Íslendingaþættir Tímans - 01.09.1971, Blaðsíða 27

þrjá hvalabáta í gangi. Þeir veiddu
oft hvali fyrir norSan land og
lögðu þeim við festar á Siglufirði,
þar til dráttarskip kom og dró þá
vestur. Nú vildi svo til, að Grím-
ur gat svo að segja strax fengið
ferð frá Akureyri út til Siglufjarð
ar, með skipi Gránufélagsins og
sætti hann því. Er til Siglufjarðar
kom, sá hann sér til gleði, að þar
flutu nokkrir hvalir í festum og
vissi hann þá, að eigi mundi líða
á löngu að dráttarskipið kæmi. Á
Siglufirði fékk Grímur inni hjá
öldruðum veitingamanni, er Haf-
liði hét, kallaður Hafliði „vert“.
Hann var með nokkurt magn af
saltfiski í verkun, en virtist liðfár
og bauðst Grímur því til að hjálpa
honum við breiðslu og samantelkn
ingu á fiskinum. Að liðnum þrem-
ur dögum kom dráttarskipið, og
spurði Grímur þá Hafliða hvað
mikið hann skuldaði honum fyrir
húsnæði og fæði.
„Ekki neitt, drengur minn“,
mælti hann brosandi. „Þú hjálpað
ir mér óbeðinn við fiskinn minn,
og mér þykir alltaf vænt um, þeg
ar ég sé að unglingar eru ekki
latir“.
Veturinn eftir var Grímur einn-
ig við nám í Möðruvallaskóla og
útskrifaðist þaðan vorið 1902. Eins
og alkunnugt er, brann skólahús-
ið til kaldra kola 27. marz þá um
veturinn, þar sem voru kennslu-
stofur og heimavistir nemenda.
Fyrir rösklega framgöngu skóla-
pilta varð þó miklu bjargað af
innanstokksmunum, bókum og
kennsluáhöldum. Eftir brunann
hreiðruðu nemendur um sig í
kirkjunni, en lítið eða ekkert var
um skipulegar kennslustundir að
ræða, enda komið fast að prófum.
Hin næstu þrjú ár var Grímur
heima í Álftafirði við dagleg störf
til sjós og lands, utan einn vetur,
sem hann kenndi við barnaskól-
ann í Súðavík. Haustið 1905 fór
hann í Verzlunarskóla íslands og
brautskráðist þaðan 1907. Að
því námi loknu gerðist Grím-
ur verzlunarmaður, fyrst í
Bolungarvík og síðan í Hnífs-
dal allt til ársins 1913,
að hann hóf eigin atvinnurekstur
við verzlun og útgerð í Súðavíik.
Að þeim verkefnum, einkum út-
gerðinni, starfaði hann síðan af
miklum dugnaði í langt til fjóra
tugi ára, þar til hann fluttist til
Reyikjavíkur árið 1951.
Grímur kvæntist árið 1918, Þur-
íði Magnúsdóttur, sunnlenzkri að
ætt. Hún andaðist s.l. haust, sjötíu
og átta ára að aldri. Einkabarn
þeirra er Magnús, útgerðarmaður
og skipstjóri á m.s. Sæborgu héð-
an frá Reykjavík. Á sínum tíma
skrifaði undirritaður fáein minn-
ingarorð um frú Þuríði. Það, sem
þar er sagt um þá miklu skörungs
konu skal ekki endurtekið hér, en
þess eins getið, að landbúskapur
þeirra hjóna, sem mun hafa verið
töluvert umfangsmikill, hvildi að
mestu á hennar herðum, þar eð
húsbóndinn hafði löngum öðrum
hnöppum að hneppa við útgerð og
félagsstörf.
Ég var heimilisfastur í Súðavík-
urþorpi um átta ára skeið 1947—
1955. Svo vildi þá til, að mjög
skömmu eftir að ég fluttist þang-
að veiktist Grímur af heilablæð-
ingu, og var meira og minna sjúk-
ur hin næstu ár. Kynni okkar urðu
því frekar lítil vestur þar. Eftir
að hingað kom i höfuðstaðinn, hitt
umst við stundum á förnum vegi
og áttum tal saman, en einkum þó,
þegar þau hjón höfðu setzt að á
Hrafnistu, sem er hér í næsta ná-
grenni mínu. í bókinni „Hrafnistu
menn“, sem út kom á s.l. ári, er
birt viðtal við Grím Jónsson, skráð
af Þorsteini kennara Matthíassyni.
Þar er í stórum dráttum rakin ævi
Gríms og starfssaga, sem ég hefi
lítt eða ekki að vikið hér að fram-
an, til þess að endurtaka sem
minnst af svo nýlegri frásögn, en
haldið mig við brot úr endurminn
ingum hans frá yngri árum, er
hann fyrir nokkru ritaði niður mér
til nota og yfiílits, um aldarfar og
atvinnuhætti þeirra tíma í Álfta-
firði.
í „Hrafnistumönnum“ er að
engu getið ýmissa fram'kvæmda
Gríms Jónssonar, er hvað bezt lýsa
bjartsýni hans, ódrepandi fram-
kvæmdahug og síðast en ekki sízt,
sjaldgæfri átthagatryggð. Skal því
stuttlega á sumt af því drepið hér.
Þess var áður getið, að fyrr á
árum var erfitt með beitugeymslu
1 útgerðarstöðum Djúpsins, þar
sem íshús voru bæði fá og smá
og vélfrysting ekki komin til sög-
unnar. Árið 1920 byggir Grímur í
félagi við tvo menn aðra snjófrysti
hús, þar sem hægt var að geyma
um þrjátíu tonn af frosinni beitu
og frysta inn nýja. Fáum árum síð
ar lét hann breyta þessu húsi í vél-
frystihús.
Þegar nú aflvél var komin á
staðinn, þá fannst Grími sjálfsagt
að fá einnig rafmagn til ljósa, og
kaupir því rafal hjá Bræðrunum
Ormsson. Var þá lögð lína eftir
þorpinu endilöngu, svo að árið
1927 voru þorpsbúar búnir að fá
rafmagn til ljósa. Þetta var þó
smátt í sniðum og ljósin víst anzi
dauf. Það vildi Grímur helzt ekki
sætta sig við, hugðist virkja Eyrar-
dalsána, sem fellur til sjávar innst
í þorpinu, og raflýsa staðinn það-
an. í því augnamiði fékk hann
annan mann í félag við sig, og auk
þess sérfræðing frá Bræðrunum
Ormsson, til þess að athuga stað-
hætti og gera kostnaðaráætlun.
Þótt athuganir og kostnaðaráætlun
sérfræðingsins lofuðu góðu, féll
þetta þó niður, þar sem ekki gat
fengizt samkomulag um það innan
hreppsins, að slíkt fyrirtæki yrði
í einkaeign. Síðar var svo þorpið
raflýst frá dísilstöð, sem hreppsfé
lagið mun hafa átt og annazt rekst
ur á.
Skömmu eftir 1940 var gamla
íshúsið rifið, en fyrir forgöngu
Gríms sem aðaleiganda reist hrað-
frystihúsiö Frosti h.f., sem rekið
er við góðan orðstír enn í dag.
Hraðfrystihúsið tók til starfa sum-
arið 1942 en mjög miklar endur-
bætur hafa verið gerðar á því síð-
an.
Rétt fyrir jólin 1947 veiktist
Grímur eins og fyrr er frá sagt,
og árið eftir um líkt leyti fékk
hann annað áfall sama eðlis. Hann
náði sér að vísu nokkuð næstu tvö
árin, en þó gat engum dulizt, að
hann var langt frá því að vera
samur maður og fyrr. Þá fóru í
hönd aflaleysisár á Vestfjörðum,
og þar af leiðandi erfiðleikar í út-
gerð og rekstri hraðfyrstihúsa.
Enda þótt Grímur væri þá kom-
inn nokkuð á sjötugsaldur, bland-
ast mér eigi hugur um, að hann
hopaði ekki af sínum fyrri starís-
vettvangi fyrir aldurs sakir, eða
rekstrarerfiðleika fyrirtækja
sinna, heldur vegna heilsubrests.
Hvorki læknar né aðrir sáu það
fyrir, að hann náði sæmilegri
heilsu á ný og gat starfað hér
syðra á annan áratug, við önnur
og ábyrgðarminni störf en fyrr.
Þrátt fyrir gjaldeyrisskort og
gengisfellingu á árunum í kring-
um 1950, var verðlag lágt í land-
inu, að því er nú myndi talið. Ég
hygg því, að þegar Grímur hvarf
frá atvinnurekstri sínum í Súðavík
og seldi eignir sínar þar, þá hafi
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
27