Íslendingaþættir Tímans - 12.08.1977, Qupperneq 20

jaröarinnar eins og hún var til
forna, þá eign Hólastóls. betta
var talin allgóö bújörö miöaö viö
forna búskaparhætti. Vel gróiö
land bæöi heima um sig og til
heiöarinnar og landrými talsvert
mikiö, — blautlent nokkuö á
svæöum heima viö. Hlunnindi af
silungs- og laxveiöi einhver,
rjúpnaland einnig taliö til hag-
ræöis.
Ættfólk Arna hefir búiö I Skóg-
um i nálega tvö hundruö ár, þrátt
fyrir mikla umhleypinga I búsetu
á íslandi á þeim tima. Búseta
ættarinnar hefst meö þvi, aö áriö
1786 flytjast aö Skógum Arni
Bessason og kona hans Guörún
Gisladóttir. Arni dó 1793, en hún
bjó þar ekkja til 1809. Til hennar
fluttist sem ráösmaöur Siguröur
Þorgrimsson, er veriö haföi lengi
,,forverksmaöur”á Vikingavatni i
Kelduhverfi. Hann kvæntist dótt-
ur Guörúnar og Arna, Kristinu,
sem var 35 árum yngri en hann.
Þau bjuggu i Skógum hálfan ann-
an áratug. bá varö hann i janúar
1823 úti á Skaröshálsi, sem var
kafli af kaupstaöarleiöinni frá
Skógum til Húsavikur. Var Sig-
uröur þá kominn yfir sjötugt. Er
talinn hafa verið merkisbóndi.
Kristin giftist aftur, seinni
maöur hennar var Siguröur
Arnason. Bjuggu þau I Skógum
til 1837. Arni Sigurösson Þor-
grimssonar (sonur Kristinar af
fyrra hjónabandi) bjó i Skógum
1831-1863. Kona hans var Björg
Pálsdóttir, hreppstjóra aö Vogum
i Mývatnssveit, Jónssonar. Hún
var systir séra Þorsteins Páls-
sonar á Hálsi, af Reykjahliöarætt
eldri. Þetta voru talin mjög merk
hjón. Sonur þeirra var Sigurpáll,
faöir Arna, sem nú er nýlátinn.
Kona Sigurpáls (og móöir Arna)
var Guöný, f. 1835, Ölafsdóttir,
bónda aö Undirvegg i Keldu-
hverfi, Arnasonar bónda á Tjörn i
Aðaldal Ólafssonar úr Fnjóskadal
Arnasonar.
Sigurpáll fæddist i Skógum áriö
1832 og bjó þar frá 1863 til dánar-
dægurs. Hann varö úti á Skaröa-
hálsi i nóv. 1889 á leið úr kaup-
staö. Hlaut sama dauödaga og afi
hans, aö veröa úti á Skaröahálsi.
Sigurpáll var vaskur- maöur
talinn. Guöný bjó áfram ekkja
með börnum sinum til 1896. Hún
andaöist 1898. Börn hennar uröu
9. Til fulloröinsára komust, — auk
Arna, sem var yngstur —: 1.
Ólina Katrin f. 1859, húsfreyja aö
Klömbrum i Aöaldal, gift Jóni
Þóröarsyni bónda þar. Hún and-
aðist 1930.
2. Kristin Rósa f. 1865, giftist
Hallgrimi Halfdánarsyni úr
Fjöröum i S.-Þing. Fóru til
Vesturheims. Hún dó 1957.
3. Björg, f. 1869, giftist Arna
Sörenssyni, bónda á Kvislarhóli
og viöar. Hún dó 1944.
4. Hólmfriður, f. 1873, varö
20
seinni kona Jóns Eyjólfssonar
smiös, sem lengi var kenndur við
Uppsali á Húsavik. Hún andaöist
1956.
Oft var margt fólk til heimilis i
Skógum meðan þröngbýlt var i
sveitum og hús.mennskur tiökuö-
ust. Fólk hokraöi viöa á litlum
skikum lands og lét sér meira aö
segja nægja eitt stafgólf i litilli
baðstofukytru til ibúöar.
Nú eru risin fyrirferöarmikil
nýbýli i landi hinnar fornu jaröar
Skóga — og „allt er oröíö breytt.”
Ariö 1869 byggöi Siguröur
Arnason, bróðir Sigurpáls, upp
eyöibýlið Dýjakot i Skógalandi.
Hann var faöir Páls, sem bjó i
Skógum II 1902-1940, seinnihluta
þess tima meö aöstoö duglegra
barna sinna.
Siguröur, sonur Páls, mikill
framkvæmdamaður, keypti
Dýjakot,.reisti nýbýlið Skógahlfö
I Skógalandi og lagöi Dýjakot
undir nýbýliö. Byggöi hann upp-
haflega i fátækt, en endurbyggöi
s.iöar Skógahliö sem fyrir-
myndarbústaö fyrir fólk og bú-
Œog hlaut verðlaun fyrir
g og umgengni.
Samhliða nytjuöu Siguröur og
bróöir hans, Helgi, Skóga II meö
þeirri samvinnu, sem þeir töldu
sér hent hverju sinni og aldrei
varö aö ágreiningi. Helgi dó 18.
jan. 1974. Siguröur er hættur bú-
skap vegna heilsubilunar, og hef-
ir afhent vandamönnum búsaö-
stöðuna.
Siguröur Pálsson hefir ósjaldan
sagt mér, aö sér hafi þótt lær-
dómsrikt og uppörvandi aö alast
upp I námunda viö veiöisnilli og
vinnumetnaö Arna Sigurpálsson-
ar frænda sins.
III
Arni Sigurpálsson var aöeins
tólf ára, þegar faöir hans dó, 57
ára, meö sviplegum hætti eins og
áöur er getiö. Hart haföi veriö I
ári og gengið á bústofn manna.
Guöný, móöir Arna, varö aö búa
áfram, annaö vænlegra var ekki
um aö ræöa. Hún var kjarkgóö og
ráödeildarsöm en ,,ég var eina
karlmannsmyndin á heimili
hennar og ekki bústólpalegur”,
sagöi Arni. Systur hans voru ým-
ist farnar að heiman eöa að fara.
Þær voru aö vísu vel verki farnar
og duglegar, en þurftu aö sjálf-
sögu aö hugsa um sinn hag og
köllun.
Árni var smár vexti en knár og
fylginn sér. Fólkið kallaði hann
bústjóra — og honum fannst þaö
lika ætlast til aö hann væri bú-
stjóri. Oft hafði ég gaman af aö
heyra hann á efri árum slnum
segja frá bústjórn sinni. Hann
sagði frá af miklum næmleik og
haföi alltaf hliösjon af hinu skop-
lega.
„Búsáhyggjurnar lögöust þjak-
andi þungt á mig”, sagöi hann,
,,en þó var ég innra meö mér alls
ekki laus viö aö vera dálitiö mont-
inn af stððunni. Þaö mont varö
ónotalega oft fyrir áföllum, t.d.
þegar bundið var heyband. Þá
reýrðu systur minar aö böggún'-
um og létu þá upp á klakkana. A
meöan þær gerðu þetta, reyndi ég
aö horfa í aðrar áttir.” En þetta
var nú bara fyrstu árin. Bezt
sagöi hann/aö sér heföi liöiö sem
bústjóra i draumum stundum, þvl
þá var hann verijúlega sá sterki,
sem allt gat.
Þannig voru frásagnir hans um
sjálfan hann gamansemi
kryddaöar honum til útgjalda.
Gaman var aö heyra hann
segja frá þvi, þegar hann skaut
fyrsta refinn. Þaö mun hafa veriö
1892.
Faöir Arna haföi veriö grenja-
skytta frá þvi aö hann var rúm-
lega tvitugur og þar til hann féll
frá, eöa á fjóröa tug ára. Hann
haföi kennt syni sinum aö fara
meö byssu, þótt ungur væri: æft
hann viö að skjóta I mark og látiö
hann ganga til rjúpna meö sér.
Arni hafði verið námfús á þetta.
Aö fööur sinum látnum erföi Arni
skotvopn hans, sem var ofan-
ihlæða, er hlaöa mátti mjög
misstórum skotum eftir þvi á
hvað skyldi skjóta.
Þetta áöurnefnda vor um
sumarmálin fór skæöur dýrbitur
aö láta til sin taka i Hverfinu.
Enginn sá hann, en á skömmum
tima fundust eftir hann I heima-
högum þriggja bæja nokkrar
kindur, ýmist dauðar eöa hel-
særöar. Voru þetta bæöi gemling-
ar og fullþroska ær. Og þegar
sauöburöur hófst hurfu lömb hér
og þar i byggöinni , og þótt vist aö
dýrbiturinn væri valdur aö hvarfi
þeirra.
Ekkert greni meö ummerkjum
ilegu eöa umgangs fannst, þótt
leitað væri. Þótti nú sem eölilegt
var vá fyrir dyrum, og ennþá
meiri, þegar aö þvi kæmi, aö fé
færi aö leita til afrétta sem þarna
er Reykjaheiöi og Þeistareykja-
land.
Um þaö bil sjö vikur af sumri
var kvatt til einvalalið, tólf menn
úr sveitinni, og átti þaö aö gera
samstillta leit aö grenjutn og ref-
um um heiðina alla innan
fjalla, undir forustu grenjaskytt-
unnar, sem það ár var Jón
Pétursson frá Reykjahliö, sem þá
var bóndi á Reykjum i Reykja-
hverfi. Var liöinu að kvöldi dags
stefnt að Sköröum, hinu sögu-
fræga býli Ófeigs Járngeröarson-
ar. Þaðan þótti hentugast aö gera
herferöina og vænlegast aö hefja
hana aö næturlagi.
Ekki var Arni litli, bústjóri i
Skógum, kvaddur til aö vera meö
i leiöangri þessum. En hann bað
um aö fá aö fara meö og var ekki
synjað um þaö svona til ofan-
álags, — og varö hann þvl hinn
Islendingaþættir