NT - 11.07.1984, Blaðsíða 7

■ Borgarspítalinn er venjulega baggi á borgarsjóði, þar sem öll rekstrarútgjöld eru sótt beint í borgarsjóð. Síðan koma endur-
greiðslur frá ríkinu. Um áramótin átti borgin útistandandi 8,4 milljónir króna vegna daggjalda og lagðar höfðu verið út tæpar 30
milljónir vegna rekstrarhalla.
Tvöaðskilinmál
■ Það var rétt ráðið af Ólafi Harðarsyni, þegar
hann stjórnaði skoðanakönnuninni um viðhorf
manna til öryggis- og utanríkismála, að blanda
ekki saman afstöðunni til aðildarinnar að Nato
og afstöðunni til herstöðvarinnar í Keflavík. Frá
upphafi hefur verið litið á þetta sem tvö aðskilin
mál.
Það var von margra, þegar aðildin að Nato var
ákveðin, að með henni yrði tryggt, að ísland gæti
losnað við herstöðina, sem þá var á Keflavíkur-
flugvelli. Þetta kom glöggt fram í máli þeirra
stjórnmáiamanna, sem mæltu með aðildinni að
fíF Miðvikudagur 11. júlí 1984 7
LlU Vettvangur L J
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Síöumúli 15, Reykjavík. Sími:
686300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 686387 og 686306.
Verð í lausasölu 25 kr.og 30 kr. um
helgar.
Áskrift 275 kr.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent hf.
mismuninum eða 27 milljón-
um. Ári fyrr var eigið veltufé
85 milljónir. Það lækkaði því á
árinu um 58 milljónir. Skamm-
tímaskuldir hækkuðu á árinu
úr 251 milljón í 514 milljónir
eða hvorki meira né minna en
um 263 milljónir kr. Þessu var
mætt þannig:
Y firdráttur á Landsbanka og
bókfærðir en ógreiddir tékkar
hækkaði um 115 millj. kr.
Erlend skammtímalán hækk-
uðu um 50 millj. kr. Inneign
fyrirtækja og stofnana hjá
borgarsjóði hækkaði um 95
milljónir og geymdar voru 3
milljónir sem fara áttu til bygg-
inga fyrir aldraða.
Langtímaskuldir hækkuðu
á árinu um 88 milljónir króna,
úr 64 millj. í 152.
Veltufjármunir og
skammtímaskuldir.
Langur kafli í ræðu borgar-
stjóra er hann fylgdi reikningn-
um úr hlaði fjallaði um veltu-
fjárstöðuna og hvers vegna
hún væri svo slæm. Vissulega
er hún á hættumörkum.
Veltufjármunir eru þeir fjár-
munir kallaðir sem ætla má að
hægt sé að grípa til fyrirvaralít-
ið eða innan 12 mánaða.
Á sama hátt eru skamm-
tímaskuldir þær skuldir sem
gjaldfalla á svipuðum tíma.
Með því að deila skammtíma-
skuldum í veltufjárupphæðina
finnst veltufjárstuðull. Eigi
greiðslustaða að vera þolanleg
þurfa veltufjármunir að vera
allmiklu hærri en skammtíma-
skuldir.
I reikningnum eru veltufjár-
munir taldir 541 milljón og
skammtímaskuldir 514 millj-
ónir. Þetta gefur veltufjárstuð-
ulinn 1.05. Ekki er því sama
hvað talið er í reikningi til
veltufjár. Þarert.d. talinskuld
íþróttasjóðs ríkisins að upp-
hæð 32 millj. Þessi skuld hækk-
aði um 5 millj. á s.l. ári.
Þar er talin upphæð á bið-
reikningi sem nemur 48 rnillj-
ónum og hækkaði milli ára um
45 millj. Útistandandi gatna-
gerðargjöld eru talin 18 millj.
en voru 9 millj. ári fyrr.
Þá er víxileign vegna gatna-
gerðargjalda að upphæð 55
milljónir.
Veltufjárstaðan verri en
nokkru sinni
Veltufjárstaða borgarsjóðs
hefur aldrei hin síðari ár verið
jafn slæm og um síðustu ára-
mót. Undanfarin 6 ár hefur
hún verið eins og hér segir við
ársuppgjör:
1978 1.97
1979 2.53
1980 2.05
1981 1.79
1982 1.34
1983 1.05
Þessartölurtalaskýru máli.
Ábyrgðir
Á blaðsíðu 186 og 187 er
skrá um ábyrgðir sem borgar-
sjóður er í. Samtals nema þess-
ar ábyrgðir tæpum 170 milljón-
um króna. Bæði er um að ræða
einfaldar ábyrgðir og sjálf-
skuldarábyrgðir. Rétt er að
vekja athygli á því sem staðið
hefur um ábyrgðir í skýrslum
endurskoðenda undanfarin ár.
„Auk tilgreindra ábyrgða er
borgarsjóður í fullri ábyrgð
fyrir þeim tjónum sem Hús-
.tryggingar Reykjavíkur kunna
að vcrða að greiða umfram
þær bótakröfur, sem gert er
ráð fyrir í reikningum þeirra."
Sú spurning vaknar vissu-
lega hvort rétt sé að borgin
sjálf hafi einokun á öllum trygg-
ingum fasteigna í' borginni.
Meira frjálsræði í þeim efnum
mætti vissulega skoða.
Hrikaleg hækkun útsvara
Ekki er hægt að skiljast svo við
reikninga borgarinnar árið
1983 að minnast ekki á árið í
ár sem nú er vel hálfnað.
Eins og reikningar bera með
sér og rakið hefur verið voru
algjör lausatök á fjármálunum
á s.l. ári, sem bjargað var með
því að taka lán hjá fyrirtækjum
borgarinnar, erlend lán og
auka yfirdrátt á hlaupareikn-
ingi í Landsbankanum um nær-
fellt 100 milljónir.
Það er spá mín að borgar-
sjóður muni rétta við á þessu
ári, enda voru álögur stór-
hækkaðar þannig að Reykja-
víkurborg er með hæstu álags-
prósentur allra sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu gagnstætt
því sem áður var. Kemur þetta
frarn í yfirliti Sambands ísl.
sveitarfélaga í riti þess, Sveit-
arstjórnarmálum.
Borgarstjórnarmeirihlutinn
virti að vettugi tilmæli
fjármálaráðherra um að miða
hækkun álagðra gjalda við
áætlaða hækkun rekstrarkostn-
aðar milii áranna 1983 og
1984 sem Þjóðhagsstofnun
taldi að verða mundi 20-22%.
Rckstrarútgjöld borgarinn-
ar hækkuðu aðeins um 22% í
fjárhagsáætlun lyrir þetta ár.
Tekjupóstarnir voru hins
vegar hækkaðir að meðaltali
um 42% eða 20% umfram
útgjaldaaukninguna.
Þannig hækkuðu
Fasteignagjöldin um 64%
Aðstöðugjaldið um 52%
Útsvarið um 42%
Hætt er við að ýmsum bregði í
brún þegar álagningarseðlarnir
birtast næstu daga.
Þá hækkuðu gjöld Vatns-
veitunnar um 57% og að því
var stefnt, er fjárhagsáætlun
var gerð.að gjaldskrá HR.
hækkaði á árinu um 82%.
í stuttu máli:
Meðan áætlað var að rekstr-
argjöld borgarsjóðs þyrftu að
hækka um 300 milljónir milli
áranna 1983 og 1984 og þá
miðað við svipuð umsvif í ár og
í fyrra voru álögð gjöld hækk-
uð um nærri 700 milljónir.
Aðeins hluti þeirrar upphæðar
fer til að rétta hallann frá
síðasta ári.
-Sú spurning vaknar vissulega hvort
rétt sé að borgin sjálf hafi einokun á öllum
tryggingum fasteigna í borginni. Meira
frjáisræði í þeim efnum mætti vissulega
skoða.
- Rekstrarútgjöld borgarinnar hækkuðu
aðeins um 22% í fjárhagsáætlun fyrir
þetta ár. Tekjupóstarnir voru hins vegar
hækkaðir að meðaltali um 42%. Hætt er
við að ýmsum bregði í brún þegar álagn*
ingarseðlarnir birtast næstu daga.
Nato. Menn gerðu sér þá vonir um, að það
myndi nægja til að fæia hugsanlegan hernaðar-
legan yfirgang frá íslandi, að aðildarríki Nato
myndu líta á árás á ísland sem árás á sig.
Jafnframt þessu kynntu þeir, sem fylgdu
aðildinni, sér það ítarlega að aðildinni að Nato
fylgdi engin kvöð um herstöð á íslandi á
friðartímum. Þrír ráðherrar fóru þeirra erinda
til Washington og fengu jákvæð svör.
Framvinda alþjóðamála varð hins vegar sú á
þessum tíma, að menn óttuðust, að styrjöld milli
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna gæti hafizt þá
og þegar. Þessi ótti varð þó fyrst ríkur eftir að
Kóreustyrjöldin hófst. Flest bendir líka til, að
hún hefði getað leitt til allsherjarstyrjaldar, ef
Truman hefði ekki skipt um yfirhershöfðingja.
Það var undir þessum kringumstæöum, sem
varnarsamningurinn við Bandaríkin var gerður
vorið 1951. Uppsagnarákvæði samningsins sýna
glöggt, að forráðamenn þjóðarinnar vildu halda
honum aðskildum frá þátttökunni í Nato. Varn-
arsamningurinn er uppsegjanlegur með 1 Vi árs
fyrirvara, en Natosamningurinn gilti til 20 ára.
Því miður hefur verið reynt að villa um fyrir
þjóðinni í þessum efnum og hafa þar verið að
verki þau öfl, sem annars eru andstæðust í
þessum efnum, annars vegar æstustu herstöðva-
andstæðingar og hins vegar hörðustu fylgismenn
varnarsamningsins. Þeir hafa með ýmsum hætti
reynt að túlka þessi tvö mál sem eitt.
Það er ánægjulegt, að skoðanakönnunin, sem
Ólafur Þ. Harðarson stjórnaði, hefur leitt í ljós,
að fjölmargir hafa ekki látið blindast af þessum
áróðri. Fylgi við herstöðina er mun minna en
fylgi við aðildina að Nato. Sú stefna á því
augljóslega mikinn hljómgrunn, að íslendingar
búi ekki lengur við erlenda hersetu en þörf
krefur, en aðild að vestrænu samstarfi verði eftir
sem áður eðlileg og nauðsynleg.
Það er niðurstaða skoðanakönnunarinnar, að
23% þeirra, sem spurðir voru, eru afgerandi
fylgjandi herstöðinni, en 31% frekar hlynntir.
Það er ekki fjarri lagi að álykta, að þeir sem telja
sig frekar hlynnta herstöðinni, telja hana nauð-
synlega, eins og sakir standa og ástatt er í
alþjóðamálum, en óska ekki eftir henni, ef
horfur batna í alþjóðamálum og sambúð ris-
aveldanna verður friðvænleg.
Þetta er eölileg og skynsamieg atstaða. Þótt
kuldalega horfi nú í sambúð risaveldanna, getur
það átt eftir að breytast. Þeirri von verða menn
að halda í lengstu lög og vinna að því að hún geti
ræst. Friðarbarátta, sem beitir sér fyrir gagn-
kvæmri afvopnun, hefur aldrei átt meiri rétt á
sér og er ánægjulegt til þess að vita, að í þeirri
baráttu standa nú Varðberg og Samtök her-
stöðvaandstæðinga hlið við hlið.