NT - 02.08.1984, Blaðsíða 11

Skilyrði íslendinga
I orðsendingu forsætisráðherra
íslands til forseta Bandaríkja-
anna voru sett átta skilyrði
fyrir því að ísland féllist á að
biðja um herverndina. Fyrstu
fjögur skilyrðin voru þessi:
„(1) Bandaríkin skuldbinda
sig til að hverfa burtu af íslandi
með allan herafla sinn á landi,
í lofti og á sjó, undireins og
núverandi ófriði lokið.
(2) Bandaríkin skuldbinda
sig ennfremur til að viður-
kenna algert frelsi og fullveldi
íslands og beita öllum á-
hrifum sínum við þau ríki, er
standa að friðarsamningun-
um, að loknum núverandi
ófriði, til þess, að friðarsamn-
ingarnir viðurkenni einnig al-
gert frelsi og fullveldi íslands.
(3) Bandaríkin lofa að
hlutast ekki til um stjórn
íslands, hvorki meðan herafli
þeirra er í landinu né síðar.
(4) Bandaríkin skuldbinda
sig til að haga vörnum landsins
þannig, að þær veiti íbúum
þess eins mikið öryggi og frek-
ast er unnt, og að þeir verði
fyrir sem minnstum truflunum
af völdum hernaðaraðgerða,
og séu þær gerðar í samráði við
íslenzk stjórnvöld að svo miklu
leyti sem mögulegt er. Vegna
fólksfæðar íslands og hættu
þeirrar, sem þjóðinni stafar
þar af leiðandi af návist fjöl-
menns herafla, verður einnig
að gæta þess vandlega, að
einungis úrvalslið verði sent
hingað."
Síðari fjögur skilyrðin lutu að
framkvæmd herverndarinnar
að öðru leyti, eins og t.d. því,
að Jslendingar fengju skaða-
bætur fyrir tjón af völdum
hersins, tryggðar yrðu siglingar
til landsins og hagstæðir verzl-
unar- og viðskiptasamningar.
Staðfesting Bandaríkja-
forseta
í svari Bandaríkjaforseta til
forsætisráðherra íslands sagði
m.a. á þessa leið:
„Mér er það ánægja að stað-
festa hér með við yður, að
skilyrði þau, sem sett eru fram
í orðsendingu yðar. er ég hef
nú móttekið, eru fyllilega að-
gengileg fyrir ríkisstjórn
Bandaríkjanna og að skilyrða
þessara mun verða gætt í við-
skiptunum milli Bandaríkj-
anna og íslands.
Það er yfirlýst stefna ríkis-
stjórnar Bandaríkjanna að
ganga í lið með öðrum þjóðum
á vesturhveli jarðar til að verja
nýja heiminn gegn hvers konar
árásartilraunum. Það er
skoðun þessarar ríkisstjórnar,
að það sé mikilvægt, að varð-
Þórarínn
Þórarínsson
ritstjóriskrifar
veitt sé frelsi og sjálfstæði
íslands, vegna þess, að hernám
fslands af hálfu ríkis, sem sýnt
hefur að það hefur á stefnu-
skrá sinni augljós áform um að
ná heimsyfirráðum yfir þjóð-
um nýja heimsins, mundi strax
beinlínis ógna öryggi allra
þjóða á vesturhvelinu.
Það er af þessari ástæðu, að
ríkisstjórn Bandaríkjanna
mun, samkvæmt orðsendingu
yðar, strax senda herafla til að
auka og síðar koma í stað
brezka herliðsins, sem þar er
nú.
Þær ráðstafanir, sem þannig
eru gerðar af hálfu ríkisstjórn-
ar Bandaríkjanna, eru gerðar
með fullri viðurkenningu á
fullveldi og sjálfstæði íslands,
og með þeim fulla skilningi, að
amerískt herlið eða sjóher,
sem sendur er til íslands skuli
ekki á nokkurn hinn minnsta
hátt hlutast til um innanríkis-
málefni íslensku þjóðarinnar,
og ennfremur með þeim skiln-
ingi, að strax og núverandi
hættuástandi í milliríkjavið-
skiptum er lokið skuli allur
slíkur herafli og sjóher látinn
hverfa á brott þaðan, svo að
íslenzka þjóðin og ríkisstjórn
hennar ráði algerlega yfir sínu
eigin landi.“
Það hefur stundum verið
gagnrýnt, að óljóst sé það
orðalag í svari Bandaríkjafor-
seta, að Bandaríkin skuli flytja
her sinn burtu „strax og núver-
andi hætuástandi i milliríkjavið-
skiptum er lokið.“ Þetta breyt-
ir ekki því, að áður í orðsend-
ingunni er forsetinn búinn að
lýsa yfir því, að skilyrðin, sem
sett eru af forsætisráðherra
íslands, „eru fyllilega aðgengi-
leg fyrir ríkisstjórn Bandaríkj-
anna og að skilyrða þessara
mun verða gætt í viðskiptum
milli Bandaríkjanna og
íslands.
Fyrsta skilyrði í orðsendingu
forsætisráðherra íslands er
þetta:
„Bandaríkin skuldbinda sig
til að hverfa af íslandi með
allan herafla sinn á landi, í lofti
og á sjó, undireins og núver-
andi ófriði er lokið."
Hernaðarleg nauðsyn
Bandaríkjanna sjálfra
Það kemur glöggt í ljós í
orðsendingu forseta Banda-
ríkjanna, að hann telur nauð-
synlegt vegna varna þjóða á
vesturhveli jarðar eða nýja
heimsins, eins og hann orðar
þetta einnig, að ísland sé undir
hervernd Bandaríkjanna. í
mörgum erlendum blöðum var
þetta túlkað á þann veg, að
forsetinn væri búinn að færa út
Monroe-kenninguna svonefndu
og léti hana orðið ná til Islands.
í forustugrein, sem birtist í
The Times í London, var sagt
að herverndarsamkomulag Is-
lands og Bandaríkjanna væri
mikill ávinningur fyrir
Bretland. Efnislega farast The
Times orð á þessa leið:
„Þessi nýja og mikla hjálp
Bandaríkjanna mun reynast
mjög þýðingarmikill þáttur í
úrslitasigri vorum. Um leið er
það nýr þáttur í utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna. Nú er
útvörður Bandaríkjahers
staddur innan 500 mílna frá
Bretlandseyjum og má segja,
að aldrei hafi einangrunarstefn-
an í Bandaríkjunum beðið
nteiri hnekki á einum degi.
Monroeyfirlýsingin hefur tekið
viðeigandi breytingum: hún
hefur fylgzt með tímanum og
breytzt með þeim stökkum,
sem orðið hafa í vopnafram-
leiðslu og hernaðaraðferðum.
Það, sem amerískir einangr-
unarsinnar hafa óttazt, að
Ameríka yrði „dregin inn í
stríðið,“ er nú orðið að veru-
leika, en það eru ekki utanað-
komandi öfl, sem þarna voru
að verki, heldur hernaðarleg
nauðsyn Bandaríkjanna
sjálfra, sem á eftir hefur rekið.
Það er orðin herfræðileg stað-
reynd, að hægt er að gera
innrás á Bandaríkin frá Evr-
ópu.“
Á austurvígstöðunum
Alþingi var kvatt saman
til aukafundar 9. júlí í þeim
tilgangi að leita eftir staðfest-
ingu þess á herverndarsam-
komulaginu. Þar lagði ríkis-
stjórnin fram svohljóðandi til-
lögu:
„Sameinað Alþingi fellst á
samkomulag það, sem ríkis-
stjórnin hefur gert við forseta
Bandaríkjanna Norður Amer-
íku um að Bandaríkjunum sé
falin hervernd íslands meðan
núverandi styrjöld stendur."
Eftir talsverðar umræður var
tillagan samþykkt með 39:3
atkvæðum. Sex þingmenn voru
forfallaðir, en einn hafði áður
sagt af sér þingmennsku.
Það voru þingmenn Sósía-
listaflokksins (Alþýðubanda-
lagsins), sem greiddu atkvæði
á móti. Þeir töldu ekki nægja
að fá yfirlýsingu Bandaríkj-
anna og Bretlands um stuðning
við sjálfstæði íslands og brott-
för hersins í stríðslok, heldur
yrði að fá sameiginlega yfirlýs-
ingu þeirra og Sovétríkjanna.
Þá lögðu þeir til, að tafarlaust
yrði tekið upp stjórnmála-
samband við Sovétríkin.
Brynjólfur Bjarnason, sem
var aðaltalsmaður Sósíalista-
flokksins, sagði um leið og
hann andmælti samkomulag-
inu, að ef ráðstafanir Banda-
ríkjanna yrðu til þess, að veitt
yrði virk aðstoð í baráttu
þeirri, sem nú er háð á austur-
vígstöðvunum, myndu íslend-
ingar ekki telja eftir sér það
sem af því leiddi, en í þessu
efni væri bezt að láta verkin
tala.
Þjóðverjar höfðu nokkru
áður eða 21. júní gert innrás í
Sovétríkin.
Koma Churchills
Rúmum mánuði eftir að her-
verndarsamkomulagið var gert
eða 16. ágúst heimsótti Win-
ston Churchill ísland, en hann
var þá forsætisráðherra.
Churchill var á heimleið eftir
fund þeirra Roosevelts forseta,
þegar þeir gáfu út Atlantshafs-
sáttmálann, sem m.a. hét
smáþjóðum frelsi og sjálfstæði.
Churchill flutti stutta ræðu
af svölum Alþingishússins, þar
sem hann áréttaði fyrirheit
Bretlands og Bandaríkjanna
um sjálfstæði íslands. Hann
kvað ísland vera mikilvæga
stöó í baráttunni fyrir verndun
þjóðréttinda og aðrir myndu
hafa komið hingað, ef Bretar
og Bandaríkjamenn hefðu
ekki orðið fyrri til.
Björn Þórðarson segir í bók
sinni um Alþingi og frelsisbar-
áttuna, að íslendingar hafi lagt
trúnað á fyrirheit hins mikla
brezka manns og skildist, að
„sjálfstæði þjóðarinnar væri
undir því komið, hvernig vér
sjálfir kynnum með að fara.“
Félag alifuglabænda:
Mótmælir hækkun
á kjarnfóðurskatti
■ Félag alifuglabænda
mótmælir harðlega gífur-
legri hækkun á kjarnfóð-
urskatti, er nemur 70% á
cif verð fóðurs og rennur
í kjarnfóðursjóð.
Sagt er að tilgangurinn
sé að draga úr mjólkur-
framleiðslu, en allir sem
til þekkja vita að slíkt er
blekking. Veittar eru
geysilegar fjárhæðir úr
þessum sama sjóði til að
greiða niður áburðarverð
og áuka þannig mjólkur-
framleiðslu.
Hins vegar er með
þessu verið að koma á
stjórnun í framleiðslu ali-
fuglaafurða og svína-
afurða og skal miða
endurgreiðslu við hæfílegt
afurðamagn eins og segir
í tilkynningu skömmtun-
arstjóranna, - endur-
greiðslu, sem enginn veit
raunar hvernig hægt er að
framkvæma -, en jafnvægi
hefur verið í eggjafram-
leiðslu nærri heilt ár og
skortur er nú á kjúklinga-
kjöti.
Þá skal tekið fram að
ekkert samráð var haft
við samtökin um málið,
þótt félagsmenn þeirra
framleiði verulegan meiri-
hluta eggja og fuglakjöts
í landinu, en því er haldið
fram að framleiðendur
þessara búvara hafi beðið
Framleiðsluráð landbún-
aðarins um að stjórna
framleiðslunni.
Þar er því einnig um
ósvífinn áróður að ræða,
enda verið talin þörf á að
afsaka þessar hrottalegu
aðgerðir á hendur ali-
fuglabændum, því engin
heimild er í lögum um
Framleiðsluráð landbún-
aðarins nr. 95/1981 til að
koma á stjórnun á fram-
leiðslu þessara búgreina
með áðurnefndum hætti.
Fimmtudagur 2. ágúst 1984 11
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstjórar: Magnús Ólafsson (ábm)
og Þórarinn Þórarinsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar;
Síðumúli 15, Reykjavík. Sími:
686300. Auglýsingasími: 18300.
Kvöldsímar: 686387 og 686306.
Verð í lausasölu 25 kr.og 30 kr. um
helgar.
Áskrift 275 kr.
Setnihg og umbrot: Tœknideild NT.
Prentun: Bla&aprent hf.
Samspil Morgunblaðs-
ins og Hagkaups
■ Það vakti athygli, að Morgunblaðið birti fyrir
nokkrum dögum bréf, sem Hagkaup og Vörumark-
aðurinn höfðu skrifað Kaupfélagi Skagfirðinga, þar
sem þessir aðilar buðust til að annast fyrir það
rekstur sláturhúss þess á Sauðárkróki í komandi
sláturtíð.
Bréf þetta mun tæplega hafa borizt stjórn kaupfé-
lagsins í hendur, þegar það birtist í Mbl.
Svo náið er spilið milli Hagkaups og Mbl.
Stjórn kaupfélagsins hafði rétt nýlokið að senda
svarbréf sitt, þegar það birtist í Mbl. Helzt má ætla,
að það hafi verið sent með hraðboða til Morgun-
blaðsins strax eftir að Hagkaup fékk það.
Þetta er ný staðfesting á hinu nána sambandi milli
umræddra fyrirtækja.
Svar stjórnar Kaupfélags Skagfirðinga var ná-
kvæmlega með sama hætti og svar Árvakurs h.f.
hefði orðið, ef því hefði borizt tilboð frá einhverjum
mönnum úti í bæ, þar sem boðizt var til þess að taka
við ritstjórn Morgunblaðsins í nokkra mánuði í þeim
tilgangi að gera það að enn betra blaði, þótt sitthvað
gott mætti segja um ritstjórn þeirra Matthíasar og
Styrmis.
Af hálfu stjórnar kaupfélagsins er því svo bætt við,
að það sé ekki hvatning til að ganga að tilboði
Hagkaups og Vörumarkaðarins, að hæpið sé, að
sláturhús, sem þessir aðilar eru riðnir við, hafi skilað
fullu grundvallarverði til bænda, eins og látið hefur
verið í ljós.
• Væntanlega lætur málgagn þessara fyrirtækja ekki
standa á því, að upplýsa þetta nánar.
Augljóst er, að umrætt tilboð, sem Kaupfélagi
Skagfirðinga hefur borizt, er þáttur í hinni hörðu
hríð, sem nú er gerð í íhaldsblöðunum að samvinnu
hreyfingunni, og augljóslega er skipulögð af ein-
hverjum hulduher, en til að koma í veg fyrir
misskilning skal tekið fram að hér er ekki átt við
hulduher Alberts fjármálaráðherra.
Bersýnilega tapar ekki Hagkaup á því að taka þátt
í þessari starfsemi. Meirihluti borgarstjórnar Reykja-
víkur hefur þrátt fyrir mótmæli Kaupmannasamtak-
anna veitt Hagkaupi lóð undir mikla verzlunarbygg-
ingu, sem á að rísa við hlið Morgunblaðshallar á
bezta verzlunarsvæði í borginni. Kaupmannasamtök-
in hafa réttilega bent á, að hér sé um alveg ótímabæra
fjárfestingu að ræða, því að nóg sé fyrir af verzlunum
í höfuðborginni.
Þrátt fyrir það mun þessari verzlunarbyggingu
verða flýtt, og bankarnir heimila fyrirtækinu mikla
erlenda lántöku vegna kaupa á innréttingum.
Það er ekki nýtt, að samvinnuhreyfingin verði fyrir
slíkum skipulögðum árásum. Danskir kaupmenn
keyptu Morgunblaðið á sínum tíma til að vera
málgagn skipulagðra árása á samvinnuhreyfinguna.
Mbl. er enn í dag trútt því hlutverki, sem hinir
dönsku kaupmenn völdu því.
Samvinnuhreyfingin er því ekki óvön slíkum
árásum. Hún hefur staðizt þær til þessa og mun gera
það enn. Árásunum hefur verið mætt með því að
halda áfram sókn fyrir betri verzlunarháttum. Einka-
reksturinn hefur orðið að fylgjast með.
Samkeppni þessara aðila er þjóðinni nauðsynleg,
en hún þarf að vera heiðarleg, en því miður hafa ýms
hulduöfl oft lagt meira kapp á miður vönduð
vinnubrögð.