðinni. Svo kom
nú að því að skólinn flutti þangað.
Ekki voru húsakynnin ríkmannleg,
bærinn orðinn gamall (gott íbúðar
hús byggt nokkru seinna) en sæmi
lega rúmgóður eftir því sem gerð
ist — baðstofan allstór og stofa
undir loftinu. Þar hélt skólinn til.
Ekki var margt í heimili á Kambi
um þessar mundir. Húsbóndinn
fjarverandi í sjúkrahúsi mestan
tímann, eldri dóttirin gift og hin
eldri börnin farin að heiman til
náms. Sitthvað var þó eftir á skóla
aldri handa mér, m.a. ungur pilt-
ur, sem átti að fermast þá um vor-
ið, en yngstu börnin — tvíbura-
drengir — léku sér enn að leggj-
um á baðstofupalli. Eitthvað var
af vinnufólki — þó fátt — og svo
var hún Sesselja. Hún var þá mið-
aldra kona, komin yfir fertugt.
Hafði átt sín 10 börn og staðið
fyrir mannmörgu og gestkvæmu
heimili í meira en tvo áratugi. Ekki
man ég hvort ég hafði séð Sesselju
fyrr — gat skeð við kirkju. En
liitt er víst, að nú kynntist ég
henni. Þarna var ég komin, inn-
hverfur, feiminn og uppburðalítill
unglingur. En samt — áður en ég
vissi af, var ég skriðin út úr skel-
inni. Hún hafði eins og opnazt sjálf
krafa fyrir ylgeislunum frá henni
Sesselju — glaðværðinni og móð-
urlegu hlýjunni, sem luktist um
mig eins og mjúkur faðmur.
Jú, sannarlega var mér margvís
legur ávfnningur af að kynpast
henni Sesselju. Hún var svo opin
og einlæg, þótt hún væri að mikl-
um mun bæði eldri og lífsreynd-
ari en ég. Fann óg fljótt, að hún
var fróðari og víðsýnni en almennt
gerðist, enda uppalin á heimili,
þar sem gnægð var góðra bóka og
þær daglega um hönd hafðar. Ljóð
góðskálda 19. aldarinnar kunni
20
ÍSLENDINGAÞÆTTIR