Morgunblaðið - 25.07.2004, Síða 20

Herforingi LTTE, til hægri á myndinni, er æðsti stjórnandi Sjó-tígranna, Colonel Sooshai. Hans ferill
var blóði drifinn þegar borgarastyrjöldin geisaði. Raunar veit enginn hversu mörg mannslíf hann
hefur á samviskunni. Sjó-tígrar þykja þeir hættulegustu og herskáustu af liðssveitum LTTE, ef und-
anskildir eru Svörtu tígrarnir (sjálfsmorðssveit LTTE). Aðrir á myndinni eru fyrrverandi yfirmaður
SLMM, Major Tryggve Tellefsen, Pulideevan, yfirmaður Friðarráðs LTTE, og greinarhöfundur.
Hér erum við á ferð í suðurhluta yfirráðasvæðis Tamíl-tígra í Killinochchi. Skíðgarðurinn markar skil
yfirráðasvæða, því sunnan við garðinn er einskis manns land á 600 metra svæði, en þar fyrir sunn-
an tekur við yfirráðasvæði ríkisstjórnar Sri Lanka. Fremstur á myndinni er Colonel Teeban, herfor-
ingi LTTE, sem barðist í frumskógum norðursins í 19 ár og er næstæðsti herforingi LTTE. Sá skyrtu-
klæddi er Pulideevan, yfirmaður Friðarráðs LTTE (Peace Secretariat of LTTE).
styrkja, eða hagstæðra lána, samtals
um 4,5 milljarðar dollara,
muni hefja inngreiðslur, svo fremi
sem deiluaðilar á Sri Lanka sýni
fram á að skriður sé kominn á frið-
arviðræður á nýjan leik. Leiðandi í
áformum um slík framlög ríkari
þjóða til þessa lands, sem í raun þarf
á aðstoð að halda, til þess eins að geta
á nýjan leik staðið á eigin fótum,
brauðfætt sína og byggt upp eigið
efnahagslíf á nýjan leik, eru Banda-
ríkin, Japan, Noregur og Evrópu-
sambandið. Fjölmörg önnur ríki tóku
þátt í ráðstefnunni og lýstu sig
reiðubúin til framlaga.
Nokkrum sinnum á því rúma ári
sem liðið er frá því ráðstefnan var
haldin hafa verið ákveðin teikn á lofti
um að nú gæti skriður farið að kom-
ast á viðræðurnar en enn hefur eng-
inn marktækur árangur orðið á því
sviði.
Valdarán forsetans í fyrrahaust
Frá því í desember 2001 var það
Ranil Wickremesinghe, forsætisráð-
herra Sri Lanka, sem var ábyrgur
fyrir friðarviðræðum srilanskra
stjórnvalda við LTTE en hann og
flokkur hans, UNP (United National
Party), unnu sigur á flokki Chand-
rika Bandaranike Kumaratunga
SLFP (Sri Lanka Freedom Party) í
þingkosningum það ár. Eftir að svo
fór snerist forseti landsins meira og
minna gegn friðarferlinu en hún og
Ranil hafa verið hatrammir andstæð-
ingar í áratugi. Það var Ranil for-
sætisráðherra sem fyrir hönd stjórn-
valda skrifaði undir
vopnahléssáttmálann í febrúar 2002,
við mjög harða andstöðu og gagnrýni
Chandrika forseta, sem hélt því fram
til að byrja með að CFA væri ólögleg-
ur og ekki samkvæmt stjórnarskrá
landsins. Forseta landsins brast svo
þolinmæði snemma í nóvember í
fyrra þegar hún sendi þingið heim og
hrifsaði til sín völdin í þremur lyk-
ilráðuneytum landsins, þ.e. innanrík-
isráðuneyti (sem stjórnar lögreglu
landsins), varnarmálaráðuneyti og
upplýsingamálaráðuneyti. Þessi
gjörningur forsetans setti allar frið-
arviðræður í uppnám, en einungis ör-
fáum dögum áður en til valdaránsins
kom hafði LTTE skilað útfærðum til-
lögum sínum um það hver vera ætti
umræðugrundvöllurinn fyrir aukinni
sjálfsstjórn Tamíla þegar friðarvið-
ræður hæfust á nýjan leik.
Síðan þetta var hefur mikil óvissa
verið um framhaldið. Forseti lands-
ins hefur stjórnað landinu, án þess að
hafa til þess tilskilinn þingmeirihluta.
Hún hefur stýrt öllum fréttaflutningi
ríkisfjölmiðla, hvort sem um dagblöð,
útvarp eða sjónvarp ræðir, og sett
sína menn inn í þau lykilráðuneyti
sem að framan voru nefnd. Loks boð-
aði hún til þingkosninga hinn 2. apríl
sl. og fór þá fram í kosningabanda-
lagi með flokki, sem nefnist JVP, sem
er gamall marxistaflokkur og var áð-
ur afar herskár, en reynir nú að telja
landsmönnum trú um að um nýjan og
bættan flokk sé að ræða.
Í sameiningu fengu þessir flokkar
106 þingsæti, en þurftu að fá 113, til
þess að ná tilskildum þingmeirihluta,
því þingmenn eru 225. Síðan þetta
var hefur minnihlutastjórn Chand-
rika stjórnað landinu og virðast litlar
breytingar hafa orðið á stjórnarfari
við myndun þessarar nýju stjórnar.
Það alvarlega við stöðuna er að
LTTE vantreystir forseta landsins
og sömuleiðis JVP og því hafa við-
ræður ekki enn hafist á ný um var-
anlegan frið, þrátt fyrir ítrekaðar til-
raunir norskra stjórnvalda um að
koma deiluaðilum að samningaborð-
inu á nýjan leik.
Í höfuðstöðvum SLMM í Colombo
er starfið einkum fólgið í samhæfingu
og samræmingu aðgerða eftirlits-
sveita um allt land, ráðgjöf til svæð-
isskrifstofa og stefnumótun fyrir
samtökin í heild. Starf mitt sem
blaða- og upplýsingafulltrúi var eink-
um fólgið í því að fylgjast grannt með
starfi eftirlitssveita okkar á svæðis-
skrifstofunum, veita fjölmiðlum, sri-
lönskum sem alþjóðlegum, upplýs-
ingar um það sem fréttnæmt gat
talist, útbúa fréttatilkynningar þegar
við átti, fylgjast eins grannt og auðið
var með fréttaumfjöllun um friðar-
ferlið, átökum deiluaðila og starfsemi
SLMM frá degi til dags og veita öll-
um eftirlitssveitarmönnum upplýs-
ingar um þann fréttaflutning um
innra net SLMM. Auk þess fylgdi ég
yfirmanni sveitarinnar á fundi, hvort
sem í varnarmálaráðuneytinu í Col-
ombo eða á fundi á hinum ýmsu
svæðum í norðri og austri.
Ferðamátinn var þá yfirleitt sá að
flogið var með herflugvél til herflug-
valla, í norðri eða austri, og ef halda
skyldi á óumdeilt yfirráðasvæði
LTTE, eins og t.d. Killinochchi, þá
var síðasti áfanginn farinn í herþyrlu
frá flugher Sri Lanka. Þessar ferðir
reyndust fæstar skila miklum ár-
angri öðrum en þeim að þær sýndu
að aðilar vildu enn ræða saman.
Mörgum kann að þykja sem slíkur
árangur sé ekki svo mikill en ég vil
halda því fram að hann sé umtals-
verður því á meðan samræður á milli
deiluaðila standa heldur vopnahléð
og vonir geta staðið til þess að var-
anlegur friður náist. Yfirmaður
SLMM fór ýmist til beinna viðræðna
við S.P. Tamilselvan, leiðtoga póli-
tísks arms LTTE, með aðsetur í Kill-
inochchi, eða hann fór til funda við
báða aðila, þ.e. fulltrúa lögreglu og
hers annars vegar og fulltrúa LTTE,
bæði pólitíska og hernaðarlega, hins
vegar. Slíkir fundir eru oftast haldnir
í Trincomalee, sem er hafnarborg á
austurströnd Sri Lanka, þar sem höf-
uðstöðvar sjóhers Sri Lanka eru, eða
í Batticaloa og/eða Ampara, sem eru
borgir í austurhluta Sri Lanka, þar
sem byggð er mjög blönduð af Sin-
hölum, Tamílum og múslimum. Yf-
irmaður Sri Lanka Monitoring Mis-
sion er í slíkum tilvikum sá sem stýrir
þeim fundum, ákveður dagskrá
fundanna og tekst í mörgum tilvikum
að þoka málum áleiðis þótt vissulega
vilji menn oft sjá meiri og skjótvirk-
ari árangur.
Almenningur á Sri Lanka gerir sér
fulla grein fyrir því hver þýðing var-
anlegs friðar er og þótt SLMM njóti
mikils velvilja og hlýju, ekki síst á
svæðunum í norðri og austri, vegna
þess að sveitin stendur vörð um
vopnahléssáttmálann, þá er það al-
gjörlega ljóst að fólkið í landinu þráir
ekkert heitar en varanlegan friðar-
sáttmála.
Efnahagur landsins hefur batnað
Efnahagur landsins hefur farið
batnandi frá því vopnahléssáttmálinn
var undirritaður. Hagvöxtur hefur
verið á bilinu 4 til 6% og er því spáð
að hann verði svipaður í ár. Ferða-
mennska var lítil sem engin á meðan
á stríðinu stóð en í ár er búist við að
tala erlendra ferðamanna nái a.m.k.
hálfri milljón. Þróun þeirrar atvinnu-
greinar hefur mikla þýðingu fyrir
efnahag landsins enda hefur eyjan
ferðamönnum upp á margt að bjóða.
Ef friðarferlið kemst fljótlega á skrið
á nýjan leik mun erlent fjármagn til
uppbyggingar byrja að streyma inn í
landið og fari svo spái ég því að ekki
líði mörg ár þar til srilanska þjóðin
verði sjálfbjarga á ný en ekki upp á
aðra komin.
Ég hef heyrt efasemdarraddir frá
því ég kom heim um réttmæti þátt-
töku Íslands í friðargæsluverkefni
sem þessu. Efasemdarmenn spyrja
mig hvað við, Íslendingar, eigum að
vera að skipta okkur af ófriði í landi
sem er okkur jafnfjarlægt, land-
fræðilega og menningarlega og Sri
Lanka og hvernig hægt sé að verja að
fjármunum íslenskra skattborgara
sé varið í launagreiðslur til gæsluliða
á Sri Lanka. Mitt svar við því er
þetta: Ísland er eitt auðugasta ríki
Jarðar; við getum haft áhrif til góðs
og höfum efni á því; við getum hjálp-
að þeim sem minna mega sín; við,
ásamt frændum okkar á Norðurlönd-
um, getum miðlað af reynslu okkar
og því hvernig orð eru til alls fyrst.
Þannig verðum við sjálf reynslunni
ríkari, skilningur okkar á neyð ann-
arra, þó að í fjarska séu, eykst og
sjóndeildarhringur okkar víkkar.
Þátttaka í verkefni sem þessu er
að mínu mati vitnisburður um nor-
ræna samvinnu í sinni jákvæðustu
mynd.
Algengasti ferðamátinn, að slepptum tveimur jafnfljótum, er að fara um á reiðhjóli. Það er algeng sjón að sjá heilu fjöl-
skyldurnar á einu reiðhjóli. Faðirinn er þá gjarnan sá sem hjólar og reiðir fyrir framan sig eitt eða tvö börn, jafnvel það
þriðja í körfu framan á stýrinu. Móðirin situr síðan á bögglaberanum, kannski með eitt eða tvö börn í fangi og á baki.
Átakanlega mörg börn í norður- og austurhluta Sri Lanka hafa beðið stórskaða,
misst útlimi eða látið lífið við það að stíga á jarðsprengju. Þessi litla stúlka er
hér í endurhæfingu á endurhæfingarstöð Tamíla í Killinochchi, eftir að hafa stig-
ið á jarðsprengju. Áætlað er að enn séu grafnar í jörð um tvær milljónir jarð-
sprengna og margra ára starf er framundan við að leita þær uppi og eyða þeim.
agnes@mbl.is
’Í norðri og austrieru afleiðingar stríðs-
ins áberandi. Á þeim
svæðum þar sem
Tamílar búa er fá-
tæktin mest og þörfin
fyrir aðstoð brýnust.‘
20 SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ