NT - 20.01.1985, Side 8

Sunnudagur 20.janúar 1985 8
.1 lL 1 Sovétríkjunum
Minningabrot frá heimsókn til Bakú
■ Það er koniinn miður descmbcr og þótt komið sé suður að
Kaspíahan er það ekki nógu sunnarlcga til þess að gesturinn sjái
sól og gróður. Við strandgötuna í liöl'uðborg A/.erbajdan, Bakú,
standa niannauð sólskýli og kaffísölustaðir undir seglat jaldi sem
sincllur og blaktir í stinningsvindi. Hafíð er sett gárum og tré eru
laufvana. Þetta keniur heim við þá skýringu á nafni Bakú að það
merki borg vindanna. Það hlýturað vera hinn svali norðanvindur,
„Chasri41 sem nú blæs. Varla er von á hinum hlýja „Gilawar, lýrr
en með vorinu.
I Azerbajdan búa nú scx
milljónir manna og af þeim
fjölda cr 1.6 milljón hér í
höfuðborginni. Þessi borg cr
talin meðal hinna meiri stjórn-
unar. menningar og vísinda-
miðstöðva í Sovétríkjunum og
hér er stærsta höfn á sovéskum
innhöfum.
Bakú er forn borg og það má
glcggst sjá innan múra hins
gamla virkis borgarinnar. Hér
eru mjóar og krókóttar götur,
suniar svo þröngar að hægt er
að takast í hendur á milli húsa
yfir götuna. Hingað nær eng-
inn vindur. hér er stafalogn. í
þessum borgarhluta gefast færi
á að skoða byggingarlist hinna
gömlu konunga Azerbajdan.
sérstaklega í Schirwanschah-
höllinni svonefndu. Einstak-
lega sérkennilegt mannvirki er
og „Jómfrúarturninn" scm er
ævaforn, enginn veit hve
gamall. Byggingarlag hans er
afar furðulegt og enginn botn-
ar í hvaða tilgangi hann átti aö
þjóna. Þjóðsagan segir að ein-
liver konunganna hafi byggt
luinn til dýrðar ástvinu sinni og
brúöi og var turninn við sjávar-
málið cr liann var rcistur. þótt
nú standi hann spölkorn frá
ströndinni. Því er bætt við að
konungsbrúðurin hafi ekki
kunnaö of vel við sig í turnin-
um, einkum vegna þess að hún
hlakkaði víst lítið til brúð-
kaupsins. Henti hún sér út úr
turninum einn daginn í sjóinn.
Aörir álíta að nafnið sé tengt
því hve óvinnandi vígi turninn
átti að vera,
Innan virkisveggjanna fornu
er líka að finna himingnæfandi
minarettur á gömlum moskum
og hina öldnu dómhöll, sem
reist er úr granit. Hér er og
grafhýsi stjörnuíræðingsins og
stærðfræðingsins Seid Jachja
Bakuvi. Það er því réttilega að
menn í Bakú tclja þennan
hluta Akrópolis borgar sinnar.
Sumir hafa sagt að þessi gamli
borgarhluti minni á Napoli
vegna þess að hér má líta sömu
hvítu steinhallirnar og safírblá-
an sæ undir blikandi sól á
sumrum.
Olíuborg
í sjónum
Frá strandgötunni í Bakú
má sjá olíuborturnana gnæfa í
fjarska. Fyrr á tímum var Bakú
nefnd „Svarta borgin," vegna
olíuvinnslunnar og alls þess
óþrifnaðar og mengunar sem
henni fylgdi. Þetta var síðla á
síðustu öld og þá hófst mikið
olíuæði hér er borturnar og
hreinsistöðvar voru reistar
með hitasóttarkenndum ákafa.
Maxini Gorki lýsti bæjarbragn-
um um það leyti og líkti staðn-
um við sjálft hclvíti. Þá var hér
ekki stingandi strá að líta,
þykk reykjarþoka grúfði yfir
öllu og sótið markaði borgina
og íbúana. Ekki þarf að eyða
orðutn að því að nú er allt með
öörum brag. Mengun frá olíu-
vinnslunni er orðin hverfandi
og umfram allt skartar Bakú
gróskumiklum trjágörðum,
sem markvisst hafa verið rækt-
aðir í því skyni að bæta and-
rúmsloftið, og fegra mannlífið
um lcið.
Löngum framan af var öll
olíuvinnslan á landi, en eftir
að olía fannst á hafsbotninum
úti fyrir ströndinni var tekið að
reisa þar cinangraða borpalla.
Nú eru pallarnir tengdir við
land meö gríðarlöngum
bryggjum, sem eru alls 200
km. á lengd. Bakú var löngum
helsta olíuvinnslusvæðið í So-
vétríkjunum og framleiddi um
70 prósent olíunnar fram á
fimmta áratuginn. En nú hafa
stór olíusvæði uppgötvast í
öðrum ríkjum, svohéðan kem-
ur ekki nema 3.5% framleið-
slunnar í dag.
Sandsjór
Olíuvinnslusvæðin eru nú
tvö. Nefnist annað þeirra
Sandsjór en liitt Bagar og er
hið síöarnefnda nýrra. Ég
heimsótti olíupallana á Sandsjó
og hitti yfirverkfræðinginn,
Anatoli Hatchian að nafni.
Verkfræðingurinn segir mér
að þctta svæði hafi fyrst fundist
árið 1952 og var það fjórða
olíusvæðið í landinu sem ráðist
var í að nýta, en þrjú ár liðu
uns vinnslan hófst. Hér er
undir hafsbotninum 21 olíulag
og liggja þau frá 20 þúsund
metra dýpi upp í tvö þúsund
metra dýpi. Frá hverjum bor-
palli liggja 3-20 holur, ein beint
niður cn hinar á ská út til
hliðanna, sem kallast holu-
greinir. Þeir í Bakú segjast
hafa verið upphafsmenn þess-
arar tækni, sem nú er notuð
víða utn heim, m.a. á Norður-
, sjó, í Mexico og víðar.
Þegar byrjað er að vinna
nýja æð er þrýstingurinn í
holunni vanalega nægilegur til
þess að olían spýtist upp af
sjálfu sér, en þegar frá líður er
oft þörf hjálparaðgerða. Þá
verður að búa til nægan þrýst-
ing með því að dæla vatni
niður í holuna, sem síðan kem-
ur upp um einhverja aðra holu
og myndar þannig hringrás.
Enn er þrýstingur myndaður
með gasþrýstingi.
Sandsjó-svæðið er nú orðið
um þrjátíu ára gamalt og þess
vegna komið á síðara skeið.
Sagði yfirverkfræðingurinn að
nú fengjust því aðeins um 5
tonn af olíu daglega úr hverri
holu, en 15 þúsund kúbikmetr-
ar af gasi og er gasið því
aðalafurð svæðisins nú.
Bagar svæðið er yngra.en
það fannst í mars 1968. Þarna
er olían á 4-5500 metra dýpi og
er meðalframleiðslan 70 lestir
af olíu en 400 þúsund kúbik-
metrar af gasi úr hverri holu á
dag. Jarðolían erhérafarhrein
og má sem dæmi nefna að á
stríðsárunum fór hún á tankinn
án nokkurrar hreinsunar. Hún
er brennisteinssnauð og hentar
afar vel til ýmiss konar lífefna-
iðnaðar, því úr henni má fá
eggjahvítuefni og vinna úr
henni margs lags gerviefni.
Á Sandsjávar-svæðinu vinna
um 2500 manns og eru þar af
250 sérfræðingar. Ýmissi að-
stöðu hefur verið komið upp
fyrir starfsfólkið, það fær íbúð-
ir á veguni olíufyrirtækisins og
starfrækt er ýmis íþróttaað-
staða og annað félagslíf. Ekki