NT - 14.12.1984, Qupperneq 6

Vetftvangur
Föstudagur 14. desember 1984 6
■ SeAlabankabyggingin
Þórarinn
Þórarinsson
skrifar:
Gengislækkanir eru fylgi-
fiskar hávaxtastefnunnar
■ Þjóöhagsstofnun hefur oft
reynst fara nokkuð nálægt
réttu lagi í efnahagsspám
sínum. Stofnunin hefur hcr-
'sýnilega hæfu starfsliði á að
skipa.
Spár hennar brugðust þó
verulega á þessu ári. Stofnunin
reiknaði ekki með þeirri miklu
þenslu í fjárfestingu, sem hér
varð á árinu, og heldur ekki
eins rniklum innflutningi og
raun varð á. Sennilega hefur
það dregið úr efnahagsaðgerð-
um, sem ríkisstjórnin hefði
ella gripið til, ef þetta hefði
ekki bæði komið henni og
Þjóðhagsstofnun á óvart.
Fljótt á litið, verður ekki
sagt að umræddar spár Þjóð-
hagsstofnunar hafi ekki byggst
á rökrænum forsendum. Vafa-
lítið hefur hún reiknað mcð
því, að hinir háu vextir, sem
voru í gildi, myndu frekar
draga úr fjárfestingu eða
a.m.k. halda henni innan hóf-
legra marka. Þetta myndi einn-
ig gilda um innllutninginn.
Þessi ályktun er í fullu sam-
ræmi við venjulegar hagfræði-
legar kenningar, cnda má
benda á fjölmörg dæmi henni
til sönnunar. Hávaxtastefna er
yfirleitt meira gagnrýnd fyrir
það, að hún leiði til samdráttar
og atvinnuleysis, en hið gagn-
stæða.
Sérstætt fyrirbrigði
Það hefur hins vegar ekki
verið tekiö hér nægilega með í
reikninginn, að íslenskt efna-
hagslíf er orðið alveg sérstætt
fyrirbrigði. Síðan sú hefð kom
hér til sögu eftir 1960 að leysa
efnahagsvanda til bráðabirgða
með gengisfellingum eða
gengissigi, hefur skapast hugs-
unarháttur, sem er nriklu
meira áberandi hér en annars
staðar. Hann er fólginn í því,
að þeir, sem hafa áhuga á að
hagnast á auðveldan hátt,
reyna aö gera sér sem ljósasta
grein fyrir því hvenær megi
vænta gengissigs eða gengis-
falls, og reyna að fjárfesta sem
mest áður en til þess kemur.
Ég minnist í þessu sambandi
eins kunningja míns, sem bauð
mér upp í nýjan bíl og sagði
brosandi: Ég græddi 100 þús-
und í síðustu viku, því ég
keypti þennan bíl tveimur dög-
um áður en gengið var fellt.
Nú get ég selt hann með þess-
um hagnaði.
Það, sem gerðist á þessu ári,
og orsakaði mikla fjárfestingu
með tilheyrandi launaskriðiog
ofvöxt í innflutningi, var ein-
faldlega það, að menn sáu fyrir
meiriháttar gengisfellingu eða
gengissig á árinu. Hinn mikli
fjármagnskostnaður atvinnu-
veganna, sem leiddi af háu
vöxtunum, gat samkvæmt
venju ekki endað öðru vísi en
að þeim væri bjargað frá stöðv-
un með gengissigi eða gengis-
fellingu. Við það bættist, að
rnenn sáu fram á kauphækkan-
ir, sem m.a. hlytust af háu
vöxtunum. Þess vegna keppt-
ust menn við að fjárfesta og
kaupa fyrir gengisfellingu. I
þeim tilgangi var spariféð rifið
úr bönkunum og háu vextirnir
juku því ekki sparifjársöfnun-
ina eins og ýmsir væntu.
Mesti vandinn
Eigi þessi saga ekki að
endurtaka sig einu sinni enn,
ríður ekki á öðru meira en að
draga úr óttanum við gengis-
fellingu eða gengissig innan
fárra mánaða og í síðasta lagi
næsta haust. Að öðrum kosti
má vænta svipaðrar kollsteypu
á næsta ári og varð á þessu ári.
Það er hins vegar auðveldara
að benda á þessa hættu en að
benda á ráð við henni. Enn
virðast sumir halda, að helsta
ráðiö sé að halda uppi háum
vöxtum eða jafnvel hækka þá
frá því, sem nú er. Ekker' ætti
þó að vera auðveldara en að
gera sér grein fyrir því, að þá
muni gamla sagan endurtaka
sig.
Það liggur í augum uppi, að
verði áfram haldið uppi háurn
vöxtum með þeim afleiðing-
um, aðfjármagnskostnaðurat-
vinnuveganna verður margfalt
meiri en í samkeppnislöndun-
um, hlýtur það innan tíðar að
leiða til þess, að hruni þeirra
eða samdrætti verður að af-
stýra með gamla bráðabirgða-
úrræðinu að fella gengið. Háu
vextirnir munu einnig leiða til
þess að launþegar vilja fá kjör
sín bætt og þá einkum þeir,
sem þurfa að glíma við mikinn
fjármagnskostnað, eins og
gildir um ungu kynslóðina.
Gengisfelling eða gengissig
verður þá fyrirsjáanlegt og þá
byrjar gamla sagan að fjárfesta
og kaupa fyrir gengisfelling-
una.
Versti óvinur
sparifjáreigenda
Því heyrist haldið frani, að
háu vextirnir séu nauðsynlegir
vegna sparifjáreigenda. Það
eigi ekki að láta þá blæða
vegna annarra. Það er mikið
rétt, að hlut sparifjáreigenda
þarf að tryggja. En það verður
ekki gert með háum vöxtum,
sem leiða til gengisfalls. Versti
óvinur sparifjáreigenda er
gengisfellingin og gengissigið.
Ég er ekki í neinum vafa
um, að hlutur sparifjáreigenda
væri nú betri, ef vextirnir hefðu
verið lækkaðir meira á síðast-
liðnu ári og þannig dregið úr
kauphækkuninni og gengisfall-
inu. Vaxtalækkun er þeim hag-
stæðari en að allur höfuðstóll-
inn sé verðfelldur.
Þess ber einnig að gæta að
vaxtalækkun dregur úr verð-
bólgunni, en gengisfelling eyk-
ur hana.
Ef íslendingar eiga að koma
efnahagslífi sínu á réttan kjöl,
þá skiptir það meira máli en
nokkuð annað að kveða niður
óttann við sífelldar gengisfell-
ingar eða gengissig og þá óheil-
brigðu spákaupmennsku, sem
er því samfara. Við eigum að
stefna að því, sem Svisslend-
ingar hafa tamið sér, að hafa
gjaldmiðilinn stöðugan, en
vexti lága. Því marki verður
ekki náð með hávaxtastefnu,
því að hún er ein meginupp-
spretta gengisfellinga og
gengissigs.
Ávarp biskups í tilefni af landssöfnun Hjálparstofnunar kirkjunnar
í gjafmildu hjarta erguð að verki
■ Við íslendingar teljum
okkur vera hamingjusama
þjóð. Þá skoðun má að
minnsta kosti ráða af könnun
þeirri, er nýlega var gerð á
viðhorfi okkar til lífsins og
verðmæta þess.
Hve ánægð við erum með
hlutskipti okkar að vera ís-1
lendingar kemur vel í Ijós við
heimkomu til íslands eftir að
hafa dvalið erlendis. Hið besta
við Itverja utanferð reynist
jafnan vera það að koma heim
aftur. Þessu lýsir Stefán G.
Stefánsson skálda best, þegar
hann yrkir:
Þó þú langförull legðir
sérhverf land undir fót
bera hugur og hjarta
sanit þíns heimalands mót.
Að vera aflögufær, þegar
eitthvað á bjátar eða neyðin
kallar, rennir stoðum undir
hamingjuokkar. í nýafstaðinni
ferð til Póllands var mér falið
að skila þakklæti til íslendinga
frá pólska samkirkjuráðinu og
þjóðinni fyrir þann ntikla þátt,
sem Hjálparstofnun kirkjunn-
ar okkar hefir átt í því að bæta
úr neyð og lina þjáningar Pól-
verja.
Við áhrifaríka guðsþjónustu
í Varsjá, þar sem við, fulltrúar
að heiman vorum gestir, var
þakkarkveðjan til íslensku
þjóðarinnar orðuð þannig, að
íslendingar hefðu hlutfallslega
allra þjóða mest rétt fram
hjálparhönd sína. Guð blessi
líknsemi ykkar, sem komuð
þessu til leiðar og gjafmildi.
Því líknsamur Drottinn
mun láta yður miskunn í té,
ef leggiö þeim gott til,
! sem eiga sér hvergi
neitt skjól.
(Jón Helgason)
Hjálparstofnun kirkjunnar
beinir nú kröftum sínum að
öðru aðkallandi verkefni, sem
er sameginlegt kirkjuþjónustu
unr víða veröld, en það er að
koma hungruðum og deyjandi
til hjálpar í Eþíópíu. Að því
ntarki miðar landssöfnunin á
þessari aðventu undir kjörorð-
inu: Brauð handa hungruðum
heimi.
Við eigum bágt með að
horfa aðgjörðarlaust á þá
hryggðarmynd.sem ber fyrir
augu okkar af ástandinu í
Eþíópíu, af hvers konar völd-
unt sem það er orðið. Albert
Schweitser hinn heimskunni
trúboðslæknir sagði um líknar-
störf sín í Lambarene í Afríku:
„Allt sent hér gerist á upptök
sín annars staðar í gjafmildu
hjarta.” Hann átti viðgjafirnar
frá Evrópu, sem stofnun hans
bárust.
Hið sama er að segja um
Hjálparstofnun kirkjunnar.
Þegár hún býr sig undir að
takast á við verkefnin í Eþíóp-
íu og hvar sem er utanlands
sem innan. Allt sem gerist á
þeim stöðum sem stofnunin
starfar á upptök sín annars
staðar í gjafmildu hjarta,
þ.e.a.s. í hjörtum ykkar, sem
leggið Hjálparstofnuninni lið.
Hamingja íslensku þjóðar-
innar byggist á því, að Guö
hefir verið okkur líknsantur
faðir í lífsstríði alda. Betur
getur þjóðin ekki endurgoldið
og ávaxtað þá hamingju en að
leggja lífgrös sín á hið opna sár
heimsins. Það er leiðin til frið-
ar og farsældar í þeirri veröld,
sem við gistum. í gjafmildu
hjarta er Guð að verki.
Pétur Sigurgeirsson