NT - 10.01.1985, Qupperneq 6

KI'
Fimmtudagur 10. janúar 1985 6
Vettvangur
Látleysi og gætni styrktu
Gandhi í kosningabaráttunni
■ ÞAÐ héiur verið sagt, að
oft reyndust þeir, sem ekki
sæktust eftir völdum, skástu
stjórnendurnir. Það hefur hins
vegar ekki verið algengt, að
slíkir menn kæmust í valda-
stóla. Miklu oftar hafa menn
komist þangað eftir langa og
stranga baráttu.
Það gildir um Rajiv Gandhi,
að hann hefur ekki sóst eftir
völdum. Örlögin hafa hagað
því þannig, að hann hefur ekki
komist undan þeim.
Þetta reyndist honum
ómetanlegur styrkur í nýlok-
inni kosningabaráttu í Ind-
landi. Það var ekki hægt að
ásaka hann um valdagirni eða
spillingu. Hann hafði yfirleitt
hvergi komið nálægt slíku.
Það var honum einnig mikill
styrkur. að hann var í fram-
komu og málflutningi frekar
ólíkur venjulegum stjórn-
málamönnum. Látleysi, hóg-
værð og hæverska einkenndu
framkomu hans. Ræður hans
einkenndust meira af varfærni
en hátíðlegum yfirlýsingum og
loforðum. Hann var ekki
mælskur, heldur flutti mái sitt
rólega, en skýrt, án þess að
vera með miklar áherslur.
Þjóðinni fannst því, að hér
væri nýr maður á ferð - maður,
sem ekki væri af sama sauða-
húsi og þeir, sem hefðu verið í
stjórnmálabaráttunni og orð-
aðir hefðu verið við ýms
mistök og spillingu.
Vafalaust átti hið sviplega
og sorglega fráfall móður hans
mikinn þátt í kosningasigrin-
um. En Rajiv Gandhi átti einn-
ig sinn þátt í honum. Hann
vakti traust og tiltrú. Hann
naut ekki aðeins ættar sinnar,
heldur ekki síður þeirrar fram-
göngu, að fólk trúði því, að
hér væri á ferðinni foringja-
efni. sem þjóðin hefði þörf
fyrir á óvissutímum og væri
vænlegri til að sameina hana
en flestir eða allir aðrir.
Flestum kemur saman um,
að kosningabaráttan hefði ver-
ið með öðrum svip, ef Sanjay
bróðir hans hefði orðið arftaki
móður þeirra, eins og upphaf-
lega hafði verið ætlast til. Hann
var eldhuginn og mælskumað-
urinn, sem vakti aðdáun, en
jafnframt andstöðu.
SANJAY hafði verið ætlað
það hlutverk að taka við stjórn-
málaforustunni af móður sinni,
þótt hann væri vngri bróðirinn.
Þetta stafaði m.a. af því, að
hugur Rajivs beindist í aðra átt
og hann gat því vel unnt bróður
sínum forustuhlutverksins.
Rajiv hlaut mikið af skóla-
menntun sinni í Bretlandi eins
og títt er um indversk ung-
menni af eínaðri ættum. Hann
þykir bera með sér, að hann
hafi hlotið enska menntun.
M.a. er hann sagður tala betri
ensku en lndverjar gera yfir-
leitt.
Gandhi stundaði fyrst nám
við Imperial College í London,
en síðan í Cambridge. Þar
kynntist hann ítalskri stúlku,
Sonia, sem varð eiginkona
hans. Hjónaband þeirraersagt
gott, en þau hafa eignast tvö
börn.
Sonia tók mikinn og virkan
þátt í kosningabaráttunni og
var henni einkum teflt fram í
kjördæminu, þar sem Rajiv
var í kjöri, því að sjálfur gat
hann lítið sinnt því. Helsti
mótframbjóðandi hans var
Maneka, ekkja Sanjays, en
hann hafði áður verið þing-
maður þessa kjördæmis.
Eftir að hafa stundað nám í
Cambridge um hríð, stefndi
hugur Rajivs ekki til að halda
lengra áfram á menntabraut-
inni né að hefja afskipti af
stjórnmálum. Áhugi hans
beindist mest að því að verða
flugmaður, eins og líka varð.
Um skeið vann hann hjá
ítölsku flugfélagi, en síðar varð
hann flugmaður hjá indverska
flugfélaginu.
Arið 1980 gerðist sá atburð-
ur, að Sanjay fórst í flugslysi.
Hann iðkaði flug í tómstund-
um sínum og hafði yndi af
áhættusömum æfingum. Það
varð honum að aldurtila.
Indira æskti þess þá, að Rajiv
tæki við hlutverki hans og
byggi sig undir að verða helsti
ráðgjafi hennar og arftaki. Ra-
jiv er sagður hafa gert þetta
nauðugur.
Þetta mæltist líka misjafn-
lega fyrir í Kongressflokknum,
því að Rajiv þótti óráðinn og
óreyndur sem stjórnmálamað-
ur og margir þar þóttust standa
nær því en hann að takast
forustuna á hendur, að Indiru
liðinni.
Rajiv gerðist aðstoðarmað-
■ Rajiv Gandhi og Sonia kona hans.
Um pólitíska „leka“, Alþýðu-
flokk og félagshyggjuflokka
ur móður sinnar, án þess að
láta mikið á sér bera. Helsta
verkefni hans var að vinna að
endurskipulagningu flokksins.
Hann kom þar fram ýmsum
breytingum, sem þóttu flestar
til bóta, og miðuðu m.a. að því
að fjarlægja þá, sem taldir
voru riðnir við spillingu. Hann
taldi þó rétt að framkvæma
þetta með þeim hætti, að það
vekti ekki almenna andstöðu
og ótta við hann innan
flokksins.
Hann hafnaði því að takast
á hendur ráðherrastöðu. Hann
helgaði sig fyrst og fremst
flokksstarfinu. Vafalítið hefur
þetta stutt að því að hann var
einróma kjörinn formaður
■ Væri ekki rétt að þú talaðir við þína menn góurinn.
Opið eða lokað
þjóðfélag
■ Hér á landi ríkir gamalgró-
in andúð á opinni umfjöllun
um málfefni samfélagsins,
enda er slík umfjöllun hættuleg
vina-og klíkusamfélaginu.
Blaðamenn reka sig gjarnan á
þetta er þeir hringja í forstöðu-
menn stofnana og fyrirtækja til
þess að kanna sannleiksgildi
þess sem berst þeim til eyrna.
Svarið er iðulega. „Þetta er
ekki blaðamatur". „Ykkur
kemur þetta ekkert við“. „Þið
gerið bara illt verra ef þið farið
að skrifa um þetta“. Eða, ef
viðkomandi er á einhvern hátt
tengdur blaðinu: „Þið farið
ekkert að skrifa um þetta“,
eða: „Ég hlýt að ráða ein-
hverju um það hvernig þú tek-
ur á þessu máli. Þetta er mitt
blað“. Allir fréttamenn kann-
ast við viðbrögð af þessu tagi.
Þau eru arfur frá þeim tíma
þegar flokksblöðin kepptust
við að draga upp helgimynd af
þjóðfélaginu og öll frávik voru
skýrð sem pólitísk ofsókn af
einhverju tagi og var það
reyndar oft.
Þessi viðbrögð eru sem betur
fer víkjandi. Æ fleiri gera sér
grein fyrir því að opið þjóðfé-
lag er á allan hátt heillavæn-
legra en lokað. Áhrif frá
Bandaríkjunum ráða hér
miklu um og einnig eldheit
barátta Vilmundar heitins
Gylfasonar svo að tvennt eitt
sé nefnt.
Stjórnmálaleyndin
Á einu sviði hafa menn þó
enn gaman af leyndinni. Það
er á vettvangi stjórnmálanna.
Þar fara flestir hlutir fram fyrir
lokuðum tjöldum og þarf bæði
eftirgangsmuni og harðdrægni,
oft á tíðum, til þess að fá
nokkurn skapaðan hlut að vita.
Af þessu leiðir að fréttamenn
verða að koma sér upp
„lekum“ sem eru oftar en ekki
aðalheimildirnar bak við
fréttir. Þá er hins vegar ekki
hægt að tilgreina heimildar-
menn og þetta býður heim
þeirri hættu að heimildarmenn
lagi atburði til þannig, að þeir
henti betur þeirra eigin hags-
munum.
Þetta er viðurkennt kerfi í
stjórnmálaheiminum. Undir-
ritaður hringdi í vetur í ráðu-
neyti og spurði hvort hann gæti
fengið frumvarpsdrög, sem þar
höfðu verið unnin. Þeim hafði
verið dreift til allra þingmanna
og augljóst var af fréttaskrifum
að a.m.k. eitt blaðanna hafði
þau undir höndum. Svarið hjá
embættismanninum var að
hann gæti því miður ekki látið
fjölmiðla hafa frumvarpið, en
„þú hlýtur að geta fengið það
hjá einhverjum þingmönnum í
þínum flokíu“. Nú, undirritað-
ur sem á ekki neinn flokk,lenti
náttúrlega í hinum mestu
vandræðum, en fór samt niður
á þing og spurði góðlegan
þingmann hvort hann gæti séð
af frumvarpinu. Það er út af
fyrir sig ekkert mál, sagði vin-
urinn, „en er ekki skemmti-
legra að þú fáir það hjá þínum
mönnum?“
Þannig vinnur kerfið og allir
fréttamenn verða að koma sér
upp sínum mönnum og helst
sínum flokkum ef þeir ætla sér
að vera með á nótunum. Upp-
lýsa það sem er að gerast og
það sem aldrei gerðist, en rætt
var um.
En það verða fréttamenn að
gera ætli þeir sér ekki bara að
viðhalda helgimyndum að
hætti Morgunblaðsins.