Íslendingaþættir Tímans - 01.09.1971, Blaðsíða 24

sem taldi 200 manns eða fast að
því var horfið.
Ekkjan unga í Vík festi þar
ekki yndi eins og komið var. Það
skilja allir. Fyrst lá leið hennar
aðeins til næsta bæjar, í föðurhús
á Jökulsá. Soninn mánaðargamlan
lét hún vatni ausa við kistu föður
h?ns í kirkjunni á Breti mgsstöð-
U' i og nefndi Hlöðver.
Mér er ofviða að rekja spor
hennar þaðan inn í Kinn.
Brotsjóar Flateyjarsunds voru
talsvert langt að baki þegar fund-
um okkar Bjargar bar næst sam-
an. Aftur var það á bakka Skjálf
andafljóts á sama stað og áður.
Hún var þá búin að ná sama yfir-
bragði og litarafti, þó þungt væri
máske yfir Hágöngum og Bak-
ranga. Hún giftist öðru sinni Sig-
urbirni á Björgum, bróður Hlöð
vers. Henni var fagnað þar og
loftið léttist yfir öllu ógöngufjalli.
Nágrennið fann fljótlega að hún
9etti svip á umhverfið, ekki aðeins
vesitan Fljótsins, heldur og einnig
á austurbakkanum. Og traustið óx
þegar hún fór að taka til höndum
á Björgnm.
Þegar þetta var leit öðru vísi út
í sveitum en nú er, þó vel, ef rétt
er sfcoðað. Hús voru yfirleitt af
torfi og steinum. Og fáar munu
þæ,- þekjur hafa verið er héldu
vatni í norðaustanátt Köldu-Kinn-
ar. Allt er nú breytt á Björgum
frá því sem þá var. Öll hús eru
ný og úr steinsteypu, nýleg rétt
ara sagt, járnvarin. Straumlækir
Bæiarfjalls lýsa og hita þau horn-
anna á milli. Ræktun og fram-
ræsla er mikil. Það hefur þó ekki
gerzt af sjálfu sér.
Þurft hefur sannarlega að taka
til höndunum.
Um 1920—1930 var enn um-
horfs í Kinninni svipað og á dög-
um Látra-Bjargar, sem um hana
kvað „fyrir utan Stað“: Þar má
ekki þvert um hlað þurrum fótum
ganga.
Nú ætti förukonan orðfima frá
Látrum, að taka sér nýja göngu
fe-rð á búðarskóm norður um Út-
Kinn og yrkja svo fallega vísu um
það hvernig Grímur á Björgum er
búinn að breyta votlendinu í þurr-
lendi og tún með tilstuðlan vél-
gröfunnar, og þurrka upp akvegar
stæðið um endilanga Kinn.
Ekki ætla ég að þakka neinum
einum umbætur nýja tímans,
hvorki í Kinn né annars staðar.
En fram hjá því verður ekki geng
ið, að á Björgum var húsbóndinn
langtímum saman frá verkum, þeg
ar mest kallaði að að gera, helzt
í einu, vetur, sumar, vor og haust.
Sigurbjörn var mikill verkmaður,
þegar hann naut sín, útsjónasam-
ur og smiður ágætur á tré og
járn. Og svo var hann vandvirkur,
að steinsteypan í húsum hans átti
helzt að þola tannanag tímans um
aldur og ævi. Enginn smíðaði betri
ljábakka en hann, enginn betri
skeifur. Þær 'gætu verið stofustáss
í nýjum húsum, ef einhverjar eru
til óslitnar. Ef smiðshendur vant-
aði á nágrennisbæjum til nýsmíða
eða viðgerða var oft til hans leit-
að. Ævinlega brást hann vel við
þess konar bænakvabbi. Jafnvel þó
hann væri varla vinnufær. Oft var
jafnvel óþarfi að nefna hlutina,
eins og þegar það kom fyrir bæði
austan Fljóts og vestan að hann
var búinn að láta heil æki af heyi
inn í tómar hlöður nágrannanna,
sem heylausir voru eða heylitlir,
án þess þeir höfðu hugmynd um
fyrr en sáu. Þess konar var ekki
verið að auglýsa, en er geymt en
ekki gleymt. Áar okkar áður fyrr
sögðu, að vík þyrfti að vera milli
vina og fjörður milli frænda. Sem
betur fer afsannast þau, annars
viturleg orð, einstaka sinnum.
En sem sagt var, átti Sigurbjörn
á Björgum við langvarandi van-
heilsu að stríða áratugum saman
og lá stundum rúmfastur dögum
vikum, mánuðum saman þegar allt
kallaði að að gera. Má nærri geta
hvernig það kom sér, þótt eíkki sé
á annað litið. En honum og heim-
ilinu lagðist sú líkn með þraut, að
konan var þeim burðum búin, að
hún hafði tveggja manna mátt í
hug og höndum og þá úrvals skap
gerð, að hún vissi ekki hik eða
efa. Það munaði heldur betur um
Björgu í heyskapnum og átti hún
þó smábörn í bænum. Hún smal-
aði upp um fjall, ef með þurfti.
Hún fór í húsin á vetrum. Hún
ók heyi norðan úr Lónalandi um
ísa og hjarn og í kafsnjó, svo hest
arnir brutust um í ófærðinni. Hún
hrærði steypuna í byggingarnar,
þegar of fátt var um annarra
hendur, sem oftast var. Hún fór
í stríð við varginn, þegar hann
var að leggjast í æðarvarpið og
setja allt í uppnám í kollubyggð-
inni. Og að minnsta kosti einu
sinni fékk skolli svo fyrir ferðina,
að hann kom ekki aftur. Hvernig
átti hann líka að vara sig á því,
að húsfreyjan sjálf væri komin á
refaveiðar með öllu öðru og kynni
að fara með byssu?
Sem betur fór voru þó aðrar
hjálparhendur í Bjargabæ. Heimil
isbragurinn sá um það. Einkum
varð mér starsýnt á hendurnar
hennar Bergþóru. Þar átti hún
líka sitt afhvarf og aðhlynningu
þegar að dagslokum dró. Þannig
studdi hún heimilið og það hana,
þegar mest reið á.
Börn Bjargar og Sigurjóns urðu
sex, Hlöðver að auki, hálfbróðir-
inn. Öll unnu þau heimilinu strax
og orkan leyfði og löngu áður en
bamaverndarnefndir telja að við
hæfi sé. Þetta var eins og sjálfsagt
og óvíst að barnaverndarnefndirn-
ar séu betri uppalendur en heim-
ilin að þessu leyti. Sjúkrasamlags
hjálp, öryrkjastyrkur og f;öl-
skyldubætur, sem allt þykir nú
eins og sjálfsagt, var þá með öUu
óþekkt í mannfélaginu hér hjá
okkur.
Það var varla að sjá að Björgu
munaði um að bæta á sig nýjum
verkum. Heimilishaldið beið held-
ur ekki af því neinn skaða. Arin-
eldur þess var alltaf á lífi innan
bæjar og'sál hússins. Vinnuvikan
lengdist aðeins og mun aldrei hafa
verið 40 stundir heldur oft og tíð
um þrisvar sinnum 40. Ekki var
þó að sjá að hún fyndi til þess.
Henni var hollara af miklu starfi
en of litlu. Og skildi það ekki
vera svo um fleiri? Henni fylgdi
gerðarþokki í för með hispurs-
leysi og opinskárri hreinskilni. At-
orku og manndómur svifu, yfir öll
um hennar vötnum. Hún gat ver-
ið óvægin í aðfinnslum, þegar
henni fannst ómannlega að hlutun
um unnið. Það olli því sjaldan eða
aldrei þykkju, af því hún hafði
burði sjálf til að sannfæra aðra
með eigin framgöngu.
Björg var dóttir Sigurðar Hrólfs
sonar á Jökulsá og konu hans
Lovísu Guðmundsdóttur. Bróðir
hennar var Grímur frá Jökulsá og
systir Emilía á Brettingsstöðum,
kona Gunnars Tryggvasonar. Öll
voru þau systkini sjáldmælt vel.
Á Flateyjardalnum var hennar
æskuvettvangur með því andrúms
lofti,. er þar var eftir aldamótin.
Sigurður Hrólfsson var mikill
sjósóknaði og auk þess góður
bóndi. Sitt lífsskólapróf tók hann
á hafi úti á hákarlaskipum.
Guðmundur landlæknir sagði
einhvern tíma um uppeldisaðferð-
24
ÍSLENDINGAÞÆTTIR