NT - 04.04.1985, Blaðsíða 4

Fimmtudagur 4. apríl 1985 4 Blað II
■ Hrímblaka, amerísk leðurblökutegund sem hefur fjórum sinnum náðst lifandi á íslandi, en alls hafa leðurblökur sést um tólf sinnum hér á landi.
Olnbogabarn við Hlemmtorg
— dagstund á Náttúrugripasafni íslands
■ Ævar Petersen fuglafræðingur bendir á brot af fálkaeign Náttúrufræðistofn-
unar.
Það hefur gengið á ýmsu í nær
hundrað ára sögu Náttúrugripasafns-
ins og alla tíð hafa lakleg húsnæðismál
verið í brennidepli. Hinn I6da júlí
árið 1889 var stofnað Hið íslenska
náttúrufræðifélag, og var yfirlýstur
megintilgangur þess að koma upp
sem fullkomnustu náttúrugripasafni
á íslandi. Pað er líklega rétt að
minnast frumherja; aðalfrumkvöðull
að stofnun félagsins var Stefán Stef-
ánsson, síðar skólameistari, en fyrstu
ellefu árin var Benedikt Gröndal,
skáld, formaður félagsins og um leið
umsjónarmaður safnsins.
Húsnæðishallærið setti mark sitt á
starf Náttúrugripasafnsins fyrstu ára-
tugina, einsog reyndar síðar. í upp-
hafi voru þeir gripir sem safninu
áskotnaðist geymdir heima hjá
Gröndal eða Birni Jenssyni, ritara
félagsins. Fyrsta eiginlega húsnæ.ði
safnsins var svo í herbergi í einu af
Thomsenshúsum við Hlíðarhúsastíg,
þar sem nú er Vesturgata. 1892 flutti
það í tvö herbergi í húsi Kristjáns 0.
Þorgrímssonar, kaupmanns, og er
þar til miðs sumars 1895.
Ýmislegt virðist hafa verið að-
finnsluvert við þann húsakost, því
þegar Bjarni Sæmundsson, hinn mikli
frumkvöðull náttúrufræða á íslandi,
. kom heim frá námi árið 1894 hreyfði
hann því að húsnæði safnsins væri
ónógt og því jafnvel hætta búin ef
ekki væri eitthvað að gert. Bjarni
sagði á stjórnarfundi að í safninu væri
rakasamt og að auki morgrátt af
maurum og pöddum. Gröndal for-
maður sagðist kannast við þessa galla,
en hvað maurana snerti væri þetta
talsvert ýkt, það væri hægt að finna
að öllu og álíta það óhafandi ef það
væri ekki eins fullkomið og í útlönd-
um. Er auðséð að Gröndal hefur
fundist Bjarni helst til nýjungagjarn
og róttækur, þótt ekki þætti mönnum,
sem til þekktu, þessir eiginleikar
mjög áberandi í fari Bjarna.
Aðfinnslur Bjarna urðu til þess að
leigt var nýtt húsnæði handa safninu
í „Glasgow", stór salur og minna
herbergi við hliðina á. Þá var fyrst
hægt að opna safnið almenningi, en
sýningartíminn var lengi vel aðeins
frá 2-3 á sunnudögum, og þó ekki í
skammdeginu. Enn flutti svo safnið
vorið 1899, þá í gamla Stýrimanna-
skólann, svokallað Doktorshús.
„Það er örðugt að koma almenningi
í skilning um, að Náttúrugripasafn
geti haft nokkra verulega þýðingu.
Menn skilja ekki að hvaða gagni það
geti komið að hrúga saman grjóti,
dýrurn og grösum. Flestir segja
reyndar að þetta sé sjálfsagt ágætt og
fagurt fyrirtæki, en þeir meina ekkert'
með því. En ég er sannfærður um að
með tímanum má vekja intressi all-
margra fyrir náttúruvísindunum,
vekja þá til náttúrueftirtektar."
Svo farast Stefáni skólameistara
orð í bréfi til Gröndals og skefur ekki
utan af þeim erfiðleikum sem safnið
átti lengi vel við að stríða. Það var á
hrakhólum, hafði úr litlu fé að spila
og menn voru yfirleitt áhugalausir og
tómlátir um málefni þess. Fundir í
félaginu voru svo illa sóttir að ekki
var kleift að halda lögmætan aðal-
fund.
En þeim mun virðingarverðara er
starf frumkvöðlanna sem börðust á-
fram með vindinn í fangið. Stefán
Stefánsson, sem bjó norður á Möðru-
völlum, og gat því haft minni afskipti
af safninu en hann hefði viljað, skrifar
Gröndal:
„Það er von að þér þreytist á
formennskunni, þar sem allur þung-
inn hvílir á yður, en í öllum guðanna
bænum megið þér ekki uppgefast.
Hvar værum við þá staddir? Væri ég
kominn til Reykjavíkur, skylduð þér
lítið þurfa annað að gera en heita
formaður."
Öllum sem eitthvað þekkja til Ben-
edikts Gröndals er kunnugt um
hversu sérstakt lag hann hafði á því
að komast upp á kant við allt og alla.
Hann var mikill geðbrigðamaður,
stirfinn til samvinnu og viðkvæmur
■ Blaðamaður NT fór á dögunum í skoðunarferð um
Náttúrugripasafnið og Náttúrufræðistofnun við Hlemmtorg og
spjallaði síðan dagstund við Ævar Petersen fuglafræðing um
málefni safnsins, fortíð þess og framfið. Náttúrugripasafnið er
nú einsog löngum áður í miklu húsnæðishallæri og í raun líklegt
að stór hluti landsmanna viti ekki einu sinni af tilvist þess. En
það stendur vonandi til bóta. Eftir nokkur ár á Náttúrugripa-
safnið hundrað ára afmæli og þess vilja menn minnast með
viðeigandi hætti - helst þannig að loks rætist gamall draumur
og Náttúrugripasafnið komist í húsakynni sem slíkri menning-
arstofnun hæfir.
■ Skopugla; sjaldséður gestur sem
aðeins hefur sést nokkrum sinnum á
íslandi.

: Eaill Helqason
Safn
á hrakhólum