Morgunblaðið - 07.09.2004, Page 10

Reuters
Með staðfestri sambúð fást ýmiss konar réttindi, m.a. gefst pörum kostur á
að telja saman fram til skatts og þeim verður heimilt að ættleiða íslensk börn.
LAGT er til að samkynhneigð pör
geti skráð sig í óvígða sambúð og
þeim verði heimilt að ættleiða íslensk
börn, í skýrslu nefndar forsætisráðu-
neytisins um réttarstöðu samkyn-
hneigðra, sem kynnt var í gær.
Nefndin klofnaði hins vegar í afstöðu
sinni til þess hvort leyfa ætti ættleið-
ingar erlendra barna og tæknifrjóvg-
anir lesbía. Þrír nefndarmanna töldu
að leyfa ætti hvort tveggja en þrír
voru á öndverðri skoðun.
Forsætisráðherra skipaði nefndina
í september í fyrra til að fara yfir þau
íslensku lög og reglur þar sem sam-
kynhneigðir njóta ekki sömu réttinda
og gagnkynhneigðir. Var henni falið
að kanna stöðu mála og koma með til-
lögur um úrbætur. Skýrslan verður
lögð fyrir Alþingi nú í haust.
Auk áðurnefndra tillagna leggur
nefndin til að búsetuskilyrði í lögum,
þar sem þess er krafist að a.m.k. ann-
ar maki búi á Íslandi til að fá stað-
festa samvist, verði felld niður. Þá
verði sett í lög sérstök verndar-
ákvæði til að sporna gegn mismunun
á vinnumarkaði auk þess sem fræðsla
um samkynhneigð verði aukin, m.a. í
skólum. Nefndin hvetur einnig þjóð-
kirkjuna að breyta viðhorfi sínu til
hjónabanda samkynhneigðra þannig
að þeir geti fengið kirkjulega vígslu
rétt eins og gagnkynhneigð pör. Kom
fram þegar skýrslan var kynnt að hjá
kirkjunni væri starfshópur að fara yf-
ir málefni samkynhneigðra og vænta
mætti niðurstaðna frá honum innan
tíðar.
Síðan árið 1996 hafa samkyn-
hneigðir fengið að skrá sig í staðfesta
samvist sem er ígildi hjúskapar með
nokkrum undantekningum, en ekki
getað fengið sambúð sína skráða hjá
Hagstofu Íslands.
Engin ástæða til að
takmarka rétt til ættleiðinga
Hingað til hafa samkynhneigðir í
staðfestri samvist einungis mátt ætt-
leiða stjúpbörn, þ.e. barn maka síns,
en samkvæmt tillögunum fengju
samkynhneigðir rétt til svokallaðra
frumættleiðinga sem þýðir að hvor-
ugur aðilinn í sambandinu þarf að
vera foreldri barnsins. Björg Thor-
arensen, prófessor við lagadeild Há-
skóla Íslands og formaður nefndar-
innar, segir að engin ástæða sé til að
takmarka rétt samkynhneigðra til
ættleiðinga hér á landi.
„Bæði innlendar og erlendar rann-
sóknir benda til þess að samkyn-
hneigðir séu jafn góðir foreldrar og
gagnkynhneigðir og á engan hátt
hátt lakari uppalendur en gagnkyn-
hneigðir,“ segir hún.
Óttast að samvinna við
erlend ríki spillist
Nefndin klofnaði hins vegar í af-
stöðu sinni til þess hvort leyfa skyldi
ættleiðingar erlendis frá og skiluðu
hóparnir mismunandi tillögum um
það mál. Þeir sem mæla gegn því ótt-
ast að það kunni að hafa neikvæð
áhrif á samvinnu við þau ríki sem Ís-
lendingar hafa einkum ættleitt börn
frá, eins og Kína, Indland og Kól-
umbíu, þ.e. fái samkynheigðir að ætt-
leiða börn erlendis frá hér á landi,
kunni það að minnka möguleika
gagnkynhneigðra á að fá að ættleiða
barn. Þá kemur fram í rökstuðningi
þeirra að rannsóknir hafi sýnt að ætt-
leiðing kjörbarna frá öðrum löndum
hafi í för með sér sálrænt álag á þau
og því að alast upp hjá samkyn-
hneigðum foreldrum kunni líka að
fylgja sárænt álag. „Vegna óvissu um
sálræna líðan erlendra ættleiddra
barna sem skera sig m.a. frá um-
hverfi sínu vegna ólíks uppruna síns,
auk mikilvægis þess að stefna ekki í
hættu árangursríkri samvinnu sem
komist hefur á við erlend stjórnvöld
um ættleiðingar barna þaðan, telja
nefndarmenn ekki rétt að svo stöddu
að heimila ættleiðingar samkyn-
hneigðra para á erlendum börnum,“
segir í úrskurði nefndarmannanna
þriggja. Leggja þeir til að grannt
verði fylgst með þróun mála hjá Sví-
um en Svíþjóð er eina landið þar sem
samkynheigðir mega ættleiða börn
erlendis frá.
Þeir sem leggja til að ættleiðingar
erlendis frá verði heimilaðar vísa til
þess að nú tveimur árum eftir að slík-
ar ættleiðingar voru leyfðar í Svíþjóð
hafi ekkert erlent ríki séð ástæðu til
að útiloka samstarf um ættleiðingar
gagnkynhneigðra þar í landi. Segja
þeir að bannið stríði gegn jafnræð-
issjónarmiðum og sama megi segja
um bann við tæknifrjóvgunum.
Björg segir þessa ákvörðun hafa
verið ákaflega umdeilda í Svíþjóð þar
sem naumur meirihluti í tuttugu
manna nefnd hafi talið að leyfa bæri
ættleiðingar erlendis frá. „Alþingi
tekur auðvitað endanlega ákvörðun
en með skýrslunni fáum við rök frá
báðum hliðum sem ætti að vera góður
grunnur fyrir framhaldið.“
Með því að fá leyfi til að skrá sig í
sambúð fengju samkynheigðir sömu
réttindi og gagnkynhneigðir á ýms-
um sviðum, m.a. hvað varðar skatta-
mál, réttindi á vinnumarkaði, al-
mannatryggingar og félagslega
aðstoð. T.d. verður þeim gert kleift að
telja saman fram til skatts. „Nefndin
telur engin rök fyrir því að samkyn-
hneigðir séu í annarri stöðu hvað
þessi réttindi varðar,“ segir Björg.
Hún bendir á að til að tillögurnar nái
fram að ganga verði annars vegar að
gera breytingar á lögum um lögheim-
ili og hins vegar á lagakvæðum í ýms-
um sérlögum þar sem kveðið er á um
réttindi sem fólk í sambúð hefur fram
yfir þá sem eru ekki í sambúð.
Samkynhneigðir fái
að skrá sig í sambúð
Hvetja kirkjuna
til að leyfa sam-
kynhneigðum að
gifta sig í kirkju
FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞORVALDUR
Kristinsson, for-
maður Samtak-
anna 78 og einn
nefndarmanna,
segist afar
ánægður með
skýrsluna. Hún
sé tímamótaverk
þar sem fram
komi víðtæk og
mikilvæg þekk-
ing á högum samkynhneigðra. Það
séu honum þó vonbrigði að ekki
hafi náðst samstaða um að mæla
með því að ættleiðingar á börnum
erlendis frá og tæknifrjóvganir hjá
lesbískum pörum.
„Ég er hryggur en líka glaður,
því með þessum ágreiningi opnast
málið. Hér eru skoðanaskipti á háu
plani, þ.e. það er enginn að deila um
hvort óhætt sé að leyfa samkyn-
hneigðum að ættleiða börn.“
Hann er bjartsýnn og ekki í vafa
um að árið 2008 verði samkyn-
hneigðir búnir að fá öll lagaleg rétt-
indi í fjölskyldumálum á við gagn-
kynhneigða. Bann við ættleiðingum
erlendis frá og tæknifrjóvgunum
séu aðeins tímabundnar hindranir.
Þorvaldur segir skýrsluna afar
fróðlega þar sem hún gefi upplýs-
ingar um hvert stefni í málum sam-
kynhneigðra. Hins vegar sé dökki
bletturinn á henni sá að í ljós hafi
komið að mikið vanti upp á að al-
menningur fái nóga fræðslu um
samkynhneigð. Ekki hafi verið
staðið við markmið þess efnis sem
sett voru í sambærilegri skýrslu ár-
ið 1994. „Í skýrslunni okkar kemur
fram að fræðslu víðs vegar í þjóð-
félaginu, til dæmis í skólum, sé
mjög ábótavant. Það hryggir mig
til dæmis að sjá að þegar aðal-
námskrá grunn- og framhaldsskóla
var endurskoðuð árið 1999 var sér-
stakri fræðslu um samkynhneigð
ekki bætt inn.“
„Aðeins
tímabundnar
hindranir“
Þorvaldur
Kristjánsson
„MÉR finnst sjálfsagt að taka tillögum nefndar-
innar af opnum huga og efna til umræðna um þær,
áður en tekin er afstaða til þess, hvernig á ein-
stökum málum skuli tekið við lagasetningu,“ segir
Björn Bjarnason, dóms- og kirkjumálaráðherra, um
tillögur nefndarinnar. Hann segir nefndina hafa
unnið gott starf og lagt mál fram á þann veg, að
auðvelt sé að átta sig á rökum með og á móti. „Ég
ætla, eins og ég vona að sem flestir geri, að kynna
mér tillögur nefndarinnar, áður en ég tek af skarið
um einstök álitamál.“
Vill efna til umræðna
Björn Bjarnason
Morgunblaðið/Sverrir
Halldór Árnason, skrifstofustjóri í forsætisráðuneytinu, Þorvaldur Kristinsson, formaður Samtakanna 78, og
Björg Thorarensen, prófessor við lagadeild Háskóla Íslands, kynna skýrsluna.
ICELANDAIR sagði upp tíu fast-
ráðnum flugmönnum um síðustu
áramót. Munu þeir að óbreyttu
hætta störfum hjá félaginu um
mánaðamótin nóvember/desember
en að sögn Guðjóns Arngrímssonar,
upplýsingafulltrúa Flugleiða, eru
ágætar líkur á að þeir haldi vinnu
sinni. Um 200 flugmenn starfa nú
hjá Icelandair.
Er til uppsagna kom var útlit fyr-
ir færri verkefni erlendis í leigu-
flugi hjá Loftleiðum ehf. en stefndi
í fyrr í sumar. Síðustu daga og vik-
ur hefur þó rofað til að nýju í verk-
efnastöðunni, að sögn Guðjóns.
Hann segir leiguflugið vera þess
eðlis að óvissa um verkefni sé meiri
en í áætlunarfluginu. Umsvif leigu-
flugsins hafi þó verið að aukast á
heildina litið.
Icelandair
segir upp tíu
flugmönnum
BÍLL valt á Fróðárheiði um miðjan
dag í gær. Fimm voru í bílnum, einn
Íslendingur og fjórir Þjóðverjar, og
sakaði þá ekki. Bíllinn er hins vegar
gjörónýtur, að sögn lögreglunnar í
Ólafsvík, og þykir ljóst að bílbelti
hafi bjargað farþegunum frá
meiðslum. Lögreglan segir bílinn
hafa oltið í beygju á malarkafla á
heiðinni, þekktri slysagildru, og
undrast að ekki hafi verið lögð
áhersla á að leggja bundið slitlag á
þennan hluta heiðarinnar.
Bílvelta á
Fróðárheiði
VINNUSLYS varð um borð í dýpk-
unarpramma rétt fyrir utan Gróttu
á laugardag og var lögreglu til-
kynnt um slysið. Þar hafði maður
fallið rúmlega 3 metra niður af
skúrþaki. Hann var skorinn á höfði
og höndum, fann til eymsla í baki
og herðablaði og var fluttur með
sjúkrabíl á slysadeild, segir í frétt
lögreglunnar.
Féll niður
af skúrþaki
BROTIST var inn í veghefil í eigu
Vegagerðarinnar á Patreksfirði um
helgina, þar sem hann stóð mann-
laus í Kerlingarfirði. Hafði þjóf-
urinn á brott með sér forláta út-
varpstæki eftir að hafa brotið rúðu
á heflinum. Sími og talstöð freist-
uðu þjófsins ekki, að sögn lögregl-
unnar á Patreksfirði, sem fer með
rannsókn málsins. Hvetur hún þá
sem búa yfir upplýsingum um inn-
brotið eða mannaferðir á þessum
slóðum að hafa samband.
Innbrot í veghefil
ÆFING á Eskifirði hjá Slökkviliði
Fjarðabyggðar í gærkvöldi endaði
óvænt með alvöru útkalli. Tilkynn-
ing barst um eld í gamalli vöru-
skemmu við höfnina á Reyðarfirði
um níuleytið og Þorbergur Hauks-
son slökkviliðsstjóri segir mann-
skapinn því hafa sýnt óvenju
skamman viðbragðstíma. Það hafi
líka komið sér vel að þrír slökkvi-
liðsmenn á Reyðarfirði hafi ekki
komist á æfinguna til Eskifjarðar
og þeir því fyrstir á staðinn með
slökkvibíl.
Engin starfsemi var í skemmunni
en töluvert af timbri í eigu kirkj-
unnar á Reyðarfirði. Gekk slökkvi-
starf vel að sögn Þorbergs og lauk
því á um klukkutíma. Eldsupptök
eru ókunn en málið er í rannsókn
lögreglunnar á Reyðarfirði.
Morgunblaðið/Helgi Garðarsson
Æfing breyttist
í útkall