Íslendingaþættir Tímans - 12.08.1977, Side 41

Gunnar Guðmundsson
frá Reykjum á Reykjaströnd
Gunnar Guömundsson frá
Reykjum andaðist aö kvöldi 30.
júli 1976 og hvarf þar af sjónar-
sviöinu göfugmenni sem átti fáa
sina lika.
Gunnar var fœddur á Herjólfs-
stööum i yrtri Laxárdal, þann 27.
jUni 1898, sonur hjónanna
Guðmundar Guðmundssonar frá
Hvammkoti og Ingibjargar
Björnsdóttur frá Hrafnagili, sem
þar bjuggu þá.
Þau njón voru bæöi upprunnin úr
Skefilsstaöahreppi og voru
bræörabörn, af svonefndri Skiöa-
staöaætt 1 Laxárdal, sem er afar
fjölmenn oröin og rakin frá hjón-
unum Gunnari Guömundssyni og
Guörúnu Þorvaldsdóttur á Skiöa-
stööum, en þar hafa afkomendur
þeirra búiö siöan eöa i um þaö bil
tvær aldir. Gunnar var yngstur
allmargra barna foreldra sinna,
en nokkúr dóu i æsku. Auk Gunn-
arskomustá legg, Björn vörubil-
stjóri I Reykjavik, sem kvæntist
og eignaöist fimm börn, Ingi-
björg sem dó ung, ógift og barn-
laus, af höfuösjúkdómi, og Jón
sem drukknaöi nýkvæntur, en átti
eina dóttur.
Fátækt var mikil hjá foreldrum
Gunnars, enda landlæg á þessum
árum. Gunnar var tæpra tveggja
ára þegar foreldrar hans fluttu
frá Herjólfsstööum aö Ingveldar-
stööum á Reykjaströnd, og hófu
þar búskap á hluta af jöröinni.
Þaöan var svo flutt i Sveinskot,
sem var smábýli úr Ingveldar-
staöalandi og siöan aftur i gömlu
heimasveitina, Laxárdalinn, að
litlu býli sem heitir Hrafnagil.
Siðustu búskaparárin þar voru
ein mestu haröindaár sem komiö
hafa á þessari öld. Hrafnagil var
ekki heyskaparjörö og þurfti faö-
ir Gunnars þvi aö sækja heyskap
inn á Laxárdalsheiöi, i landi
Skiöastaöa, en þau vinnubrögð
uröu eölilega erfiö og ódrjúg,
jafnvel þótt aö þeim væri staöiö
meö atorkusemi og dugnaöi. Þar
sem landkostir jaröarinnar aö
Hrafnagili buöu ekki upp á bjart-
ar framtiöarhorfur, var ákveöiö
aö bregöa búi áriö 1923. Foreldrar
Gunnars fluttu þá til Sauöár-
króks, þar sem faöir hans andaö-
ist fáum árum siöar. Móöir
hans fór til Reykjavikur
i augnauppskurð og ilentist þar
hjá Birni syni sinum og konu
hans Evlaliu ólafsdóttur. Þá stóð
islendingaþættir
Gunnar frammi fyrir þeirri
spurningu, sem flestum mætir á
lifsleiöinni, sem sé þeirri spurn-
ingu, hvernig hann ætti að sjá sér
farboröa á timum sem buðu ung-
um, ómenntuöum og fátækum
mönnum ekki upp á marga mögu-
leika. Gunnari fór sem mörgum
öörum, á þessum árum, aö hann
réöst i vinnumennsku, fór hann til
Þorbjarnar bónda á Heiði i
Göngusköröum, og mun sú
ákvörðun hans hafa reynzt báö-
um til hagnaöar, enda voru þeir
góöir kunningjar æ siöan. A árum
sinum á Ingveldarstööum og i
Sveinskoti, haföi Gunnar kynnzt
Friðvin Asgrimssyni bónda á
Reykjum á Reykjaströnd, þeim
manni sem hann mat einna mest
allra þeirra manna vandalausra
erhannkynntistá ævi sinni. Friö-
vin lýsti Gunnari svo, aö hann
heföi veriöóvenjulegtkarlmenni i
lund, haröfylginn, dugmikill og
óvæginn sjálfum sér og öörum,
hrjúfur á yfirboröi, en drenglynd-
urog hlýr þegar innar var leitaö,
óvenju heitur og einlægur trú-
maöur. Taldi Gunnar samskipti
sin viö þennan mann hafa mótaö
sig meira en flest annaö á fyrstu
manndómsárunum. Þaö er þvi
ekki óliklegt, aö kynni Gunnars af
þessum ágæta manni, hafi stuöl-
aö aö þvi aö hann fór snemma aö
velta fyrir sér fleiri málum en
þeim sem beinlinis lutu aö dag-
legu lifi. Friövin hefur veriö hon-
um á vissan hátt iærifaöir og
mannkostir hans hafa náö aö
margfaldast f lærisveininum. Um
Gunnar mátti segja, aö hann léti
sérekkert mannlegt óviökomandi
og áhugi hans fyrir öllum marg-
breytileika lifsins var mikill og
grundvallaður á djúpum skiln-
ingi.
A Reykjum stundaöi Gunnar
jöfnum höndum sjómennsku og
bústörf og féll vel hvorttveggja,
þær stundir sem hann átti á
Reykjum á þessum árum munu
hafa veriö honum hugljúfar æ siö-
an. Um þetta leyti geröist hann
kaupmaöur hjá Siguröi A.
Björnssyni á Veöramóti og tókst
meö þeim vinátta sem entist
meðan báöir liföu. Á þeim sömu
timum dó Friövin bóndi á Reykj-
um úr lungnabólgu og réöst
Gunnar þá um haustiö til ekkju
hans og var þar ráösmaöur, haföi
hann jafnframt á hendi for-
mennsku á sexæringi sem geröur
var út frá Reykjum um haustiö.
Voriö eftir brá ekkjan búi og fór
Gunnar þá aftur til Siguröar
bóndaá Veöramóti. Siguröursem
siöar fluttist til Reykjavikur, var
ötull búsýslu og fjáraflamaður,
sveitarhöföingi og karlmenni.
Þaö leiddi af sjálfu sér, aö slikur
maöur var ekki lengi aö koma
auga á þaö mannsefni sem bjó i
Gunnari. Siguröurgeröi sér strax
grein fyrir þvi aö vinnumanns-
starf var allt of takmörkuö lifs-
staöa fvrir ungan og gáfaöan
mann, taidi hann þvi Gunnar á aö
lita hærra og leita sér menntunar,
án tillits til erfiöra aöstæöna.
Þetta var mikiö drengskarpar-
bragö af hendi Siguröar, þar sem
hann var meö þessu jafnframt aö
svipta bú sitt góöum starfskrafti.
A þessum tima voru lýöháskól-
arnir mikil menningaruppspretta
á Norðurlöndum og ákvaö Gunn-
ar meö ráöi Sigurðar, aö ráöast til
inngöngu i lýöháskólann á Voss i
Noregi. Eftir aö hafa selt fáeinar
skepnur sem honum höföu
áskotnazt i vinnulaun, sigldi hann
svo meö norskum selfangara frá
Siglufiröi um haustiö til Noregs —
málvana á aörar tungur en
islenzku. Voriö eftir var hann
kallaöur aö prófboröi viö skóla-
slit, til aö veita viötökum verö-
launum fyrir hæstu einkunn á
prófi i norskum stil. Gunnar