NT - 12.05.1984, Blaðsíða 7

Laugardagur 12. maí 1984 7
þjóðfélagsstöðu og straumum
samtíðarinnar, er settur áhorf-
andanum fyrir sjónir nokkuð
snemma í leiknum, - átökin og
uppgjörið verður lítið annað
en sífelld árétting. Kemur hér
enn að því að í verkið skortir
að ég hygg auðugra hugmynda-
líf, persónurnar verða eins og
brúður eða framhliðar, mál-
pípur staðlaðra hugmynda, og
skal það þó tekið fram að
höfundur er ekki að prédika.
Hann sýnir áhuga og samúðar-
skilning á öllu þessu fólki.
Viðhorf Sveins Einarssonar er
í fyllsta mæli húmanískt og
drengilegt, aðeins reynist hann
ekki megnugur þess að láta
mann skynja lífsvanda fólksins
nægilega djúpt.
Tökum afann, Bjarna gamla
sem Gísli Halldórsson fór
einkar létt með og vakti jafnan
hlátur leikhúsgesta. Hvað er á
bak við ellióra hans og kulnuðu
aldamótahyggju? Af því að
hina dýpri tilfinningu skorti
varð karlinn eins og skrípa-
mynd, og hefði leikstjórinn
mátt hafa betra taumhald á
þesu, draga úr sífelldum inn-
komum gamla mannsins sem
áttu að undirstrika erindisleysi
hans við samtíðina. Hjónin,
sem Guðrún Ásmundsdóttir
og Þorsteinn Gunnarsson fóru
með, hinir traustu burðarásar
Iðnó um langt skeið sem ekki
brugðust hér fremur venju.
Um skeið virtist leikurinn ætla
að beina athygli sinni að ör-
væntigu Oddnýjar, miðalda
konunnar sem er að missa allt
sitt lífsinnihald út úr höndun-
um. Þá fannst manni að hér
væru að myndast drög að lífs-
drama þessarar kónu, við vær-
um að skynjakvikuna í sálarlífi,
hennar. En það efnisatriði var
látið þoka fyrir því uppgjöri
féðganna Ólafs og Arnórs sem
meginþungi leiksins beindist
að. Með því kynslóðatafli
stendur hann eða fellur, og þar
ná samræðurnar mestu lífi.
Arnór er ráðvilltur, hefur
fengið allt upp í hendurnar, en
skortir herslu í viljalífið til að
gera annað hvort: ganga undir
ok fjölskyldulífsins og taka
upp lífsmynstur foreldranna
eða leita nýrra leiða. Pálmi
Gestsson, hinn álitlegi ungi
leikari, sýndi Arnór vel og
skilmerkilega; hafi mönnum
fundist sálarstríð Arnórs ekki
nógu virkilegt var ekki við
Pálma að sakast. Svipað má
segja um Guðrúnu Gísladótt-
ur, Heiðu, vinkonu Arnórs
sem ráðin er til Kúbuferð-
ar.Hún er úr sama jarðvegi
sprottin, en hefur það áræði og
hugsjónartrú sem Arnór
skorti. Guðrún kom einkar vel
fyrir í hlutvekinu, einbeitt og
þokkafull.
Aðra leikendur er vart á-
stæða til að telja, allir skiluðu
sínu eins og til stóð. Helst vil
ég nefna Margréti Helgu Jó-
hannsdóttur, Guðbjörgu,
vinkonuna kjöftugu og fjöl-
þreifnu, það var einkar lifandi
persónugerð. Annars var
drykkjuveislan nokkuð mis-
jáfnt atyíði og hefði vel mátt
missd 'sig. Yfirleitt held ég að
lejkritið hefði grætt á stytting-
um því að það teygði á stund-
um úr sér í mesta lagi án þess
að neinu nýju ljósi væri varpað
á efni.
„Vitlausu kynslóðina" nefna
félagar Arnórs kynslóð foreld-
ra sinna, þessa sem eltist við
efnalegu gæðin en vanrækir
það sem mestu varðar, heil-
brigð mannleg samskipti.
Næsta kynslóð vill hafna þessu
gildismati en hefur ekkert ann-
að handfast, aðeins vitundina
um að hún haldi á fjöreggi
hamingjunnar sem ekki má
brotna í þessum rangsnúna
heimi.
í hverju er vitleysa hinnar
ráðandi kynslóðar fólgin, hver
er lífsharmur hennar? Þessum
spurningum virðist mér Sveinn
Einarsson fitja hér upp á, og
vissulega er erindi leiksins
brýnt. Í kunnuglegri, raun-
trúrri mannnlífsmynd hefur
hann brugðið upp aðstæðum,
vakið máls á efnum sem hátt
ber í samfélagsumræðunni nú
á tímu. En ég hygg að meiri
metnað og listrænt áræði hefði
þurft til að skila verki sem
verulega ýtti við áhorfandan-
um, ræki af fullri einbeitni það
erindi skilnings milli kynslóða
sem Sveini Einarssyni er ber-
sýnilega svo hughaldið. En við
sjáum hvað setur: ekki trúi ég
öðru en þessi höfundur eigi
eftir að láta meira til sín heyra’
á næstu árum - á hinum nýja
vettvangi þar sem hann nú
hefur kvatt sér hljoðs.
Gunnar Stefánsson.
ef bezt ætti að fara. Það sem
þó ríður mest á, er þekking á
sögu landsins og þjóðarinnar,
þvínæst norðurlanda, þá
Norðurálfunnar, þá mann-
kynsins. Mannkynssagan eður
veraldarsagan er ótæmandi
upp spretta lærdóms og reynslu
og setur manni fyrir sjónir
dæmi, sem betur sanna enn
nokkrar fortölur hve opt litlir
kraptar vel hagnýttir hafa
hrundið miklu ofurefli, hve
margt land hefur umskapazt á
fáum árum frá eyðimörku til
ánægjusamasta heimkynnis,
frá sultarkima til nægtabúrs.
Engin vísindagrein kennir
manni eins ljósliga einsog ver-
aldarsagan að dæma rétt um
ástand lands síns, án hleypi-
dóma, án frekju og hræðslu,
ég tek hana því til fremur
öðrum, en auðvitað er, að
jafnframt henni þarf fulltrúinn
að vita grein á landstjórnar-
fræði (Politik), bústjórnar-
fræði (Oeconomie) einkum
þjóða og ríkja (Statsoeconom-
ie), landaskipunarfræði
o.s.frv., en framyfir allt þarf
hann að hafa virðingu fyrir
vísindum, að svo miklu leyti
sem þeim verður varið til nyt-
semdar mannkyninu, en ekki
til gorts og sérvizku, hann
verður að hafa stöðugliga fyrir
augum, að vísindi og kunnátta
eru lykill að allri framför
manna og hagsældum".
Að reiðast
ekki mótmælum
Jón Sigurðsson leggur þar
mest áherzlu á, að þingmaður
inn þurfi að vera svo vel máli
farinn, að hann geti lýst skoð-
unum sínum skýrt ög skiljan-
lega. Hann þurfi eiginlega ekki
að vera mælskur, en mælskan
sé þó mikilvæg, og nefnir hann
því tilsönnunar dæmi af Pitt
yngra.
Síðan farast honum
þannig orð:
„En ekki ríður hvað minnst
á, að fulltrúinn sé svo skapi
farinnn sem hann á að vera.
Að hann sé ráðvandur og
fölskvalaus, forsjáll án undir-
■ferliseinarður og hugrakkur
án frekju, staðfastur án þrá-
lyndis og sérvizku og að öllu
óvilhallur mönnum, stéttum
eða héruðum. Sannleikann á
hann að meta umfram allt og
láta sig af hans röddu leiða,
hann verður því jafnframt að
yfirvega mótmælii annarra og
meiníngar sjálfs sín, og það
því grandgæfliligar, sem hann
finnur með sjálfum sér, að
hann vantar meira til þekking-
arinnar, en hann verður að
varast að taka hverja meiningu
sem góða vöru og gilda, hvert
hún kemur frá æðri eða lægri
meðan hann hefir ekki aðrar
ástæður fyrir henni enn nafn
þess sem sagði eða vilja hans.
Ekki ríður minna á, einkum
þegar maður er geðmikill og
þykkinn, einsog vér erum í
rauninni, íslendingar, að setja
sér að reiðast ekki mótmælum,
og allrasízt að færa þau til
illvilja og úlfúðar, nema til
þess sé ljósar ástæður, en sé
þær, þá mun illmennskan
skjótt brégðast þeim sem henni
beitir, án þess menn gjöri sig
reiða á móti, því sjaldan veldur
einn þegar tveir deila“.
Fulltrúar þjóð-
arinnar allrar
Þá leggur Jón Sigurðsson
áherzlu á, að þingmenn séu
fulltrúar allrar þjóðarinnar.
Hann segir:
„Það er nú nokkurnveginn
auðséð á því, sem þegar er
sagt, hvað hafa verður fyrir
augum þegar kjósa skal full-
trúa, og hverjum kostum mest
á ríður þegar nokkurra skal án
vera: hitt kynni máske að þurfa
að drepa á með fám orðum,
hvort tillit ætti að taka til
stéttanna þegar kosið er, og að
hversu miklum hluta. Það leið-
ir af því, sem að framan er sagt,
að sá einn er rétt kosinn full-
trúi, sem hefir að eins tillit til
alls landsins, allrar þjóðarinn-
ar og metur gagn enna eins-
töku stétta eða héraða einúngis
eptir því, sem það sýnir sig að
vera vert þegar þannig er á það
litið. Ef fulltrúinn ekki skoðar
hvert mál þannig þá skoðar
hann það skakkt".
Ekki er rúm til þess að
tilgreina fleiri ummæli Jóns
Sigurðssonar úr þessari merku
ritgerð hans, sem ber hinum
þrítuga foringja jafnt vitni um
sterkan framfaravilja og mikla
raunhyggju. Jafnframt því,
sem hann hvetur til framfara,
segir hann að „oss sem erum
fámennir og fátækir, ríður á að
slá ekki upp á meiru en vér
erum færir um að framfylgja,
en hinu þurfum vér ekki að
kvíða, að ef vér fylgjum rétti-
liga fram stefnu þeirri, sem oss
er ekki of vaxin, þá vaxa
kraftar vorir jafnóðum og það
er einskis manns að segja hve
miklir þeir geta orðið með tíð
og tíma“.
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
86300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 25 kr.
Áskrift 250 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent hf.
Tölvubyltingin
■ NT hefur byrjað fyrst íslenzkra blaða á þeirri
nýbreytni gefa út fylgirit, sem mun fjalla um tölvur
og fleiri nýjungar á tæknisviðinu. Svo ör og stórfelld
er þróunin á þessu sviði, að slík útgáfa er orðin
nauðsynleg þjónusta við lesendur blaðsins.
í tilefni af þessu er ekki úr vegi að minnast þess,
að fyrri þremur árum flutti Davíð Aðalsteinsson,
ásamt nokkrum flokksbræðrum sínum tillögu á
Alþingi um stöðu, þróunarhorfur og stefnumótun í
upplýsinga- og tölvumálum. Samkvæmt henni fól
Alþingi ríkisstjórninni að skipa nefnd, sem gerði
tillögu um hvernig íslenzkt þjóðfélag gæti bezt
hagnýtt sér hina nýju tækni varðandi atvinnumál,
félagsmál og fræðslumál og raunar öll svið þjóðlífs-
íins. Nefndin skyldi skila áliti eigi síðar en í árslok
1982.
Tillögunni fylgdi ítarleg greinargerð, þar sem
brugðið var upp mynd af þeirri byltingu, sem hér væri
á ferðinni ekki aðeins á sviði atvinnulífsins heldur
raunar þjóðlífsins alls. Mikil hætta gæti verið á
ferðinni, ef ekki væri strax brugðist við þeim
vandamálum, sem óhjákvæmilega hlytu að fylgja
tölvubyltingunni.
Alþingi brást vel við þessari tillögu Davíðs Aðal-
steinssonar og samþykkti hana með litlum breyting-
um. Það lagði sérstaka áherzlu á, að nefndin
athugaði hvernig vinnumarkaðurinn gæti aðlagazt
tölvuvæðinguna, án þess að atvinnuöryggi yrði stefnt
í hættu. Nefndin skyldi skila áliti fyrir árslok 1982,
eins og sagði í tillögu Davíðs.
Framkvæmd þessarar þingsályktunartillögu tafðist
nokkuð vegna þess, að hún flæktist af misskilningi
milli ráðuneyta. Að lokum þótti eðlilegast að
félagsmálaráðuneytið sæi um þann þátt hennar, sem
sérstaklega snerti samlögun við atvinnulífið. Alex-
ander Stefánsson félagsmálaráðherra fól á síðastl. ári
sérstakri nefnd að skila áliti um þetta verkefni og
mun þess að vænta innan skamms.
Það er vissulega aðkallandi að fá þetta álit, því að
tölvubyltingin mun miklu breyta í atvinnulífinu. Hún
mun hins vegar ná til margra fleiri sviða þjóðlífsins
og því er nauðsynlegt að þessi athugun verði
víðtækari eins og gert var ráð fyrir í upphaflegri
tillögu Davíðs Aðalsteinssonar.
Vond vinnubrögð
Þess misskilnings gætir oft um Alþingi, að beztu
þingmennirnir séu þeir sem tala mest á þingfundum.
Mjög oft er þessu öfugt farið.
Annar misskilningur um Alþingi er sá að meta beri
störf þess af því hvað mörg mál það afgreiðir. í
mörgum tilfellum ber þetta þó ekki vitni um góð
vinnubrögð heldur hroðvirkni.
Óeðlilegt kapp er lagt á það í þinglokin að afgreiða
sem mest af málum, án nægilegrar vinnu í þingnefnd-
um og samráðs við viðkomandi aðila utan þings.
Miklu eðlilegra :er að frestá málum, sem ekki eru
aðkallandi, og láta þau fá frekari athugun á næsta
þingi. Það skiptir ekki mestu að Alþingi afgreiði sem
mest af málum, heldur að þau fái vandaða athugun..
Þinglokin v'erða því oft blettur á Alþingi.
Því miður eyðist fyrri hluti þingsins alltof mikið í
gagnlaus ræðuhöld á þingfundum, en þess mun erfitt
að finna dæmi, að ræður þar hafi breytt einhverju.
Það er í þingnefndum og á þingflokksfundum, sem
hin raunverulegu þingstörf eru unnin.