Morgunblaðið - 25.07.2004, Blaðsíða 34

MINNINGAR
34 SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Það fer alltaf um mighrollur þegar versl-unarmannahelgin erinnan seilingar, þvínæstum undantekn-
ingarlaust ber hún eitthvað vo-
veiflegt með sér, með ómældum
og hrikalegum afleiðingum fyrir
svo marga. Oftast er þar um að
ræða nauðganir og umferðarslys.
Um hið fyrrnefnda skrifaði ég í
þennan dálk í hittifyrra, viku fyr-
ir umrædda helgi þá, nánar til-
tekið 28. júlí, og benti á, að eitt
mikilvægasta af boðorðunum 10
væri það fimmta, er segir: „Þú
skalt ekki mann deyða.“ Þeir eru
nefnilega fáir sem átta sig á því,
að undir þetta boðorð fellur of-
beldi hvers konar, andlegt og lík-
amlegt. Nauðgun er t.d. sál-
armorð, glæpsamlegt
virðingarleysi; það skyldu menn
athuga, áður en lagt er af stað á
einhverja útihátíða verslunar-
mannahelgarinnar með slíkar
áætlanir á prjónunum.
Um hið síðarnefnda, umferð-
arslysin, ritaði ég líka árið 2002,
litlu áður en hitt, 30. júní, í
tengslum við sterka auglýsingu í
Morgunblaðinu, þar sem biskup
Íslands horfði fast í augu lesand-
ans, vitnaði til gullnu reglunnar,
og hvatti til sístæðrar varkárni í
umferðinni. Á 36 ára tímabili, eða
frá 1966 og til þess dags, höfðu
836 látist í umferðarslysum á Ís-
landi. Þetta samsvarar því, að
fjórar Boeingþotur af gerðinni
757, nákvæmlega eins og þær
sem Flugleiðir nota, hefðu farist
með 189 manns innanborðs,
þ.e.a.s. fullsetnar, auk sjö manna
áhafnar. Þetta samsvarar líka
því, að allt mannlíf á Blönduósi,
og rúmlega það, hefði þurrkast
út, eða allir íbúar Vopnafjarðar
og 100 að auki.
Og því miður er ekkert lát á
slysunum. Á miðju ári 2004 er
talan í krossinum í Svínahrauni,
milli Reykjavíkur og Hvera-
gerðis, núna 14, sem er of mikið,
því hún ætti í raun og veru að
standa í 0, ef allt væri með felldu,
en úr því sem komið er eigum við
fá önnur ráð en að spyrna nú
duglega við fótum, reyna að
koma því svo fyrir að hún breyt-
ist aldrei í 15. Hin litla þjóð okkar
má ekki við frekari áföllum. Það
er ekkert flóknara en svo.
Ef litið er á hlutfallslega ald-
ursskiptingu slasaðra og látinna
1997 kemur í ljós að flestir eru á
bilinu 25–64 (43%), síðan 17–20
ára (20%) og 21–24 (12%). Á
þessu er lítil breyting frá einu ári
til annars.
Fyrir rúmum mánuði flutti
Sigurður Helgason á Umferð-
arstofu pistil um þessi mál öll í
útvarpsþættinum „Samfélagið í
nærmynd“, undir yfirskriftinni
„Komum heil úr fríinu“, og komst
m.a. svo að orði:
Á þessum tíma ársins er meiri ástæða til að
halda fullri athygli við akstur en endranær.
Sé fjöldi banaslysa í júní, júlí og ágúst á
undanförnum tveimur árum skoðaður,
kemur í ljós að tíðni þeirra er langt umfram
aðra árstíma.
Samtals létust 24 á þessum þremur mán-
uðum í fyrra og árið þar á undan. Að með-
altali láta 24 lífið á ári í umferðinni hér á
landi, þannig að ljóst er að þetta er langt
umfram það sem eðlilegt getur talist.
Sumarið er bjartasti tími ársins. Skilyrði til
aksturs eru betri en til dæmis að vetrarlagi,
en samt deyja helmingi fleiri í slysum. Or-
sakanna er að leita hjá ökumönnunum í
flestum tilfellum. Þeir gera annað tveggja,
að brjóta umferðarlög sem hefur slys í för
með sér eða gleyma sér eitt andartak með
sömu afleiðingum.
Við vitum líka að margir aka alltof hratt á
þjóðvegum landsins, þar sem langflest þess-
ara slysa eiga sér stað og tekur lögregla
þúsundir ökumanna ár hvert fyrir of hraðan
akstur. Hraðatakmarkanir á þjóðvegum eru
ekki byggðar á tilviljanakenndum ákvörð-
unum, heldur á vísindalegri þekkingu, bæði
á tækni ökutækisins og á líffræðilegum eig-
inleikum ökumannsins. Þar koma við sögu
þættir eins og sjón, sjónsvið, möguleikar á
að bregðast við óvæntri hindrun og fleiri
slíkir þættir. Og ef fólk hugar að þeim þátt-
um ættu þeir sem vilja teljast skynsamir að
bregðast við með aukinni varúð og virða
hraðareglurnar.
Ein hlið þessara mála er hversu mikið
mannslíkami þolir við árekstur á miklum
hraða. Það er einn þeirra þátta sem taka
þarf með í reikninginn. Venjulegur manns-
líkami hefur ekki styrk til að þola höggið
sem á sér stað við árekstur á miklum hraða.
Það á bæði við um fullorðið fólk og börn.
Bílbeltin bjarga reyndar miklu og sömu
sögu er að segja um öryggispúða í fram-
sætum bifreiða. Rétt er að geta þess í
tengslum við þetta að börn mega aldrei sitja
í framsæti bifreiðar með tengdan örygg-
ispúða. Því getur fylgt lífshætta fyrir barn-
ið.
Allir vilja komast heilu og höldnu heim úr
sumarfríinu. Ef við viljum gefa fólki góð ráð
til að stórauka líkur á að það gerist, bendum
við fyrst á að ef allir virða hámarkshraða-
reglurnar stórminnka líkur á alvarlegu
slysi. Og við biðjum þá sem af einhverjum
ástæðum vilja og þurfa að aka hægar en
gengur og gerist að sýna tillitssemi, víkja
og hleypa fram úr sér eftir því sem að-
stæður leyfa. Hins vegar hvetjum við alla til
að gefa sér þann tíma sem þeir þurfa til að
spenna bílbeltið ef þörf verður fyrir það.
Það gerir því aðeins gagn, að það sé spennt.
Margir ferðast með tjaldvagna og fellihýsi.
Vegna ótta við að missa bílinn og eftirvagn-
inn út af hættir þeim til að aka á miðju veg-
ar, sem stofnar þeim sem mæta þeim í
hættu. Það er einu sinni þannig að til að við
náum hámarksárangri í umferðinni þurfa
allir að leggja sig fram og setja sig í spor
annarra.
Við þetta er að bæta, að fuglar
eru sumir hverjir með unga sína á
ferð við þjóðvegina um þessar
mundir, einkum mófuglar, kríur,
gæsir og endur, og því ástæða til
að biðja ökumenn að fara varlega
af þeim sökum einnig. Málleys-
ingjarnir eru líka sköpun Guðs,
rétt eins og mannfólkið, og elsk-
aðir af honum. En ábyrgðin er
okkar.
Með kveðju og ósk um góða
verslunarmannahelgi, ofbeldis- og
slysalausa.
Varúð
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Verslunarmanna-
helgin er á næsta
leiti með tilheyrandi
umferðarþunga á
þjóðvegum landsins,
æði misgóðum.
Sigurður Ægisson
kemur inn á það
mál í pistli dagsins
og hvetur fólk til að-
gátar, enda líf í húfi.
HUGVEKJA
Öll kynnumst við ein-
staklingum um ævina
sem okkur þykir ein-
staklega vænt um, jafn-
vel þótt þeir séu ekki í
okkar nánasta vina-
hópi. Og þegar við mætum þeim á
förnum vegi langar okkur að faðma
þá, af engu tilefni, nema til að sýna
þakklæti fyrir að hafa fengið að eiga
með þeim nokkur ógleymanleg
augnablik. Guðni rektor er einn af
eftirminnilegustu, skemmtilegustu
og áhugaverðustu einstaklingum sem
ég hef kynnst. Samt voru samskipti
okkar varla meiri en gengur og gerist
milli nemenda og kennara. Reyndar
átti ég því láni að fagna að vera kall-
aður upp á kontórinn hans í tvígang
sökum slakrar frammistöðu í námi.
Skjálfandi andspænis honum og tób-
akspontunni stærði ég mig af því,
sextán ára gamall, að stunda karate
og knattspyrnu öllum stundum og
bjóst við hrósi. Guðni starði hins veg-
ar á mig drykklanga stund, rak síðan
upp skaðræðis karateöskur svo undir
tók í Lækjargötu og spurði hvaða
andskotans gagn væri í þessu. Svo
vísaði hann mér á dyr og skipaði mér
að læra betur heima.
Því miður kenndi Guðni mér ensku
í aðeins einn vetur en ég hefði kosið
að hafa hann sem lærimeistara á
ýmsum sviðum mun lengur. Kannski
var einhver strengur á milli okkar
vegna þess að ég var Valsari en hann
Víkingur. Kannski vegna þess að ég
tók því vel þegar hann gerði gys að
tónlistarsmekk mínum. Kannski
vegna þess að mér þótti gaman að því
þegar hann gerði grín að dreifbýlis-
styrknum sem ég fékk. Mörg atvik úr
kennslustofunni eru ógleymanleg.
Eftir að hafa leiðrétt enskustílana,
hafði hann þann háttinn á að standa
uppi við kennaraborðið og kasta þeim
til okkar. Og ýmislegt valt upp úr
okkur ef við gátum ekki gripið. Fyrst
skipaði hann nemendum reyndar að
taka niður gleraugun, svo þau yrðu
ekki fyrir hnjaski og hann harðbann-
aði okkur að vera með gormastíla-
bækur því að gormarnir gætu hæg-
lega stungist í augun, ef hann kastaði
illa eða við gripum ekki.
Fyrrum kennari minn í MR og
góðvinur Guðna sagði mér fyrir hálf-
um mánuði að Guðni vonaðist til að
lifa fram yfir Ólympíuleikana. Gamli
íþróttaáhugamaðurinn samur við sig,
með allt á hreinu í sportinu. Hann
lifði þó að sjá EM í knattspyrnu og
hefur án efa skemmt sér konunglega,
með tilheyrandi athugasemdum.
Frá því Guðni henti í mig ensku-
stílum fyrir tæpum aldarfjórðungi
höfum við aðeins hist á fáeinum
mannamótum. Ég tók reyndar viðtal
við hann fyrir tímaritið Nýtt líf í lok
níunda áratugarins og hefði þá verið
reiðubúinn að setjast aftur á skóla-
bekk í MR til að njóta visku hans og
læra meira og meira. Mér hlýnaði um
hjartarætur að gantast við gamla
rektorinn, hlusta á hann geri gys að
sjálfum sér og síðast þegar við spjöll-
uðum saman sagðist ég hafa hlakkað
til þess í tíu ár að afhenda honum
áritað eintak af fyrstu skáldsögu
minni fyrir fullorðna sem kemur út
fyrir næstu jól. Hann les bókina
hugsanlega með öðrum hætti síðar.
Og brosir kannski að Ólsaranum og
Valsaranum vegna tilburðanna!
Minningin um merkan skólamann
og læriföður en ekki síst einstakan
persónuleika mun lifa. Ég votta af-
komendum Guðna rektors, ættingj-
um hans og fjölmörgum vinum samúð
mína.
Þorgrímur Þráinsson.
Fallinn er í valinn einn af litrík-
ustu, skemmtilegustu og ógleyman-
GUÐNI
GUÐMUNDSSON
✝ Guðni Guð-mundsson fædd-
ist í Reykjavík 14.
febrúar 1925. Hann
andaðist á Landspít-
alanum 8. júlí síðast-
liðinn og var útför
hans gerð frá Hall-
grímskirkju 19. júlí.
legustu kennurunum í
MR í langan tíma,
Guðni Guðmundsson,
eða Guðni rektor, eins
og hann var lengst af
kallaður.
Ég var svo lánsöm að
hafa hann sem ensku-
kennara síðasta vetur
minn í MR. Hann var
sterkur persónuleiki og
góður kennari, sem
gerði miklar kröfur til
sjálfs sín ekki síður en
til okkar. Af honum gát-
um við líka lært sam-
vizkusemi við þau verkefni, sem okk-
ur hafði verið falið að leysa.
Honum var tamt að rífa af sér
hvern brandarann af öðrum í tímun-
um og var slík eftirherma og leikari,
að við nemendur hans lágum stund-
um í hlátrinum allan tímann. Við
fengum líka að reyna, hversu góður
söngmaður hann var, því að hann
raulaði oft lagstúfa fyrir okkur, eink-
um í stílatímunum, meðan hann var
að leiðrétta stíla annars bekkjarins,
sem hann kenndi, með tilþrifum, og
við vorum að skrifa okkar stíla.
Nokkur orðatiltæki voru honum töm,
sem hann hafði sífellt á hraðbergi við
hin ýmsu tækifæri. Þessir eiginleikar
hans voru hans sjarmi.
Þó að hann ætti það til að vera
nokkuð hvatskeytslegur í orðum
stundum, þá var hann í verunni ein-
stakt góðmenni og sérlega raungóður
við þá, sem áttu við veikindi eða erf-
iðleika að stríða. Sjálfur gekk hann
ekki heill til skógar, og hefur kannske
vitað, hvernig þeim leið, sem áttu við
heilsubrest að stríða.
Hann var einstakur öðlingur í
minn garð, og má heita, að ég hafi að
sumu leyti verið undir hans vernd í
skólanum, þar sem ég gekk ekki al-
veg heil til skógar. Ég fékk líka æv-
inlega að njóta vináttu hans við föður
minn, og því hlífði Guðni mér við
ýmsu því, sem hann baunaði stundum
á aðra í skólanum.
Að leiðarlokum vil ég nota tæki-
færið til að þakka fyrir allt það góða,
sem hann gerði fyrir mig á skólaár-
unum, alla fræðsluna og vinsemdina,
sem hann sýndi mér alla tíð, um leið
og ég bið Guð að blessa hann og varð-
veita, þar sem hann er nú. Afkom-
endum hans votta ég mína dýpstu
samúð.
Blessuð sé minning Guðna rektors.
Guðbjörg Snót Jónsdóttir.
Það var líf og fjör á Laufásvegi 45
þegar Guðni og Katrín eða Kata eins
og hún var oftast kölluð voru að ala
upp barnahópinn sinn.
Í mínum huga er ekki hægt að tala
um Guðna án Kötu og Kötu án
Guðna. Glaðværð var það sem ein-
kenndi heimilið og mátti vart á milli
sjá hvort hjónanna var hláturmildara
og kátara.
Ég man eftir þeim í stofunni syngj-
andi dúetta, mjög músíkölsk bæði
tvö. Eitthvert stærðarinnar hljóm-
tæki með ótal tökkum á var í stofunni
og oft hljómaði tónlistin um húsið og
út á götu.
Kata var róleg manneskja, mild og
blíð, en mjög glöð og kát, og ég heyri
fyrir mér dillandi hláturinn í henni.
Guðni var meira afgerandi persóna,
raddsterkur, strangari, en hlýr og
góðviljaður. Hann hafði gaman af að
segja frá, kátur og svo kom hlátur í
kjölfarið svo skein í gullið í framtönn-
inni.
Mörg kvöld komu þau yfir á Lauf-
ásveg 42 til Steina og Löbbu, en þar
var ég líka heimalningur. Á sumrin
var oft setið úti í garðinum þar og
spjallað eða verið inni þegar ekki
viðraði fyrir útiveru. Og við krakk-
arnir að sniglast í kring eða hlusta á
umræðurnar.
Á þessum tíma var Guðni löngu
byrjaður að kenna við Menntaskól-
ann í Reykjavík og Kata var heima-
vinnandi með börnin, prjónaði, saum-
aði og söng. Hjá henni lærði ég vísur,
kannski ekki mjög dýrt kveðnar, en
sitja ennþá eftir í minninu eins og t.d.
leikurinn og söngurinn „við skulum
róa selabát“, og „bleiusöngurinn“ þ.e.
Þegar fólkið fer að búa … o.s.frv.
Kveðskapur sem passaði við það sem
verið var að sýsla, en þær voru marg-
ar bleiurnar sem þurfti að þvo á Lauf-
ásvegi 45 því börnin urðu sjö.
Þótt fjölskyldan væri fjölmenn
voru leikfélagar barnanna velkomnir
á heimilið. Við Óli Barði bróðir minn á
Laufásvegi 36 og Stína Þorsteins á
Laufásvegi 42 vorum þarna á Lauf-
ásvegi 45 eins og gráir kettir. Sóttum
í að vera með krökkunum og upplifa
glaðværð heimilisins, enda var okkur
vel tekið og leið eins og heima hjá
okkur.
Nokkrum sinnum buðum við Stína
fram aðstoð okkar við heimilisstörf á
45, ekki bara vegna þess að margt
þurfti að gera á stóru heimili, eða við
gætum ekki fengið útrás við slík störf
heima hjá okkur, heldur vegna þess
að þetta var miklu skemmtilegra hjá
Kötu, hún gaf okkur nokkrar krónur
fyrir hjálpina og það sem aðallega
var, hún hældi okkur og hrósaði og
lét okkur finnast að við værum ómiss-
andi og svo var bara svo gaman að
vera þarna.
Árið 1966, þegar íslenska sjón-
varpið byrjaði, voru ekki til sjón-
varpstæki á hverju heimili. Þá feng-
um við krakkarnir í götunni að horfa
á sjónvarpið á þeim heimilum þar
sem tæki voru komin, m.a. hjá Guðna
og Kötu. Það var horft á Dýrlinginn
og það sem mér er minnisstæðast
teiknimyndirnar um Fred Flintstone
og co.
Þá var þéttskipuð stofan af fjöl-
skyldumeðlimum og krökkum úr göt-
unni. Setið í öllum stólum og krakka-
hópurinn raðaði sér á gólfinu fyrir
framan sjónvarpið. Guðni sat í sínum
stól, trommaði í takt við músíkina á
breiða tréarma stólsins, var for-
söngvari með Fred Flintstone og
söng „Jaba, daba, dú ú ú ú … og allur
skarinn tók undir. Ógleymanlegt.
Og ekki má gleyma því að fyrir
þáttinn var einhver einn sendur út af
örkinni upp í Kiddabúð og keypt
„Triple tops“-piparmyntusúkkulaði-
kex og því var svo dreift á línuna svo
það væri ekki bara andinn sem fengi
næringu.
Og svo var það græni „station“-
Skódinn. Afskaplega praktískt farar-
tæki. Hann nýttist fjölskyldunni og
ekki síst börnunum í götunni um
helgar. Guðni labbaði í skólann og
þurfti ekkert á honum að halda til að
komast í vinnuna dags daglega. Og
hvað aðföng til heimilisins varðaði þá
fór Kata sjálf eða sendi krakkana í
matvöruverslanir sem voru innan
göngufæris. Það voru Þórsmörk, Síld
og fiskur, Kiddabúð, Fiskbúðin á
Freyjugötu, Mjólkurbúðin á Laufás-
vegi, þaðan sem ekki dugði minna en
að koma með þrjú franskbrauð í
„proviantinn“ dag hvern og fjöl-
marga mjólkurlítra, en það þurfti
ekki bíl til þessara innkaupa, þetta
var allt farið fótgangandi. Nei, græni
Skódinn var nýttur um helgar, og það
vel, þegar farið var í bíltúra út úr
bænum, t.d. til Stokkseyrar eða eftir
ís vestur í bæ. Þá var bara fyrst fyllt í
sætin og svo var skottið opnað og það
tók drjúgan krakkaskara get ég sagt
ykkur. Þetta var fyrir tíma öryggis-
belta og takmarkana á farþegafjölda.
Og það gerðist aldrei annað sem bet-
ur fer en það sem átti að verða frá
upphafi ferðar, gleði og gaman.
Þetta var skemmtilegur tími. Í
huga mér er þakklæti fyrir að hafa
átt þetta fólk fyrir nágranna og vel-
gerðarmenn. Ég sé þau fyrir mér
ganga Laufásveginn, eins og þau
gerðu svo oft, teinrétt, ástfangin,
hönd í hönd.
Kær kveðja til ykkar systkinanna
Guðna og Kötubarna og fjölskyldna
ykkar.
Hanna Karen Kristjánsdóttir.
Morgunblaðið birtir minningar-
greinar alla útgáfudagana.
Skil Minningargreinar skal senda í
gegnum vefsíðu Morgunblaðsins:
mbl.is (smellt á reitinn Morgun-
blaðið í fliparöndinni – þá birtist
valkosturinn „Senda inn minning-
ar/afmæli“ ásamt frekari upplýs-
ingum).
Minningar-
greinar