Morgunblaðið - 14.12.2004, Side 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
U
ndanfarin ár hefur
samband mitt við
eldri bróður minn
batnað til muna.
Við höfum færst
nær hvor öðrum og fundið bæði
sameiginleg áhugamál og um-
ræðuefni sem við getum velt á
milli okkar og skeggrætt frá hin-
um ýmsu hliðum. Ef einhver
hefði sagt mér að þessi yrði
raunin þegar við vorum um tví-
tugt hefði ég horft á viðkomandi
forviða. En sannleikurinn er sá
að mér er fátt kærara heldur en
okkar frábæra samband þessa
dagana.
Eitt af því sem við gerum sam-
an er að fara í göngutúra og í lík-
amsrækt. Og
þegar við
þrömmum
áfram, eða
þrömmum á
staðnum mín-
útunum saman, verður okkur
rætt um ýmis skemmtileg og
merkileg málefni. Við bræðurnir
eigum það sameiginlegt að finna
illa samleið með stjórn-
málaflokkum Íslands. Við finnum
yfirleitt nógu margt að þeim til
að geta ekki hugsað okkur að
ganga við hlið þeirra.
Bróðir minn bryddaði upp á af-
ar áhugaverðu umræðuefni um
daginn. Hann sagði mér að þing-
maður eins af þessum dásamlegu
stjórnmálaflokkum, sem við get-
um ekki fundið samleið með,
hefði mælt fyrir því á þingi að
fólk sem ferðast langar leiðir í
vinnuna fengi sérstaka skattaí-
vilnun fyrir ferðalagið. Fyrst í
stað hló ég bara, en síðan áttaði
ég mig á því að það var ágæt-
ismöguleiki á því að þetta væri
engin vitleysa í bróður mínum.
Hvaða lifandi manni dettur í
hug að það sé gáfulegt að borga
fólki fyrir að sóa peningum? Það
að keyra langar leiðir í vinnuna
er ekkert annað en eyðsla á
bensíni, vegum, dekkjum og ótal
fleiri auðlindum. Á þá þessi
örugglega velmeinandi þingmað-
ur við að refsa eigi því fólki sem
ferðast stuttar leiðir í vinnuna,
t.d. gengur, hjólar eða tekur
strætó? Hvar er réttlætið í því?
Nú geng ég í vinnuna, af hverju
ætti ég að borga hærri skatta
fyrir að nota minna af vegum?
Með því að veita fólki skatta-
ívilnanir sem býr langt frá
vinnunni sinni er verið að hvetja
fólk til að sóa bæði eldsneyti,
vegum, dekkjum og auðvitað dýr-
mætustu auðlindinni, tíma sínum,
og um leið er verið að refsa fólki
fyrir að spara þessar sömu auð-
lindir.
Satt að segja vildi ég óska að
fleiri aðilar kysu að búa nær
vinnu sinni. Þá væri mun minna
umferðaröngþveiti og allir hefðu
mun meiri tíma fyrir sjálfa sig og
fjölskyldur sínar. Þá þyrfti hið
opinbera ekki að eyða eins mikl-
um peningum og tíma í blessuð
umferðarmannvirkin. Mér finnst
satt að segja ótrúlegt að fólk sem
vinnur í einum enda borgarinnar
skuli kjósa að búa lengst uppi í
fjöllum og síðan væla yfir um-
ferðarhnútum þar sem það situr
við hliðina á hinu fólkinu sem tók
þessa nákvæmlega sömu ákvörð-
un. Vali fylgir ábyrgð. Fólk hlýt-
ur að vera ábyrgt fyrir afleið-
ingum vals síns. Ef maður kaupir
sér íbúð í úthverfum borgarinnar
fær maður ágætisumhverfi og
ótrúlega mikið af gatnakerfi á
hvern fermetra íbúðarhúsnæðis
(eins og kom í ljós í nýlegri rann-
sókn) en á móti kemur að maður
þarf að keyra langa leið og
þrönga í vinnuna.
Fólk hlýtur að verða að læra
sjálft að gera líf sitt straumlínu-
lagaðra. Það eru nefnilega ekki
stjórnmálamennirnir sem eru
ábyrgir fyrir vellíðan okkar,
heldur við sjálf. Það er ekki
stjórnmálamannanna að hand-
stýra atvinnulífinu eða búsetu
okkar, heldur byggja upp góða
innviði samfélags; öflugt mennta-
kerfi, öfluga heilbrigðisþjónustu
og örugga vegi.
Heimskan ku jú ekki ríða við
einteyming á þingi. Einu sinni
spurði ég þingmann Sjálfstæð-
isflokksins af hverju svona mikil
áhersla væri lögð á stóriðju.
Hann svaraði sem svo: „Einhvers
staðar verða þeir sem ekki geta
lært að vinna.“ Ég spurði þing-
manninn, sem ég hafði alltaf talið
vera holdgerving frjálshyggj-
unnar á þingi, hvort slík störf
sköpuðust ekki af sjálfu sér fyrir
tilstuðlan hinnar ósýnilegu hand-
ar hagkerfisins og hann hummaði
bara og hnussaði að fáfræði
minni. Annar þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins trúir því að með
því að veita kennurum mann-
sæmandi laun séum við að setja
allt þjóðfélagið á annan endann.
Hann trúir því sem sagt að fólk
sem hefur unnið sér inn há-
skólagráðu og vinnur undir gríð-
arlegu álagi eigi ekki skilið byrj-
unarlaun sem varla duga til að
framfleyta einstaklingi, hvað þá
meira. Mér er spurn hvorrar
vinnu ég met meir, manneskj-
unnar sem passar upp á pen-
ingana mína (með lágum innláns-
vöxtum), eða manneskjunnar
sem passar upp á að börnin mín
læri allt sem þau þurfa að læra
og gætir um leið að andlegri vel-
líðan þeirra. Þessi spurning er
spurning um gildismat okkar.
Enn ein dásamleg vitleysa frá
þingmönnum er sú að við þurfum
að reisa stóriðju til að halda uppi
menntakerfi og heilbrigðiskerfi.
Síðast þegar ég vissi var talað
um að fjárfesta í mennta- og heil-
brigðiskerfum, því þau skiluðu
svo sannarlega arði út í sam-
félagið. Það eru afturhaldssamir
og forneskjulegir stjórn-
málamenn sem halda að framlög
ríkisins til menntamála séu ein-
hvers konar góðlátleg ölmusa og
ríkið sé að gera fólkinu í landinu
einhvern greiða með því að halda
uppi mennta- og heilbrigðiskerfi.
Ég er mjög ánægður með sam-
band okkar bræðranna. Það fær-
ir mér innblástur og mér þykir
ótrúlega verðmætt að geta eytt
tíma með honum. Ég hvet les-
endur til að rækta tengslin við
sína nánustu ættingja og eiga við
þá frjóar samræður. Fólk getur
lært ýmislegt af sínum nánustu.
Bræður
skeggræða
Stjórnmálamenn eru margir hverjir
þeirrar skoðunar að það sé hlutverk
ríkisins að stýra fólki. Sumir þeirra
vilja meira að segja refsa fólki fyrir að
ganga í vinnuna á meðan aðrir vilja
refsa fólki fyrir að ganga í háskóla.
VIÐHORF
Eftir
Svavar Knút
Kristinsson
ÉG GET ekki orða bundist eftir
að hafa lesið frétt í Morgunblaðinu
mánudaginn 6. desember síðastlið-
inn. Sagt var frá því að Bríet, félag
ungra femínista, hefði kynnt dúkku í
fullri stærð sem að sögn Hólmfríðar
Önnu Baldursdóttur,
formanns félagsins, er
„tilvalin fyrir hvern
þann sem stundar kyn-
bundið ofbeldi“. Það er
ekki óeðlilegt að félag-
ið veki athygli á þeirri
svívirðu sem kynbund-
ið ofbeldi karla gegn
konum vissulega er og
hvetji menn til um-
hugsunar og aðgerða
gegn þessari vá. Ef-
laust sýnist þó sitt
hverjum með þessa að-
ferð félags ungra fem-
ínista en ég ætla ekki að gera hana
að umtalsefni hér. Það sem ég ætla
að gera að umtalsefni er hvernig fé-
lagið dregur eina íþrótt inn í málið
og tengir hana ofbeldi af þessu tagi.
Samkvæmt tilkynningu frá félaginu
Bríeti fylgja nefnilega ýmsir hlutir
dúkkunni, þ.e. hlutir á borð við eld-
húshnífa, sýru, rakvélablöð, skyndi-
hjálparkassi með farða „til að fela
marbletti og skrámu“ og síðast en
ekki síst boxhanskar.
Og nú spyr ég: Hví í ósköpunum
boxhanskar? Af hverju er verið að
draga þessa íþrótt inn í umræðu um
kynbundið ofbeldi? Hafa ungir fem-
ínistar einhverjar upplýsingar um að
iðkendur íþróttarinnar
tengist kynbundnu of-
beldi í ríkari mæli en
t.d. aðrir íþróttaiðk-
endur eða fólk með
önnur áhugamál? Af
hverju fylgja ekki
takkaskór? Eða glímu-
belti? Eða handbolti?
Borðtennisspaði?
Skíðastafir? Golfkylfa
o.s.frv.?
Undirritaður starf-
aði um nokkurra ára
skeið í afleysingum í
lögreglunni og varð þá
því miður vitni að þeirri ógæfu sem
heimilisofbeldi er. Aldrei man ég þó
eftir nokkru tilviki þar sem ofbeld-
ismaðurinn setti upp boxhanska áð-
ur en hann framdi ódæðisverkin.
Oftar en ekki gerðust hlutir af þessu
tagi eftir einhvers lags skemmtanir
eða „gleðskap“. Væri nær af Bríeti
að láta dansskó fylgja með?
Ákvörðun félags ungra femínista
að láta boxhanska fylgja þessari
dúkku lýsir, að mínu mati, sterkum
fordómum í garð einnar íþróttar og
ég get ekki ímyndað mér að slíkir
fordómar séu eitthvað sem UNI-
FEM vill kenna sig við, en sam-
kvæmt Hólmfríði Önnu er dúkkan
liður í sextán daga átaki UNIFEM á
Íslandi gegn kynbundnu ofbeldi.
Mér finnst einnig undarlegt ef ÍSÍ
situr undir því að íþróttamenn séu
tengdir ofbeldi af þessu tagi. Ég tel
að með þessari ákvörðun hafi félag
ungra femínista gert alvarleg mistök
í annars mjög þörfu átaki gegn þeim
smánarbletti sem kynbundið ofbeldi
er á samfélaginu.
Kynbundið ofbeldi
og íþróttir … eða hvað?
Haraldur Dean Nelson ’Ákvörðun félags ungrafemínista að láta box-
hanska fylgja þessari
dúkku lýsir, að mínu
mati, sterkum for-
dómum í garð einnar
íþróttar …‘
Haraldur Dean Nelson
Höfundur hefur yndi af
íþróttum og óbeit á ofbeldi.
MIKIL umræða hefur verið í
fjölmiðlum undanfarnar vikur
vegna morðsins á hollenska leik-
stjóranum Van Gogh og einnig hef-
ur verið umræða í fjölmiðlum í
tengslum við nið-
urstöður Gall-
upkönnunar á við-
horfum Íslendinga til
innflytjenda. Af því
tilefni langar mig að
ræða nokkur atriði
sem innlegg í þessa
umræðu.
Í fyrsta lagi langar
mig að ræða umrædda
könnun Gallup á við-
horfum Íslendinga til
fólks af erlendum upp-
runa. Könnun bendir
til þess að neikvæð
viðhorf gagnvart innflytjendum hafi
aukist á Íslandi undanfarin ár, sér-
staklega frá árinu 2001. Hvað gerð-
ist eiginlega árið 2001, sem gæti ýtt
undir þessa þróun? Hvers vegna á
sér stað sama þróun út um alla
Evrópu? Í lok ársins 2001, nánar
tiltekið 11. september áttu sér stað
atburðir, sem settu af stað ferli at-
burða út um allan heim sem ekki
verður séð fyrir endann á. Ein af
afleiðingum hryðjuverkaárásanna í
Bandaríkjunum var gífurleg fjöl-
miðlaumfjöllun, ekki aðeins um
hryðjuverkin, heldur um islamstrú
og múslima. Dregin hefur verið upp
ógnvænleg mynd af þeim sem
þessa trú aðhyllast út um allan
hinn vestræna heim. Múslimum er
lýst sem hryðjuverkamönnum, of-
beldismönnum, kvennakúgurum og
öfgatrúarmönnum, svo eitthvað sé
nefnt. Eins og við vitum, sem
vinnum að málefnum innflytjenda,
þá eru neikvæðar staðalmyndir
gagnvart ákveðnum hópum fólks
alltaf forsenda fordóma. Því þarf
engan að undra þó fordómar í sam-
félaginu aukist í kjölfar slíkra at-
burða og fjölmiðlaumfjöllunar í
tengslum við þá. Morðið á hol-
lenska kvikmyndaleikstjóranum
kallaði á sambærilega fjölmiðlaum-
fjöllun þar sem einstaklingur frem-
ur glæp en staðalmyndin festist við
alla sem eiga það sameiginlegt með
glæpamanninum að aðhyllast
ákveðin trúarbrögð. Jafnvel þótt
það sé eflaust ekki ásetningur fjöl-
miðla á Íslandi að ýta undir for-
dóma gagnvart fólki af erlendum
uppruna, þá gerist það sjálfkrafa
þegar svo til eingöngu neikvæð um-
ræða á sér stað varðandi ákveðinn
samfélagshóp. Á sama tíma er mun
sjaldnar minnst á
árásir á innflytjendur í
Evrópu, sem þó eru
alvarlegt vandamál í
mörgum evrópskum
samfélögum. Í Þýska-
landi var t.d. á fyrstu
6 mánuðum ársins
2000 dæmt í 140 til-
fellum beinna árása á
innflytjendur vegna
uppruna þeirra auk
620 tilfella sem falla
undir önnur brot gegn
innflytjendum. Ein af
umræðunum sem upp
hafa komið í íslenskum fjölmiðlum
undanfarið er ofbeldi múslimskra
karlmanna gagnvart konum. Kúgun
og ofbeldi gagnvart konum er sam-
félagslegt vandamál á Íslandi, ekki
vegna þess að hér búi svo margir
múslimar, heldur vegna þess að hér
búa of margir karlmenn sem beita
konur og börn ofbeldi inni á heim-
ilum sínum. Það er samfélagslegt
vandamál þegar heimilisofbeldi er
ekki tekið alvarlega og það stöðvað
um leið og upp kemst. Alveg sama
af hvaða ástæðum eiginmaður beit-
ir eiginkonu sína ofbeldi eða af
hvaða uppruna viðkomandi eig-
inmaður er, það á að stöðva það of-
beldi með lögum og refsingum eins
og fyrir önnur lögbrot. Sé það
raunin að sá hópur karlmanna sem
beitir oftar ofbeldi inni á heimilum
sínum sé af ákveðnum uppruna,
ættu fleiri karlmenn af þeim upp-
runa að vera dæmdir fyrir heimilis-
ofbeldi.
Þegar þáttastjórnendur og blaða-
menn spyrja hvort fjölmenning-
arsamfélagið hafi verið mistök, að
of mikið umburðarlyndi hafi átt sér
stað, að innflytjendur hafi ekki vilj-
að aðlagast samfélaginu o.s.frv. er
eins og verið sé að kasta olíu á eld
þeirra, sem líta á innflytjendur sem
annars flokks íbúa þessa lands, líta
á þá sem óvelkomna gesti. Hvernig
getur fjölmenningarsamfélagið ver-
ið mistök? Átti að byggja múra
milli allra landa Evrópu þegar fólk
fór í auknum mæli að flytjast milli
landa? Eða ættu múrarnir aðeins
að vera utan um hina auðugu Evr-
ópu? Hvernig væri efnahagsleg og
menningarleg staða Evrópu í dag,
ef engin hreyfing hefði verið á íbú-
um og vinnuafli til og frá álfunni?
Hvernig ímyndar fólk sér menning-
arlega einsleita Evrópu árið 2004?
Og talandi um gesti. Flestir sem
flytja til Íslands koma hingað
vegna þess að vinnuveitendur hafa
sóst eftir þeim í vinnu. Fólk sem
hér lifir og starfar er hluti af ís-
lensku samfélagi, það borgar skatta
og útsvar, það er framleiðendur og
neytendur. Það er ekki gestir, það
er íbúar.
Eins og ég minntist á hér að
framan er ofbeldi gagnvart innflytj-
endum alvarlegt vandamál í mörg-
um Evrópulöndum. Sem betur fer
hefur þetta vandamál ekki verið al-
varlegt á Íslandi þótt fordómarnir
birtist í annarri mynd. Því er nauð-
synlegt að bregðast við og nýta þá
aðstöðu okkar að geta ennþá unnið
fyrirbyggjandi starf gegn for-
dómum. Fjölmenningarleg kennsla
og fræðsla eru einu leiðirnar sem
við höfum til að kenna komandi
kynslóðum, af hvaða uppruna sem
börnin eru, að takast á við fjöl-
breytileika samfélagsins á jákvæð-
an og uppbyggilegan hátt. Að þjálfa
þau í samskiptum við ólíka ein-
staklinga, hvort sem þau eru ólík
vegna uppruna, hæfni, menntunar,
efnahags, félagslegrar stöðu, fötl-
unar eða hvers annars sem gerir
samfélag okkar fjölbreytt. Kenna
næstu kynslóðum að meta og skilja
kosti fjölbreytileikans í samfélaginu
í stað þess að reyna að banna hann.
Fjölbreytileikinn er
kostur en ekki vandamál
Guðrún Pétursdóttir fjallar
um málefni innflytjenda ’Hvernig væri efna-hagsleg og menning-
arleg staða Evrópu í
dag, ef engin hreyfing
hefði verið á íbúum
og vinnuafli til og frá
álfunni? ‘
Guðrún Pétursdóttir
Höfundur er verkefnastjóri
hjá InterCultural Iceland.