Íslendingaþættir Tímans - 12.08.1977, Blaðsíða 64

Attræður
Magnús Helgason
bóndi í Héraðsdal
Hann er fæddur aB Anastööum I
LýtingsstaBahreppi 21. desember 1896.
Fóreldrar hans voru: Helgi Björnsson
og seinni kona hans Margrét SigurBar-
dóttir. Helgi Björnsson var af skag-
firzkum ættum, en Margrét SigurBar-
dóttir var af Bergsætt á SuBurlandi en
fluttist norBur i SkagafjörB um 1890.
Magnús ólst upp i stórum systkina-
hópi og fór snemma aB vinna utan
heimilis. Tiu ára gamall fór hann til
Erlendar Helgasonar hálfbróBur sins,
sem þá var bóndi á ÞorljótsstöBum i
Vesturdal og var þar smali í tvö sum-
ur. Magnús var bráBþroska og
snemma þótti hann duglegur til allrar
vinnu. Eftir fermingu, veturinn 1912,
var Magnús i GoBdölum og hirti þar
200 fjár á beitarhúsum og var þaB
vegna þess aB lausamaBur þar veiktist
og lái sjúkrahúsi allan veturinn. SiBan
hefur hann hirt búfé á hverjum vetri
og veriB i heyjum þangaB til i vetur og
er þó heilsugóBur ennþá og hefur
aldrei veikzt af lungnabólgu.
Tvitugur aB aldri áriö 1916 hóf
Magnús búskap i Koigröf á EfribyggB
á móti föBur sinum, en var ekki skrif-
aöur fyrir jöröinni fyrr en 1918, aö faö-
ir hans fluttist aö Reykjum i Tungu-
sveit. Þessi tvö ár bjó Magnús meö
ráöskonu, sem var systir hans, en
sumariö 1918 réBi hann til sin kaupa-
konu, liklega i 10 vikur og hún er hjá
honum ennþá, enda gengu þau i hjóna-
band áriö eftir. Kona Magnúsar er
Jónina Guömundsdóttir Sveinss. og
konu hans Sæunnar Eiriksdóttur. Ariö
1922 fluttu þau hjón aö Héröasdal,
keyptu fyrst hálfa jöröina og hinn
helminginn nokkrum árum siöar og
bjuggu þartil 1976 aö þau seldu jörö og
bú og fluttu til SauBárkróks. Héraös-
dalur er góö jörö, metin á 40 hundruö
aB fornu mati og 60 hundruö meB hjá-
leigum, Stapa og ölduhrygg i Svartár-
dal. Frændur og forfeöur Jóninu höföu
átt jöröina og búiö þar siöan 1824 og
þar var oft tvi- og þribýli.
Magnús Helgason er vænn á velli,
heröabreiöur og beinn i baki, hraust-
menni til llkama og sálar, sviphýr og
glaölyndur. Hann er mjög snöggur upp
á lagiö, en þaö hefur aldrei gert honum
til því lund hans er svo létt, að geö-
brigði gufa upp á svipstundu eins og
dögg fyrir sólu.
Magnús i Héraðsdal hefur nú verið
64
bóndi I 60 ár og er þaö fágætt aö bú-
skapartimi sé svo langur. Allan þenn-
an tima hefur hann unnið sjálfurað búi
sinu i sveita sins andlitis og gert um-
bætur á jörö sinni, með ræktun og
byggingum.svosem þörfvará. Þegar
Magnús fluttist aö Héraðsdal var þar
viöáttumikill torfbær aö falli kominn.
Arið eftir fór hann aö byggja upp bæ-
inn úr þvi byggingarefni, sem þá var
tiltækt og næstu árin endurbyggöi
hann öll útihús. Ariö 1937 hófst svo
önnur umferö. Þá byggöi Magnús
ibúöarhús úr steinsteypu og siöar úti-
hús og lauk meö þvi, aö hann haföi
bygtt öll hús á jöröinni tvisvar.
A fyrstu búskaparárum sinum var
Magnús kvaddur til opinberra starfa
fyrir sveit sina. Ariö 1920 var hann
kosinn I stjórn Fóðurbirgðafélags, sem
þá var stofnaö, ásamt góöbóndanum
Sveini Stefánssyni á Tunguhálsi. Þeir
unnu saman i stjórn þessa félags og
viö forðagæzlu áratug eða lengur og
voru virtir vel I þeim störfum, vegna
þess aö þeir voru svo góðir bændur, en
góðir bændur voru þeir kallaðir, sem
alltaf áttu nóg hey handa búfé sinu,
enda litiö á annaö treysta á þeirri tiö.
Arið 1931 var Magnús kosinn i
hreppsnefnd Lýtingsstaöahrepps og
átti sæti i henni til 1966 aö hann hætti
öllum opinberum störfum sjötugur aö
aldri. Fjallskilastjóri varhann frá 1933
til 1966 og gangnastjóri Vestflokks frá
1926 til 1959. Vestflokkur er gangna-
mannaflokkur, sem leitar upp meö
Jökulsá- Vestari aö Hofsjökli og vestur
meö aö Ströngukvisl og siðan niöur
aö Stafnsrétt. Of' eru veöur válynd I
göngum á haustdögum og þaö hefur
Magnús i Héraðsdal fengiö að reyna I
áratuga starfi og mætti nefna til dæm-
is haustiö 1929, þegar stórhriö geröi viö
Hofsjökul og helminginn af gangna-
mönnum vantaöi i Afangaflá viö
Ströngukvisl. Þeirriðu ofan I byggöen
fjórir lágu úti. Oftar hefur Magnús lent
Iharöræöum á fjöllum, en þaö er hans
háttur aö snúast gegn hverjum vanda
skynsamlega eftir rólega yfirvegun.
Mörgum fleiri trúnaöarstörfum hef-
ur Magnús gegnt, var lengi i stjórn
búnaðarfélags, I skólanefnd, i kjör-
stjórn, fulltrúi á aðalfundum Kaup-
félags Skagf. og ekki skal þess
ógetiö aö hann var lengi I sóknarnefnd
Reykjasóknar og skildi vel viö sóknar-
kirkju sina. A siöastliönu sumri var
endursmiöi Reykjakirkju lokiö, sem
kostaðinokkrar miiljónir. Þá gáfu þau
Héraösdalshjón 150 þúsund kr. auk
annars til kirkjunnar.
Svo sem aö likum lætur er Magnús
búinn aö sitja marga fundi, þar sem
félagsmál hafa verið rædd og
ákvaröanir teknar. Hann var stundum
seinn til aö taka ákvöröun, þvi þaö var
hans háttur aö skoöa málin frá sem
flestum hliöum, en afstaöa hans var
alltaf vitræn. Aö ööru leyti haföi hann
góöa hæfileika til aö gegna opinberum
störfum, skrifaöi góöa hönd og var
ágætur reikningsmaöur. Reiknings-
gáfa hans er eöiislæg. Hann var ekki I
skóla eftir fermingu og skólaganga
hans i barnaskóla var stutt, en kenn-
arar voru góöir.
Magnús er mjög samningalipur en
lætur þó ekki á sig halla i samningum
Hann er diplomat og hefði sómt sér vel
aö vera diplomat fyrir stórveldi. Hann
sá um ýmis verkefni fyrir hreppsnefnd
meö hagsýni og dugnaði, svo sem aö
leggja sauöfjárveikivarnagirðingu yf-
ir Stóra-Vatnsskarö á þeirri tiö og
einnig sá hann um byggingu Mælifells-
réttar árið 1955. Réttin er mikiö mann-
virki og kostaöi rúm 300 þúsund kr.,
sem var þá allmikiö fé, en Magnús
komst hjá því aö taka lán.
Eins og áöur er sagt var Magnús
Framhald á bls. 63
Islendingaþættir