NT - 13.08.1985, Blaðsíða 11

líj Þriðjudagur 13. ágúst 1985 11
LlI w Menning
Maggí mín, því miður tókst
mér ekki að vinna eins vel fyrir
England og ég sjálf hefði óskað.
Það var unnið leynilega gegn
mér. En ég gerði samt mitt
bezta.
Maggí mín, en ég var ekki
fyrr komin í mína köldu gröf
1693, en ráðherrar mínir hleypa
hinum brjáluðu hugmyndum
Jean Calvins inn í England. Og
hvað hefur svo gerst síðan ég
féll frá 1603?
Maggí mín, þú og forverar
þínir hafa ekki aðeins látið
ensku þjóðina trúa á þessa pest
Calvins, heldur hafið þið flutt
hana út um allan heim. Svo þú
skiljir mig betur Maggí, þá hafið
þið flutt hugmyndir Jeans Calv-
ins um himnaríki og helvíti nið-
ur á jörðina. Hin leynilega póli-
tík ykkar er sú, að 5 prósent af
þjóðinni eigi að vera mjög ríkir,
en 95 prósent mjög fátækir.
Maggí mín, ég get ekki hugs-
að mér betri samlíkingu um lífið
á jörðinni og hugmyndir Jean
Calvins um himnaríki og helvíti.
Maggí mín, ómeðvitað eruð þið
öll að reyna að framkvæma
hugmyndir Calvins um himna-
ríki og helvíti og gera þær að
jarðneskum veruleika og það
um alla jörðina. Já, Maggí niín,
þið viljið hafa 5 prósent ríka og
95 prósent fátæka.
Maggí mín, það er undarlegt
en satt, að bæði þú, Keagan og
Gorbachef, stjórnist öll af
ómeðvituðum gömlum kalvin-
isma, hver á ykkar sérstaka
hátt. Bæði kapitalismi og len-
inismi er í raun og veru ekkert
annað en gamall kalvinismi þeg-
ar öllu er á botninn hvolft.“
Margaret Thatcher sem setið
hafði höggdofa undir ræðu hinn-
ar gömlu drottningar gerði það
sem hún hafði aldrei áður gert.
Hún bókstaflega stamaði þess-
um orðum út úr sér:
„K,K,K,Kæra háttvirta
drottning, viljið þér meina að
ég sé bara kalvinskur kapitalisti,
og, og, og að þér hafið verið
kristilegur húmanisti á valda-
tímabili yðar hátignar á árunum
1558 til 1603, drottning
Englands?:
Drottning Elízabeth I. tók
aftur til orða:
Maggí mín, þetta var það
■ Erasmus Roterodamus
(1467-1536) grundvallaði hinn
vísindalega húmanisma, ritaði
margar vísindalegar bækur og
þýddi Nýja testamentið úrfrum-
máli sínu grískunni yfir á latínu.
Frægasta bók hans er „Lofsöng-
ur heimskunnar." Rituð 1508.
skynsamlegasta sem nokkur
forsætisráðherra brezka hcims-
veldisins hefur nokkru sinni sagt
fyrr og síðar. Þakka þér kærlega
fyrir. Þetta var talað eins og út
úr mínu eigin hjarta.
Maggí mín, nú fer ég að fara
aftur í mína gröf, en áður en ég
fer, vil ég gefa þér góð ráð.
Bráðum verður þú gömul og
stirð, alveg eins og ég varð, og
ég vil vara þig við læknunum,
stór hluti þeirra hugsa aðeins
um að verða ríkir og græða
peninga með hjálp lyfjaverk-
smiðjanna. Þetta er hræðilegt
þegar ég hugsa um það. Ef ég
hefði farið að ráðum lækna
minna og tekið inn þeirra fúlu
lyf, þá hefði ég lognast út af
kannski 15 eða 20 árum fyrr en
raun varð á. Kalvinsinnarnir
vUdu mig feiga af því að þeir
voru á móti minni stjórnar-
stefnu. Ég vildi ekki kalvinisma.
Ég barðist á móti þeim sko í
andlegum skilningi. Ég reyndi
að forðast stríð. Það lærði ég af
Erasmusi. Og ég bjargaði VVilla
okkar Shakespeare þegar Ro-
bert Greene ætlaði að drepa
hann af því að Willi var ekki
háskólagenginn. Já, Maggí mín,
ef ég hefði dáið svona 10 eða 15
árum fyrr en raun varð á, - þá
hefði heimurinn aldrei eignast
neinn William Shakespeare.
Trúðu mér, Maggí mín, þetta er
satt.
Að hugsa sér, Maggí, að jafn-
vel háskólarnir Oxford og Cam-
bridge hafa ekki ennþá náð sér
til fulls eftir heilaþvottinn af
völdum kalvinismans. Þessir
gömlu háskólar eru alls ekki
færir um að skrifa æfisögu niína,
og svo niun það verða í mörg ár
enn.
Og að lokum eitt ráð. Lestu
nú hina góðu bók „Encomium
moriæ“ eftir okkar gainla og
góða Erasmus. Þótt þessi bók
innihaldi mikla ádeilu á liina
gömlu trúarhræsni og trúar-
heimsku, er samt margt þar að
finna sem gæti hjálpað þér við
að átta þig á þeim blessuðu
bjánum sem nú rita og tala mest
um markaðshagsfræði. Hræsnin
um markaðshagfræðina er í
raun og veru ekkert annað en
beint áframhald af trúarheimsk-
unni og trúarhræsninni sem Er-
asmus var að gagnrýna í sinni
gömlu, frægu og sígildu bók. En
ef þú getur ekki lesið latínu, þá
skaltu bara lesa hana á ensku,
Þessi bók hefur verið þýdd og
heitir á ensku „Lofsöngur
heimskunnar".
Og Maggí mín, ef þú kemur
að gröf minni, þá gleymdu ekki
að leggja á hana fáein falleg
blóm til merkis um það, að þú
hafir íhugað orð mín. Ég trúi
ekki á Jahve, heldur á Jesús.
Þessvegna segi ég nú: Vertu sæl
og Jesús verði með þér og hjálpi
þér að velja Englandi rétta leið
út úr ógöngunum. - Vertu sæl,
Maggí mín, vertu sæl“.
(Elízabeth I. fer út á sarna
hátt og hún kom inn. Margaret
Thatcher starir höggdofa út í
loftið í ráðuneyti sínu við
Downing Street 10.)
Það er satt, að án hinnar
pólitísku afstöðu Elízabethar 1.
til kaþólsku kirkjunnar og ekki
hvað sízt til kalvinismans, þá
hefði skáld á borð við Shake-
speare aldrei orðið til.'
V.
Þegar Oddur Gottskálksson
var að þýða Nýja testamentið í
fjósinu í Skálholti, þá var hann
eiginlega að halda áfram baráttu
Erasmusar Roterodamusar fyrir
alheimsfriði, því að kristindóm-
urinn og húmanisminn eru
friðarstefnur. En Nýja testa-
mentinu tókst því rniður ekki að
sigra Gamla testamentið á þessu
tímabili. Og það voru heldur
ekki þýdd nein af ritum Erasmus-
ar yfir á íslenzku þetta tímabil.
í Evrópu á 16. öld var það
helzt Elízabeth I. sem las Nýja
testamentið og auk þess rit Er-
asmusar. Aðrir þjóðhöfðingjar
lásu helzt rit Machiavellis og
Garnla testamentið en slíkir
höfðingjar lögðu einnig áherzlu
á styrjaldir, ofbeldi og hryðju-
verk.
Hér er ekki stund né staður til
að fara mjög djúpt í þessa
sálma. En rétt er að benda á
■ Margarct Thatcher er kal-
vinskur kapitalisti, en slíkur
kapitalismi er eiginlega tortím-
ingarafl, og sem á 19. og byrjun
20. aldar hefur fætt af sér niarg-
ar nýjar öfgastefnur þar á meðal
marx-lenínisma.
það, að Erasmus varaði kristið
fólk við því, að vinna á móti
vísindalegri þekkingu. Hann
aðvaraði fólk einnig við dul-
hyggjunni frá klaustrunum. Allt
þetta hafði þá þegar reynst mjög
hættulegt fyrir heimsfriðinn og
allar jákvæðar framfarir.
Á íslandi var t.d. vísindaleg
hugsun á mun hærra stígi á 12.
og 13. öld, en 17. og 18. öld.
Meirihlutinn af nútíma ís-
lenzkum prestum eru bæði heið-
arlegir og vel lærðir. Auk þess
hefur hinn litli, neikvæði hluti
Sjálfstæðisflokksins, ekki ennþá
fengið því framgengt með
áróðri sínum, að Sjálfstæðis-
flokkurinn fái meirihluta á al-
Íiingi til.að m.a. breyta Háskóla
slands í ruddalegt kaupsýslu-
fyrirtæki ofstækisfullra og sjúk-
v lega eigingjarna kapitalista, sem
bera ekki hina minnstu virðingu
fyrir frelsi og lýðræði, heldur
ástunda mjög svívirðilega og
hættulega útursnúninga á mjög
þýðingarmiklum hugtökum er
varða almenn, lýðræðisleg
mannréttindi venjulegra ein-
staklinga aföllumstéttum. Þess-
ir helsjúku sjálfstæðismenn vilja
fá einokunaraðstöðu á íslenzkri
menningu og þýðingarmiklum
stofnunum almennings eins og
m.a. Háskóla íslands. Slíka
augljósa glæpamennsku þarf að
fyrirbyggja með öllu.
Þar’sem íslenzka þjóðkirkjan
stendur á gömlum merg og flest-
ir prestar hennar standa á frem-
ur háu menningarstigi miðað
við margar aðrar þjóðir, - auk
þess sem Háskóli Islands er á
hraðri framfarabraut, þá ætti
ekki að vera nein hætta á ferð-
um þótt börn og unglingar á
íslandi nú til dags lesi t.d.
Gamla testamentið. Ég er and-
vígur allri ritskoðun, en þó
finnst mér Gamla testamentið
vera fyrst og fremst bók fyrir
fræðimenn.
Hins vegar væri það mjög
jákvætt að gefa öllum ferming-
arbörnum Nýja testanientið.
Einar Freyr
:
' . •
sS|al||;:ÍÍIÍ|;|s*ÍÍ|l

< \ V
\s )
\ /
baokans. Þv' " eö vöxtum-
er verötrygg®0' v,ð nöfuöstol
^Vát^veröurárs-
tvlsvar i ao 9
avöxtun W * verðbólgu
Betrl vörn geg"
býöst varla- m
vaxtareikningur
Aðalbankl Bankastraetl 7 i Reykjavik og 18 útibú viðs vegar um land.