Morgunblaðið - 18.10.2004, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. OKTÓBER 2004 9
FRÉTTIR
ALLT Á EINUM STAÐ
• HEILSÁRSDEKK
• OLÍS SMURSTÖÐ
• BÓN OG ÞVOTTUR
• HJÓLBARÐAÞJÓNUSTA
• NAGLADEKK
• RAFGEYMAÞJÓNUSTA
• BREMSUKLOSSAR
• PÚSTÞJÓNUSTA
SBD, SÆTÚNI 4, SÍMI 562 6066
Nýkomin
sending af
flottum
vörum
Str. 42-60
www.feminin.is
Bæjarlind 12, Kópavogi • sími 544 2222
Opið virka daga kl. 11-18, lau. kl. 10-16.
Málstofa
um olíurétt og nýtingu olíuauðlinda
í Norðaustur-Atlantshafi
Háskóla Íslands, Lögbergi, stofu 101,
mánudaginn 18. október 2004 kl. 11.00-14.00
Dagskrá:
11.00 Setning: Sverrir Haukur Gunnlaugsson sendiherra,
stjórnarformaður Hafréttarstofnunar Íslands.
11.05 Ernst Nordtveit, prófessor í olíurétti við Háskólann í
Björgvin.
11.35 Rory Boyd, aðstoðarskrifstofustjóri olíumálaskrifstofu
samgöngu- og auðlindaráðuneytis Írlands.
12.00 Hádegissnarl í boði Hafréttarstofnunar Íslands.
12.30 Sigurð í Jakupsstovu, yfirmaður Olíustofnunar
Færeyja.
12.50 Hans Kristian Schönvandt, yfirmaður
auðlindaskrifstofu heimastjórnar Grænlands.
13.10 Sveinbjörn Björnsson, sérfræðingur á Orkustofnun.
13.30 Umræður.
14.00 Slit.
Málstofustjóri: Tómas H. Heiðar þjóðréttarfræðingur,
forstöðumaður Hafréttarstofnunar Íslands.
Málstofan er öllum opin á meðan húsrúm leyfir.
STUÐNINGSMENN og félagar í
Krafti, stuðningsfélagi ungs fólks
með krabbamein, stóðu fyrir
skrúðgöngu á laugardag sem end-
aði á Ingólfstorgi þar sem þúsund
blöðrum var sleppt að viðstöddu
fjölmenni.
Félagið stóð fyrir þessum at-
burði til að fagna fimm ára afmæli
félagsins. Á myndinni má sjá hvar
skrúðgangan fer í áttina að Ing-
ólfstorgi með blöðrurnar, sem
voru einkar litríkar. Samstarfs-
samningur Krafts og IMG Del-
oitte, um endurhæfingarstöð fyrir
fólk sem greinist með krabbamein,
var undirritaður í Ráðhúsinu að
göngu lokinni. Morgunblaðið/Kristinn
Þúsund
blöðrum
sleppt á
Ingólfstorgi
Fyrir
flottar
konur
Bankastræti 11
sími 551 3930
FYLGJAST þarf með áhrifum fram-
kvæmdanna við Kárahnjúkavirkjun á
hreindýrastofninn, að mati Sigmars
B. Haukssonar, formanns Skotveiði-
félags Íslands. Þetta kemur fram í
pistli hans á heimasíðu samtakanna,
skotvis.is.
Tilefnið er fréttir af tveimur hrein-
dýrstörfum sem sáust á dögunum ná-
lægt Þórisvatni. Sigmar segir margar
spurningar vakna í þessu sambandi.
Hvort fleiri hreindýr en tarfarnir
tveir hafi flæmst inn á miðhálendið.
Hvort nauðsynlegt sé að drepa þau
dýr sem fara af svæðinu. Hvort riðu-
smit hafi fundist í íslenska hrein-
dýrastofninum. Hvað verði gert ef
stór hluti hreindýranna á Fljótsdals-
heiði fer af varnarsvæðinu. Á þá að
aflífa mestan hluta hreindýrastofns-
ins vegna hættu á búfjársjúkdómum?
Sigmar segir að hreindýra-
veiðimenn hafi orðið þess varir að
hreindýrin hafi hegðað sér öðruvísi á
liðnu sumri en undanfarin ár. Telur
hann ljóst að framkvæmdirnar við
Kárahnjúka séu þar meginorsökin.
„Það sem er alvarlegt í þessum efn-
um er að stjórnvöld virðast ekkert
hafa gert til þess að fylgjast með
hegðun dýranna á meðan á fram-
kvæmdum stendur,“ skrifar Sigmar.
Guðrún Á. Jónsdóttir, forstöðu-
maður Náttúrustofu Austurlands,
sagði að ekki hafi sérstaklega verið
fylgst með áhrifum virkjanafram-
kvæmdanna á hreindýrastofninn.
„Við höfum gert tillögu um það, en
samkvæmt úrskurði umhverf-
isráðherra um virkjanaleyfi Kára-
hnjúkavirkjunar segir að það skuli
vera vöktun á starfstíma virkjunar-
innar. Menn skilja það svo að það sé
eftir að virkjunin verður gangsett.“
Óformlegar viðræður Náttúrustofu
Austurlands og Landsvirkjunar um
vöktun á áhrifum framkvæmdanna á
hreindýrin hófust á liðnu vori, en var
síðan frestað og hafa ekki hafist aftur.
Sagðist Guðrún vona að þær við-
ræður verði teknar upp aftur í haust.
Varðandi tarfana við Þórisvatn
taldi Guðrún ólíklegt að mikil brögð
væru að því að hreindýr væru á
óvenjulegum slóðum á hálendinu. Ef
svo væri myndi fljótlega fréttast af
því.
Halldór Runólfsson yfirdýralæknir
segir það hafa verið varúðarráðstöfun
að reyna að lóga hreintörfunum við
Þórisvatn. „Kindum sem fara milli
varnarsvæða, svokölluðum línu-
brjótum, er lógað. Það hefði verið
gert við kindur austan af landi sem
hefðu verið komnar á svæðið sem
tarfarnir voru á,“ sagði Halldór.
Hann sagði að Rangárvallasýsla teld-
ist í sjálfu sér vera riðulaust svæði og
tarfarnir hafi verið á afrétti hennar.
„Það gildir sama um hreindýr og
kindur. Hvort tveggja eru jórturdýr
og klaufdýr. Þótt aldrei hafi greinst
riða í hreindýri hér á landi leikur
grunur á að þau geti borið riðu. Í
Norður-Ameríku er sjúkdómur
skyldur riðu í hjartardýrum sem eru
af sama flokki og hreindýr.“
Telur framkvæmdir trufla hreindýr
Morgunblaðið/Sigurður Aðalsteins
SAMKVÆMT ákvæðum sem finna
má í nýsamþykktum tilmælum Evr-
ópuráðsins, ber aðildarríkjunum 46
að standa að nauðungarinnlögnum á
geðdeildir með ákveðnum hætti. Til-
mælunum er ætlað að vernda mann-
réttindi og virðingu fólks með geð-
raskanir.
Þau eru ekki bindandi þó ætlast sé
til þess að eftir þeim sé farið. Þau
byggjast m.a. á áliti nefndar Evrópu-
ráðsins um varnir gegn pyntingum
og ómannlegri eða vanvirðandi með-
ferð eða refsingu, en Pétur Hauks-
son geðlæknir var í forsvari fyrir
læknahóp þeirrar nefndar.
„Það er nauðsynlegt og mikilvægt
að rétt sé staðið að nauðungarinn-
lögnum og nauðungarmeðferð,“
sagði Pétur í samtali við Morgun-
blaðið. Hann segir að mestu leyti far-
ið eftir tilmælunum hér á landi en þó
ekki öllu. Nefnir hann sérstaklega
eftirlit með nauðungarinnlögnum og
kærumöguleika en hér þarf fólk að
leita til dómstóla til að áfrýja.
„Það getur verið þung ganga að
fara í mál við sína nánustu,“ segir
Pétur. „Ég hefði viljað sjá fljótvirk-
ari og auðveldari áfrýjunarleiðir eins
og tíðkast á öðrum Norðurlöndum.“
Tekur hann sem dæmi að í Noregi sé
sérstök eftirlitsnefnd sem tengist
hverju geðsjúkrahúsi.
Í tilmælunum er tekið fram að öll
mismunun vegna geðraskana er
bönnuð og aðildarríkin eru skyldug
til að gera ráðstafanir til að koma í
veg fyrir slíka mismunun, en Pétur
bendir á að algengara sé að verða að
geðsjúkir missi vinnu vegna síns
sjúkdóms í harðnandi samkeppni á
vinnumarkaði. Þessi mismunun hef-
ur að sögn Péturs stuðlað að fjölgun
öryrkja, sem hefur verið til umræðu
undanfarið.
Í tilmælunum er sérstaklega kveð-
ið á um hvernig standa beri að nauð-
ungarinnlögnum og haga beri eftir-
liti með þeim. Mælt er með því að
dómstólar hafi eftirlit og taki
ákvarðanir um nauðungarinnlagnir,
líkt og gert er hér á landi þegar um
varanlegar sjálfræðissviptingar er
að ræða. Einnig er bent á að ríki geti
með lögum ákveðið að aðrir en dóm-
stólar sjái um þessi mál.
Marktæk hætta sé fyrir hendi
Leggja má mann inn gegn hans
vilja sé hann með geðsjúkdóm, en
ekki er nóg að grunur um geðsjúk-
dóm liggi fyrir, segir m.a. í þeim
kafla tilmælanna sem lúta að nauð-
ungarinnlögnum. Þá verður að vera
fyrir hendi marktæk hætta á að hann
skaði sig eða aðra. Innlögnin verður
að hafa meðferðarlegan tilgang, þ.e.
möguleiki á læknismeðferð og hóf-
samlegri aðferðir ekki fyrir hendi.
Taka verður tillit til afstöðu við-
komandi aðila og hafa verður að-
standendur með í ráðum og upplýsa
þá um þróun mála. „Nauðungarinn-
lögn á að vera neyðarúrræði,“ segir
Pétur. Samkvæmt tilmælunum er í
undantekningartilvikum hægt að
leggja mann inn gegn vilja hans, til
þess að skera úr um hvort hann hafi
geðsjúkdóm, ef atferli hans bendir
sérstaklega til að svo sé og hætta er
á ferðum. Tekið er fram að dómstóll
eða annar aðili sem hefur til þess
vald skeri úr um nauðsyn innlagnar,
að fengnu áliti læknis sem hefur sér-
kunnáttu í geðlækningum.
„Tilmælin eru ekki bindandi eins
og lög. En þetta eru mjög sterk til-
mæli til landanna og talsverð rétt-
arbót fyrir geðsjúka,“ segir Pétur.
Hann segir kveðið fastar á um
ýmsa hluti er snúa að réttindum geð-
sjúkra í tilmælunum en áður hefur
verið gert. Löggjöf um málefni geð-
sjúkra er mjög mismunandi milli að-
ildarríkja Evrópuráðsins. Að sögn
Péturs eru engin slík lög hér á landi
en skiptar skoðanir eru um slíka
lagasetningu.
„Það hefur vissan kost að hafa
ekki sérlög um þennan stóra hóp
landsmanna og dregur það eflaust úr
stimplun og mismunun.“ Pétur segir
að aðalvandamálið hér á landi varð-
andi málefni geðsjúkra sé takmörk-
uð fjárframlög. „Þetta hefur ýmis-
legt í för með sér, t.d. það að núna
finnst mönnum að búa verði til sér-
staka lokaða öryggisgeðdeild. Það er
spurning hvort slík skerðing á þjón-
ustu brjóti í bága við þessi tilmæli.“
Mismunun fólks vegna
geðraskana er bönnuð
Tilmæli Evrópuráðsins um verndun mannréttinda
og virðingar fólks sem glímir við geðsjúkdóma