NT - 28.04.1984, Blaðsíða 11

Laugardagur 28. apríl 1984 11
Vettvangur
Söluskatturinn
Það eropinbert leyndarmál,
að söluskattur er í stórum stíl
vangreiddur. Því valda undan-
þágurnar. Þær eru enn hrika-
legri en undanþágurnar í
sambandi við tekjuskattinn.
Það yrði jafn óframkvæman-
legt að framfylgja óbreyttum
söluskattslögum og það er nú,
þótt bætt yrði við 25 eftirlits-
mönnum, eins og fjármálaráð-
herra eða ráðunautar hans
hafa látið sér detta í hug. Það
eina, sem gildir, er að fella
niður undanþágurnar. í stað
þeirra mætti greiða niður til-
svarandi verð þeirrar vöru, sem
talið er nauðsynlegt nú að
undanþiggja söluskatti.
hundraðshlutinn, sem þeir
greiða af tekjunum sé hinn
sami.
Það fylgdi þessari breytingu
að útsvarið nálgaðist það að
leggjast á brúttótekjur. Hins
vegar var hundraðshluti, sem
leggst á tekjurnar, verulega
lækkaður miðað við stighækk-
unina, sem gilti áður.
Vafasamar
endurbætur
Rétt er að geta þess, að
síðustu árin hafa verið gerðar
ýmsar breytingar á tekju-
skattslögunum. Sumar hafa
vafalítið verið til bóta, en um
aðrar gildir sennilega það að
um leið og þær lokuðu ein-
hverjum smugum, opnuðu þær
jafnmargar eða fleiri. Þessar
endurbætur voru því naumast
meiri en bætur á ónýta og
úrelta flík.
Ég verð því að játa að ég
hefi haft takmarkaðan áhuga
á þeim. Ástæðan er sú, að
mér finnst núgildandi tekju-
skattskerfi orðið óhæft, þótt
■ Frumkvæði Halldórs E. Sigurðssonar leiddi til stærstu lækkunar á tekjuskatt, sem hefur verið
gerð hér á landi.
■ Fyrir kosningarnar 1963
áttum við Einar Agústsson og
Kristján Thorlacius þátt í því
að Framsóknarflokkurinn í
það hafi verið sæmilegt fyrir
40-50 árum. Þrýstihóparnir
standa fastan vörð um undan-
þágurnar, en margar þeirra er
auðvelt að misnota af fjár-
brallsmönnum og bröskurum,
t.d. vaxtafrádráttinn.
Þrýstihóparnir standa einnig í
vegi þess, að hægt sé að auka
vald skattyfirvalda nægilega til
að geta haft hendur í hári
skattsvikara. Ef snúa á til betri
vegar, dugar raunar ekkert
annað en kerfisbreyting. Sú
kerfisbreyting, sem mér finnst
helzt koma til greina hefur
verið mörkuð með útsvars-
Reykjavík birti sérstaka
stefnuskrá, sem var að sumu
leyti frábrugðin stefnu
flokksins.
lögunum frá 1972. Fella á
niður undanþágurnar og leggj a
brúttótekjur sem mest til
grundvallar, en lækka skattinn
að sama skapi, ásamt stór-
auknum persónufrádrætti og
barnafrádrætti. í stað stig-
hækkandi skatts ætti að taka
ákveðinn hundraðshluta af
tekjum. líkt og gert er varð-
andi útsvarið.
Kostir kerfis-
breytingar
Mér þykir rétt að geta þess,
að skömmu áður en Halldór
E. Sigurðsson lét af embætti
fjármálaráðherra hafði hann
falið tveimur mönnum að
semja drög að nýju frumvarpi
til tekjuskattslaga. í þessu
frumvarpi mun hafa verið gert
ráð fyrir kerfisbreytingu, sem
gekk að verulegu leyti í fram
angreinda átt.
Vafalaust má finna ein-
hverja galla á þessu kerfi, eins
og öllum, en kostirnir eru
óumdeilanlegir miðað við það
kerfi, sem nú er búið við.
Skattakerfið yrði miklu ein
faldara og auðveldara í vinnslu
og skattayfirvöld gætu varið
miklu meiri tíma til að eltast
við meinta skattsvikara
Skattakerfið myndi síður
hvetja menn til að reyna að
koma tekjum undan skatti.
Mönnum yrði ekki refsað fyr-
ir menntun, framtak og dugn
að eins og nú er raunar gert,
þegar skattstigar verða óhæfi
lega háir. Það á ekki að vera
tilgangur tekjuskattsins að
þurrka út allan umsaminn og
eðlilegan launamun.
Vel má vera, að þetta nýja
skattkerfi gæfi ekki eins miklar
tekjur og núverandi kerfi, en
þó efast ég um það. Ég hygg að
meiri tekjur kæmu til skatts,
þegar hægt væri að bæta eftir-
litið og ekki yrði lengur hægt
að misnota undanþágurnar.
En eins og nú er komið, á að
leggja megináherzlu á að skatt-
leggja eyðsluna. Þar er enn að
finna ýmsa skattamöguleika,
sem rétt er að nota til þess að
halda beinu sköttunum í hófi.
Svipuðum tökum verður að
taka aðrar búgreinar eins og
tilefni gefst og nauðsyn
krefur."
Það er því mesta reginvit-
leysa, sem andstæðingar ís-
lensks landbúnaðar hafa reynt
að halda á floti. að bændasam-
tökin og Framsóknarflokkur-
inn berjist gegn breytingum á
núverandi landbúnaðarstefnu.
Þau orð, sem hafa verið látin
falla í vikunni, sýna það best.
Þessir tveir aðilar hafa hins
vegar að leiðarljósi, að óger-
legt er að æða í umfangsmiklar
breytingar án þess að íhuga þá
miklu röskun, sem óhjákvæmi-
lega myndi fylgja í kjölfarið.
Varla getur það talist ósann-
gjörn krafa.
Frjálslyndur og
umbótasinnaður
Stefna NT hvað stjórnmál
varðar hefur fyrir löngu verið
vel skilgreind. Við styðjum
þær stjórnmálastefnur, sem við
teljum frjálslyndar og umbóta-
sinnaðar og það í anda sam-
vinnu og félagshyggju. Hér er
í raun um stuðningsyfirlýsingu
við stórnmálastefnur að ræða,
en ekki stjórnmálaflokka. Það
er þó ljóst. að krataflokkarnir
tveir. svo og Framsóknarflokk-
urinn standa næst þessari skil-
greiningu.
Þessi stuðningsyfirlýsing
okkar á NT hefur auðvitað ekki
fengið algjöran hljómgrunn
hjá framsóknarmönnum, því
miðflokksskilgreiningin á sér
mjög sfóran hóp stuðnings-
manna innan flokksins. NT
hefur lagst gegn þessari skil-
greiningu einfaldlega vegna
þess, að hún er of erlend og
leggur ekki nægilega mikla
áherslu á séríslensk einkenni
þjóðfélags okkar, þ.e. fámenn
þjóð í stóru harðbýlu landi.
Því höfum við valið hugtakið
„frjálslyndur“ til að leggja
áherslu á einstaklingsfrelsið í
markaðskerfinu, sem kemur
öllum til góða. En fámenn
þjóð í stóru landi verður að
vinna saman til að sigrast á
vandamálunum og því leggjum
við áherslu á „samvinnu" og
„félagshyggju“ hugtökin.
í ræðu Steingríms Her-
mannssonar á aðalfundi mið-
stjórnar Framsóknarflokksins
í gær, kemur fram skoðun,
sem er í senn höfnun á mið-
flokkaskilgreiningunni svo og
aðlaðandi fyrir stjórnmála-
stefnu blaðsins. Um stjórnar-
samstarfið og Framsóknar-
flokkinn sagði Steingrímur
Hermannsson m.a.:
Framsóknarflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn eru um
margt ólíkir flokkar enda hafa
þeir verið höfuandstæðingar í
íslenskum stjórnmálum í ára-
tugi. Sjálfstæðismenn telja
flokk sinn hægri flokk. Þeir
leggja áherslu á að hinn frjálsi
markaður fái að ráða sem
mestu í allri þróun, bæði efna-
hags- og mannlífs. Þeir vilja
sem minnst afskipti ríkisvalds-
ins og vilja draga úr þeirri
velferð, sem áunnist hefur.
Framsóknarflokkurinn er
hins vegar frjálslyndur og um-
bótasinnaður félagshyggju-
flokkur. Sumir vilja skilgreina
hann sem miðflokk. Ég vara
við því. í miðflokksheitinu
felst að stefnan er meira eða
minna ákveðin að þeim flokk-
um sem teljast til hægri og
vinstri. Svo er alls ekki um
Framsóknarflokkinn. Við
framsóknarmenn höfum okkar
eigin stefnu óháð öðrum
flokkum. Ég lít á Framsókn-
arflokkinn miklu fremur sem
eitt hornið í þríhyrningnum.
Á sumum sviðum erum við
frjálslyndari og opnari fyrir
breytingum en þeir sem telja
sig til vinstri, sem eins og ég
hef vel kynnst á undanförnum
árum eru á ýmsum sviðum
afturhaldssamir og staðnaðir.
Ég nefni sem dæmi verkalýðs-
málin, og vísitölubindingu
launa. Á öðrum sviðum leggj-
umst við gegn breytingum
ákveðnar en þeir sem telja sig
til hægri. Byggðamálin eru
gott dæmi um það. Við vörum
við umtalsverðri byggða
röskum.
Við framsóknarmenn eig-
um okkar eigin stefnu. Við
viljum frelsi einstaklinganna
til athafna og framtaks en
tryggja jafnframt með félags-
hyggjunni hagsmuni fjöldans.
Við leggum áherslu á jafnræði
og öryggi öllum til handa. Því
viljum við tryggja það velferð-
arríki sem við höfum skapað.
Við viljum þó forðast ýmis
konar sóun og óþarfa sem
gagnrýnislausir menn hafa inn-
leitt. Og við viðurkennum, að
þegar þjóðartekjurnar dragast
mikið saman kann að vera
nauðsynlegt að draga eitthvað
um tíma úr þeirri þjónustu,
sem þegnunum er veitt. Við
teljum hins vegar óhjákvæmi-
legt að ríki hafi forystu í
félags- og velferðarmálum og
til slíkra mála sé aflað tekna.
Við teljum hins vegar, að
það eigi að vera algjör undan-
tekning að ríkið sé með fing-
urna í málum sem einstakling-
ar og fyrirtæki geta betur sinnt.
í mörgum tilfellum hefur þó
þátttaka ríkisvaldsins verið
nauðsynleg til þess að forða
frá stöðvun og atvinnuleysi.
Það teljum við rétt og eðlilegt.
Hins vegar höfum við ekkert á
móti því að ríkisvaldið drægi
sig út úr slíkum rekstri, þegar
málum hefur verið bjargað og
einstaklingar eða fyrirtæki geta
tekið við að nýju.
Það á að mínu mati að vera
einkenni frjálslynds flokks að
vera sveigjanlegur í beitingu
ríkisvaldsins. Því á að beita til
að tryggja þau meginmarkmið,
sem við setjum okkur þegar og
þar sem þörfin er hverju sinni
en án þess að kyrkja hið frjálsa
athafnalíf.
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingai:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
86300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 25 kr.
Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent hf.
ísland næsta
aldarfjórðunginn
■ Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra hefur
haft frumkvæði að því, að unnið verði að könnun á
framþróun og stöðu íslands næsta aldarfjórðunginn.
Könnun þessi hefur hlotið nafnið: Framtíðarkönnun -
ísland næsta aldarfjórðunginn.
Verk þetta verður þannig unnið, að settur hefur verið
á fót 39 manna ráðgjafahópur, en úr honum hefur verið
valinn sjö mannaframkvæmdanefnd. Formaðurhennar
er Jón Sigurðsson, forstöðumaður Þjóðhagsstofnunar.
í skipunarbréfi nefndarmanna kemur fram að lögð
verði sérstök áherzla á eftirgreind atriði við könnunina:
1. Að greina líklega þróun næsta aldarfjóðungs í
nýtingu auðlinda til lands og sjávar, á mannafla,
menntun og þekkingu landsmanna, alþjóðlegum við-
skiptum og verkaskiptingu, verðlagningu á helstu
aðföngum og afurðum, og á áhrifum á atvinnulíf og
afkomu landsmanna og samskipta við umheiminn.
2. Að benda eftir föngum á þær þjóðfélagsbreytingar
og breytingar á gildismati og viðhorfum, sem líklegar
eru samhliða ofangreindri þróun.
3. Að gera tillögur um meginmarkmið á hinum ýmsu
þjóðfélagssviðum í ljósi framtíðarspár.
4. Að greina helstu leiðir, sem til greina koma, til að
ná settum markmiðum og draga fram þau atriði, sem
bæta þarf til þess að tryggja sem best stöðu þjóðarinnar
á komandi árum.
Stefnt verður að því að skýrsla nefndarinnar verði
tilbúin fyrir árslok 1985.
Með umræddri könnun er stefnt að því, að auðveld-
ara verði fyrir stjórnarvöld, atvinnuvegi og einstaklinga
að marka stefnu til lengri tíma og þurfa síður að taka
ákvarðanir frá degi til dags. „Það er sannfæring okkar“,
sagði Steingrímur Hermannsson, þegar hann skýrði á
blaðamannafundi frá þessari fyrirhuguðu könnun,“ að
nauðsynlegt sé að vita hvert við stefnum - ekki aðeins
að hugsa um markmið líðandi stundar, heldur miklu
lengra".
Jón Sigurðsson, sem verður formaður framtíðar-
könnunarnefndarinnar, lét svo ummælt, að það vinnu-
lag að glíma við aðsteðjandi vanda frá degi til dags, hafi
mörg undanfarin ár sett svip sinn á þjóðlífið. „Fað er
áreiðanlega tilraunarinnar virði, sagði Jón Sigurðsson“,
að reyna að breyta því og líta lengra fram“.
Kókómjólkin
Fað sætir nokkurri furðu, að svo virðist sem það hafi
mælzt vel fyrir hjá ýmsum leiðtogum stjórnarandstæð-
inga, að Albert Guðmundsson hefur afnumið ýmis
gjöld á gosdrykkjum, en lagt í staðinn skatta á
kókómjólk.
Þessir sömu menn hafa látið svo, að þeir létu hag
barna og unglinga, sem einkum neyta kókómjólkur, sig
nokkru varða. Sennilega er skýringin sú, að þeir álíta
gosdrykkina hollari en kókómjólkina og eru að því leyti
á sama þekkingarstigi og Albert.
Inn í deiluna um þessa skattastefnu Alberts, hefur
það blandazt, að kókómjólkin hafi verið of hátt
verðlögð. Athugun fer nú fram á því máli. Fyrirfram
hefði mátt halda, að sú yrði afstaða stjórnarandstæð-
inga, að yrði verðið til framleiðenda kókómjólkur
lækkað, kæmi það neytendum til góða. Fróðlegt verður
að sjá, hvort þeir meta hér meira hag ríkisins eða
neytenda.