Eintak - 14.04.1994, Blaðsíða 9

Edda Sverrisdóttir kvikmyndagerðarmaður hefur unnið mál sem hún höfðaði gegn Magnúsi
Guðmundssyni vegna höfundarréttar á mynd þeirra, Lífsbjörg í Norðurhöfum
„Ég er glaðasta manneskjan í öll-
um heiminum. 11. apríl var stór
dagur í lífí mínu,“ segir Edda
Sverrisdóttir kvikmyndagerðar-
maður, en þann dag vann hún mál
sem hún höfðaði gegn Magnúsi
Guðmundssyni vegna samstarfs
þeirra við kvikmyndina Survival in
the High North eða Lífsbjörg í
norðurhöfum eins og hún heitir á
íslensku. Var honum gert skylt að
greiða Eddu 1.408.898 krónur með
dráttarvöxtum.
Höfundarrétturinn
viðurkenndur
„Það mikilvægasta í dómnum er
þar sem segir: „Verður að líta svo á,
er skoðaður er málflutningur aðila
og skýrslur vitna fyrir dómi, að
stefnanda hafi tekist að sanna að
hún eigi höfundarrétt að myndinni
Lífsbjörg í Norðurhöfum“,“ segir
Edda.
„Aðalkrafan var sú að fá viður-
kenndan höfundarrétt minn á
kvikmyndinni og að Magnús hafi
brotið gegn honum þegar hann
breytti myndinni án samráðs við
mig. Hann sagðist hafa gert það
vegna dóms sem hann hlaut í Oslo
byrett í málaferlum Greenpeace
gegn honum. Ég gat aftur á móti
ekki séð að þess væri krafist í þeim
dómi. Hann hefúr bara verið að
reyna að redda sjálfúm sér fyrir
horn.“
Breytingarnar í myndinni voru
gerðar vegna atriðis þar sem menn
eru sýndir draga dauðan selkóp á
eftir sér og fylgir urta hræinu eftir.
„Magnús bætti við forljótri
tölvugrafík til að útskýra stöðu
myndavélarinnar í því skyni að
sýna fram á að atriðið væri sviðsett.
Hann hefði heldur átt að gera stutta
útskýringu aftan við myndina í stað
þess að eyðileggja verkið á þennan
hátt fyrst hann vildi afsaka sig á
annað borð.“
Ætíuðu að skipta
öllum hagnaði
Vinátta Eddu og Magnúsar hófst
í 10 ára bekk í barnaskóla og var
enn við lýði þegar Edda kom heim
úr námi í kvikmyndagerð í Banda-
ríkjunum. Þá var hann fréttaritari
fýrir Ritzau hér á landi. Þau ákváðu
að hefja samstarf og byrjuðu á að
gera myndina Bjórsögu. Hún fjall-
aði um bjórlöggjöfma, bjórlíkið og
annað sem tengist bjór hér á landi.
„Ég veit ekki hvar eða hvort hún
var nokkurn tímann sýnd. Magnús
átti að sjá dreifinguna,“ segir Edda.
„Svo var ráðist í að gera Lífsbjörg í
norðurhöfum. Við höfðum bæði
gert okkur grein fýrir því að áróð-
urinn gegn hvalveiðum var notað-
ur í fjáröflunarskyni fýrir Green-
peace og voru samtökin farin að
hóta að snúa sér að fiskveiðum
næst. Við sáum að þetta var gott
efni í mynd og krafðist ég þess að
við gerðum heimildamynd í stað
hálftíma fféttaþáttar eins og Magn-
ús hafði í huga.
Ég tók að mér kvikmyndagerðina
en Magnús handritagerð og fram-
kvæmdastjórn. Við ætluðum að
skipta öllum hagnaði af myndinni
til helminga eftir að kostnaður
hefði verið greiddur.
Ég veit ekki hvað myndin var dýr
í heild því Magnús hefúr aldrei vilj-
að gefa mér upplýsingar um fjárhag
myndarinnar. Margir vina minna
unnu við myndina án greiðslu og
annað var fengið upp á krít. Svo
voru tekin peningalán.
Þegar Lífsbjörg í norðurhöfum
var frumsýnd í Ríkissjónvarpinu
var ég titluð leikstjóri á kreditlist-
anum sem var satt og rétt. En þegar
kom að endursýningu gerði ég mér
grein fýrir að Magnús var að reyna
að rýra hlut minn í myndinni.
Hann var allt í einu titlaður leik-
stjóri ásamt mér og Elín Þóra
Friðfinnsdóttir var titluð aðstoð-
arklippari. Hún hafði vissulega
starfað við myndina en ekki við
klippingar. Þær hafði ég séð alfarið
um. Eins og kvikmyndagerðarfólk
veit verða heimildamyndir til við
klippiborðið."
Reyndi að komast
að samkomulagi
Magnús sagði fýrir dómi að Edda
hefði verið ráðin sem tæknilegur
samstarfsmaður, ekki leikstjóri,
enda sé ekki um að ræða leikstjórn í
heimildamynd af þessu tagi. Edda
segir aftur á móti að alltaf séu not-
aðir leikstjórar í kvikmyndum og
gildi þá einu hvers konar myndir
það eru.
„Að lokinni frumsýningu tók ég
eftir því að Magnús nafngreindi
mig í fjölmiðlum, svo var hann far-
inn að segja „við“ og að lokum að-
eins „ég“.
Þegar ég gerði mér grein fyrir því
að hann ætlaði ekki að leyfa mér að
njóta góðs af myndinni sem ég
hafði lagt hart að mér við að gera
ásamt honum og peningar, athygli
og tækifæri hefðu verið tekin frá
mér, leið mér verulega illa. Á tíma-
bili átti ég erfitt með að vera úti á
meðal fólks. Þetta var þungt högg
en allt mótlæti herðir mann.
Það hvarflaði ekki að mér að láta
kyrrt liggja og láta einhvern karl
hirða af mér það sem mér bar. Það
er ömurlegt að horfa á annan gera
hugverk mitt að sínu.
Eg reyndi að komast að sam-
komulagi við Magnús en það tókst
ekki. Honum fannst hann hafa gert
myndina einn. Mér fannst mjög
leiðinlegt að þurfa að ganga í gegn-
um dómskerfið. Það tók alls tvö ár
að fá dóminn felldan.“
í dómnum segir að Edda hafi
tekið þá ákvörðun að krefjast launa
fyrir vinnu við myndina eins og
hver annar starfsmaður, en falla frá
kröfú um hlutdeild í hagnaði. Þá
var Magnús farinn að selja og dreifa
myndinni á vegum einkafyrirtækis-
ins Mega-film og kynnti verkið í
heild sem höfundarverk sitt. Magn-
ús sagði fyrir dómi að Edda eigi
engan höftmdarrétt að myndinni
og ekki bar þeim heldur saman um
þann tímafjölda sem hún hafði
unnið við hana og þar af leiðandi
það fé sem hún átti inni. Edda fær
ekki allt sem hún fór fram á í
dómnum og meðal annars var
launakröfúm hennar frá i985-’86
og 1988 hafúað. Þær þóttu of gaml-
ar.
í dómi segir að ekki hafi skýrlega
verið gengið frá samningum aðila
um gerð myndarinnar „og má
raunar telja líklegt að hugmyndir
aðila um það hafi verið óljósar.
Hins vegar hefur með gögnum
málsins verið sýnt fram á að stefn-
andi átti ekki að koma að verkinu
sem venjulegur launþegi“.
Ekki þótti ástæða til að borga
Eddu miskabætur vegna breyting-
anna á kreditlistanum en 100.000
krónur voru henni dæmdar vegna
breytinga á sjálfri kvikmyndinni.
Ekki brtur út í Magnús
Hvað fmnst þér þú hafa lært af
samskiptum þínum við Magnús?
„1 fyrsta lagi lærði ég það að jafú-
vel vinir geta svikið mann og í öðru
lagi að gera sem minnst nema í
samráði við lögmann. Ég naut að-
stoðar Valborgar Snævarr lög-
fræðings í málinu gegn Magnúsi.
Hún stóð við hlið mér eins og klett-
ur. Ef ekki er gerður niðurnjörvað-
ur samningur freistast fólk fljótlega
til að gera það sem flestum fýndist
siðferðislega rangt,“ segir Edda.
Heldurðu að Magnús hafi notað
féð sem hann fékk fyrir sölu á Survi-
val in the High North til að gera
kvikmyndina Reclaiming Paradise
sem Ríkissjótivarpið sýndi fyrir
nokkrum árum?
„Ég veit það ekki,“ svarar Edda.
„Það kostar heilmikið að gera kvik-
mynd en hann fékk náttúrlega líka
styrk frá Kvikmyndasjóði til að gera
þá mynd.“
Ertu hœtt öllum kvikmyndastörf-
um?
„Nei, alls ekki og ég er í stjórn
Félags kvikmyndagerðarmanna. Ég
ákvað aftur á móti að halda mig frá
kvikmyndagerð meðan ég stæði í
þessum málaferlum en nú er ég til-
búin í slaginn á nýjan leik. Eg er
með hugmyndir sem mig langar að
koma á framfæri. Helsta áhugasvið
mitt er gerð heimildamynda," segir
Edda.
Hvernig brygðistu við ef Magnús
falaðist eftir samstarfi við þig aftur?
„Það færi eftir því hvernig mynd
væri um að ræða og hvernig Magn-
ús færi að því að biðja mig um það.
Mannleg samskipti eru nefnilega
mikill vandi. Hefði Magnús verið
heiðarlegur ynnum við eflaust sam-
an enn þann dag í dag. Það urðu
sjaldan árekstrar á milli okkar þeg-
ar við störfuðum saman.
Ég er ekki bitur út í Magnús. Það
er langt síðan ég fýrirgaf honum í
hjarta mínu. Mér finnst bara mjög
leiðinlegt hans vegna að hann skuli
ekki geta verið vinur vina sinna.
Svo er ekki ólíklegt að hann áffýi
dómnum," segir Edda. ©
Stofnfundur Átthagafélags
Blesugrófar verður haldin á
róluvellinum í Blesugróf
laugardaginn 16. apríl kl. 14. Að
sögn Eiríks Magnússonar var
grein um borgarhverfi Reykjavíkur
í eintaki helsti hvatinn að stofnun
félagsins. Undirbúningsnefnd fyrir
stofnun þess fór í vettvangskönn-
un í gamla hverfið sitt í vikunni og
kom þá upp meiriháttar nostalgía í
hópnum. Margt reyndist óbreytt
og var skítalækurínn gruggugur
sem fyrr. Markmið Átthagafélags
Blesugrófar er að standa að sam-
komu í stóru tjaldi sem verður
reist í hverfinu 11. júní og þar
verður meðal annars endurvakin
hljómsveit sem starfaði í Blesu-
gróf fyrir 30 árum. Sætaferðir
verða með gamla skólabílnum frá
Austurbaejarskólanum...
Mikill samdráttur hefur ver-
ið á undanfömum misser-
um hjá íslenskum kvik-
myndagerðarmönnum. Margir
„frilanserar" eru hættir og famir að
snúa sér að öðru en gömlu risamir
Nýja bíó, Saga film, Plús film og
Verksmiðjan lafa ennþá. Mikið er
um undirboð í auglýsinga- og
þáttagerð og sagt er að tekjumar
dugi vart fyrir kostnaði. Eina sem
vinnst með að starfa áfram við
þessar kringumstæður er að fyrir-
tækin verða skuldseigari, en búast
má við að til tíðinda dragi með
sumrinu...
band sé að
hætta. Þetta
mun vera al-
gjörlega úr lausu
lofti gripið því þeir
félagar eru langt í frá í þeim hug-
leiðingum að taka sér frí. Reyndar
eru KK og félagar að halda upp í
mikla yfirferð um landið og mun
túrinn hefjast með tónleikum á
veitingastaðnum Langasandi á
Akranesi næsta laugardag...
Edda Sverrisdóttir
„Hefði Magnús verið heið-
arlegur ynnum við eflaust
saman enn þann dag í
dag. “
Súsaga
hefur
gengið
fjöllum hærra
undanfamar
vikur að KK-
FIMMTUDAGUR 14. APRIL 1994
9