Eintak - 15.09.1994, Side 15

Fyrir háffum mánuði lýsti írski
lýðveldisherinn óvænt yfir vopnahlé
og menn hafa ekki verið
jaínvongóðir um frið á Norður-
írlandi í aldaríjórðung. En þó svo
morðsveitir kaþólikka hafi slíðrað
sverðin í bili hafa kollegar þeirra
í hópi mótmælenda engin áform
um að láta af hryðjuverkum sínum.
Mót-
mælendur
sjásér
engan hag
í vopnahlei
Öfgamenn í hópi norður-írskra
mótmælenda munu halda áfram
hryðjuverkum sínum, að minnsta
kosti fyrsta kastið, vegna þess að
þeir sjá sér í raun engan hag í því að
leggja niður vopn. Þetta er sam-
dóma álit heimildarmanna í röðum
vopnaðra sveita mótmælenda.
Þrátt fyrir vopnahlé írska lýðveldis-
hersins (IRA), sem staðið hefur 15
daga, fá mótmælendur ekki séð að
það komi þeim við, því þeir virðast
hafa verið skildir eftir út undan í
þeim viðkvæmu friðarumleitun-
um, sem hafnar eru milli ríkis-
stjórna Bretlands og Irlands. Þrátt
fyrir að enn hafi Bretar ekki ljáð
máls á því að ræða opinberlega við
Sinn Fein, hinn pólitíska arm IRA,
hafa þeir ekki útilokað möguleik-
ann að því tilskildu að vopnahléið
haldi. Margir mótmælendur telja
aftur víst að leynilegar viðræður
séu löngu hafnar og þess vegna vilja
þeir halda áfram skotárásum og
sprengjutilræðum til þess að
tryggja það að sú krafa þeirra, að
Norður-írland verði áfram hluti
Bretlands, gleymist ekki.
Á mánudag minntu öfgasinnaðir
mótmælendur á sig með því að
koma sprengju fyrir í farþegalest á
leið til Dyflinnar, höfuðborgar
írska lýðveldisins. Til allrar ham-
ingju sprakk aðeins hvellhettan, en
sprengjan, sem var 2 kíló að þyngd,
sprakk ekki. Tvær konur slösuðust
lítillega, en hefði sprengjan virkað
eins og til var ætlað, hefði vafalaust
mikill mannskaði orðið.
Fólk, sem tengist hinum ýmsu
hryðjuverkahópum mótmælenda,
segist í engu treysta vopnahléi IRA,
anr.að hvort sé það áróðursbragð
IRA, lognið á undan miklum
stormi eða liður í samsæri Breta,
Irska lýðveldisins og IRA til þess að
láta mótmælendur lönd og leið.
„Menn spyrja sem svo: fyrst
sprengjutilræði og skotárásir komu
IRA að samningaborðinu, af hverju
skyldi það ekki gagnast okkur líka?“
segir ónafngreindur heimildamað-
ur Reuters, sem tengist Sjálfboðaliði
Ulster (UVF), en það kom sprengj-
unni fyrir í Dyflinnarlestinni. I yfir-
Iýsingu frá UVF sagði að með til-
ræðinu væri ætlað að koma þeim
skilaboðum áleiðis til ríkisstjórnar
Irlands að „Norður-Irland [sé] enn
breskt og að því [verði] ekki þving-
að, þröngvað eða lokkað til sam-
eingar alls frlands."
Sameinuð herstjórn sambands-
sinna, en að henni eiga UVF og
Frelsishermenn Ulster (UFF) aðild,
sagði í yfirlýsingu í síðustu viku að
hún myndi ekki lýsa yfir vopnahléi
fyrr en ljóst væri að vopnahlé IRA
væri varanlegt, að kvíslhópar frá
IRA héldu það líka og að Bretlands-
stjórn hefði enga leynisamninga
gert í skiptum fyrir vopnahléið.
„Breyting á högum Norður-ír-
lands, ef einhver verður, hefur ekk-
ert gildi nema að undangengnum
viðræðum og allsherjarsamkomu-
lagi.“
Öfgamenn í hópi mótmælenda
velta eðlilega fyrir sér hvers vegna
IRA skuli allt í einu efna til vopna-
hlés eftir 25 ára skæruhernað gegn
yfirvöldum og telja einsýnt að IRA
hafi fengið eitthvað fyrir snúð sinn.
Opinberlega er eini ávinningur-
inn aðild Sinn Fein að friðarvið-
ræðum, svo framarlega sem vopna-
hléið endist. Mótmælendur óttast
aftur að Bretar haft fallist á tilslak-
anir á stöðu Norður- írlands innan
Stóra-Bretlands.
Fari svo að Sinn Fein verði boðið
til viðræðna sjá mótmælendur hins
vegar fram á að fulltrúar þeirra
verði skildir eftir úti í kuldanum.
Mótmælendur eiga enga kjörna
fulltrúa líkt og IRA á innan Sinn
Fein, en hryðjuverkahópunum
verður aldrei boðið að samninga-
borðinu hvort sem þeir lýsa yfir
vopnahléi. Eigi þeir að gera það
verða þeir einungis að vona það
besta og biðja um gott veður í
Lundúnum, sem þeir treysta ekki
nema miðlungi vel.
Norður-írski stjórnmálamaður-
inn Gary McMichael í Lýðræðis-
flokki Ulster (UDP), sem tengist
öfgahópunum, sagði að sprengju-
árásin í lestinni ætti ekki að koma
neinum að óvart. „Tilgangurinn
var alltaf sá að hefja aðgerðir hand-
an landamæranna fyrr eða síðar. Ég
held að það hafi verið óumflýjan-
legt.“ Á hinn bóginn sagði Chris
Hudson, sem starfar í friðarsam-
tökunum Friðarlestinni og hefur
átt viðræður við öfgamenn mót-
mælenda, að hann vonaðist til þess
að þetta væri aðeins hinsta sýning á
styrkleika mótmælenda, en að
hann óttaðist að tilræðið væri hluti
stærri herfarar.
Sambandssinnar fylltust mikilli
bræði þegar Albert Reynolds
bauð Gerry Adams oddvita Sinn
Fein velkominn til Dyflinar aðeins
örfáum dögum eftir að vopnahléð
hófst. Þeim fannst Reynolds hafa
verið fullgikkfljótur og létu því sitt
ekki eftir liggja í þeim efnum.
Öfgahóparnir svöruðu fyrir sig
með stöðugum árásum. Sama
kvöld og vopnahléð hófst drápu
þeir einn kaþólikka og særðu ann-
an. Nokkrum dögum síðar
sprengdu þeir upp bíl utan við
upplýsingaskrifstofu Sinn Fein.
Síðastliðinn laugardag komu þeir
fyrir vítisvél utan við bakdyr borg-
arstjórnarmanns Sinn Fein, en
dóttir hans uppgötvaði hana í tæka
tíð og gerði íögreglu viðvart. Með
þessu er ekki ljóst hvort mótmæl-
endur eru einfaldlega að láta í ljós
efasemdir sínar uni heilindi IRA
eða hvort þeir eru að reyna að egna
IRA til þess að rjúfa vopnahléð.
Enginn friður í augsýn.
Á hinn bóginn verður að segjast
eins og er að árásir mótmælenda
upp á síðkastið hafa verið vægast
sagt misheppnaðar. Sumir telja að
þannig vilji mótmælendur minna á
sig og gefa vopnahléinu möguleika
án þess að taka beinlínis þátt í því.
Aðrir telja hins vegar að þeir séu
einfaldlega ekki hæfari en raun ber
vitni.
Að sögn lögreglunnar hafa mót-
mælendur þjálfað betri sprengju-
smiði upp á síðkastið og hafa jafn-
framt lært aðferðir sínar af IRA.
Þrátt fyrir að almennt sé litið á
UVF sem agaðri hreyfmgu en UFF
báru liðsmenn UVF samt sem áður
ábyrgð á einu mesta blóðbaðinu í
ár, en þá drápu þeir 6 kaþólikka,
sem voru að horfa á heímsmeist-
arakeppnina í fótbolta inni á krá í
Lougbinisland. I síðasta mánuði
frömdu liðsmenn UVF þó jafnvel
enn viðurstyggilegra hermdarverk
þegar þeir brutust inn til 38 ára
gamallar vanfærrar konu og felldu
hana í kúlnahríð að nokkrum
barna hennar aðsjáandi.
„Búið ykkur undir dauðann, því
þið fáið að sjá nóg af honum,“ sagði
í yfirlýsingu UVF, sem send var
fjölmiðlum í kjölfarið.
Það er því langur vegur frá því að
á írlandi sé friður skollinn á. O
Bandaríkin
Suiptingasamt í forkosningum
Krakkborgarstjórinn Marion Barryafturí stólinn og fólksflótta frá Washington DC spáð í kjölfarið.
Fyrrum borgarstjóri Washington
DC, Marion Barry, sem dæmdur
var fyrir krakkneyslu fyrir fjórum
árum, reis úr pólitískri öskustó
sinni í gær þegar hann sigraði próf-
kjör demókrata, en fram að þessu
hafa sjálfar kosningarnar nánast
verið formsatriði, því meirihluti
demókrata í borginni er mikill.
Margir demókratar óttast hins veg-
ar að við kjör Barrys eigi fyrirtæki
og miðstéttarfólk eftir að flýja
borgina í úthverfi í Virginíu og
Maryland. Glæpir eru óvíða fleiri
en í Washington og er talið að þeir
muni ekki minnka við valdatöku
Barrys.
Þrátt fyrir að kjör Barrys hafi
vakið mesta athygli, var víða gengið
að prófkjörsborði í Bandaríkjun-
um. Frambjóðendur beggja flokka
til ríkisstjóra, borgarstjóra, borgar-
stjórna, ríkisþinga og Bandaríkja-
þings víða unt Bandaríkin voru
valdir, en stjórnmálaskýrendur
fylgdust grannt með til þess að
meta stöðuna á miðju kjörtímabili
Bandaríkjaforseta. Innan beggja
flokka var einnig litið á prófkjörin
sem liðskönnun.
I Minnesota bar rikisstjórinn,
Arne Carlson, sem er frjálslyndur
repúblikani, sigurorð af Allan
Quist, en sá bauð sig fram sem full-
trúa kristilegra lífsviðhorfa í strang-
asta skilningi. Með þessari kosn-
ingu var sérstaklega fylgst til þess að
meta styrk trúarhópa innan Repú-
blikanaflokksins.
Úrslitin bera þess víða merki að
demókratar eru að færast nær
miðju eða að minnsta kosti fjær
Bill Clinton Bandaríkjaforseta, en
lítill styrkur þykir í honum þessa
dagana.
I New York vann Mario Cuomo
ríkisstjóri tilnefningu demókrata
léttilega, en hann mun éiga harða
kosningabaráttu fyrir höndum, því
hann hefur hrapað í vinsældum að
undanförnu.
Hann mun mæta reþúblikanum
George Pataki, sem er öldunga-
deildarþingmaður í ríkisþinginu.
Sá er vel þokkaður, þó hann hafi
ekki mikla kynningu, en repúblik-
anar um gervöll Bandaríkin hafa
dælt peningum í kosningabaráttu
hans.
Öldungadeildarþingntaðurinn
Daniel Patrick Moynihan sigraði
blökkumannaleiðtogann Al
Sharpton. Sonur Edwards
Kennedys, öldungadeildarþing-
manns Massáchussetts, sigraði
prófkjör tH fölltrúadeiidar Banda-
ríkjaþings fyrir Rhode Island.
Frænka hans, Kathleen Kennedy
Townsend, sem er dóttir Roberts
heitins Kennedys verður í kjöri
sem vararíkisstjóri í Maryland.
Tom Duane, sem er alnæmissýktur
hommi, tapaði í prófkjöri demó-
krata í New York til fulltrúadeildar-
innar. ©
FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1994
Þ9GI R38M3TR33 .51 RUOAQUTMMR
FRÁ
FRÆNDUM
VORUM
Tórshavn Turið Sigurðardóttir
• Storsta vandamál foroyinga er nú
fólkaflytingin. Tvær hovuðorsokir
eru: 1. Arbeiðsloysi, 2. Vána fíggjar-
kor. 1 blaði sum Fróðskaparfelag
Foroya gevur út, Froði, stóð í apríl
mánaði í grein eftir Rolf Gutte-
sen, Geografisk institut, Keyp-
mannahavnar universitet, at flyting-
in er so stór, at hon hóttir við at
taka grundina undan samfelagnum.
Men hugsanir eru ymiskar um flyt-
ingina: summi halda, at Foroyar
bera ikki meira enn um 25.000
íbúgvar. Onnur meta, at storri
fólkatal hevði verið ein samfelagsl-
igur fyrimunur og hevði givið
moguleika fyri einum fjolbroyttari
samfelagi enn eitt fáment samfelag.
11930-árunum og 50-árunum flutti
fólk eisini burt, men tað sum hend-
ir nú, er nógv álvarsamari. Nýggj tol
siga, at higartil eru 1800 mans farnir
í ár, tað svarar til eina bygd sum
Tvoroyri, Tey eru flyta eru millum
0-40 ár. Síðan niðurgongdin byrjaði
1989 eru 7000 farin. Metingin er, at
í besta fori verða 38.000 eftir í 1998.
Men stQrur skaði er longu hendur,
ikki bara íbúgvafroðiliga, men eisini
viðvíkjandi búskapi og hugburði.
Tað eru tey ungu og arbeiðsforu, ið
flyta. Síðsta ár vóru 45-50% úr ald-
ursflokkinum 20-29 ár, tá ið vit
hyggja at nettotalinum. Men í
fólkatalinum í heild er hesin flokk-
urin bara um 15%. Flytingin fer við
tí fólkinum, sum framtíðin skal
byggja á, skrivar Rolf Guttesen.
• Havsbrún í Fuglafirði, sum fram-
leiðir fiskafóður og við góðum úr-
sliti hevur selt í Danmark, hyggur
seg nú um í ES við útflutningi í
huga. Verksmiðjustjórin Bergur
Poulsen heldur moguleikar vera
til staðar, men ein darvandi kapp-
ingarbági er tann stóri flutnings-
kostnaðurin. Torvur er fyri trygg-
um, bíligum flutnigi. Ein annar
trupulleiki er at londini í ES kenna
ikki ta avtalu sum finst um inn-
flutning av alifóðri. Kvotan fyri inn-
flutning er ikki nóg góð, tí eingin
kvota er fyri innflutning av alifóðri
higar úr ES.
• Ein maður, sum í 1986 fekk var-
andi mein og gjordist 10% avlamin
av skurðviðgerð sum hann fekk á
Landssjúkrahúsinum, hevur nú í
Foroya rætti fingið 115.000 kr. í
endurgjaldi umfram rentu, síðan
hann kærdi í 1989. Maðurin varð
skorin fyri bruna í blindgornini.
Læknagáloysi og mistok gjordi, at
skurðviðgerðin mátti endurtakast 3
ferðir og fjórðu ferð á Ríkissjúkra-
húsinum í Keypmannahavn. Nógv
fólk hava sett seg í samband við
mannin um líknandi royndir og
hann ætlar nú at stovna sjúklingafe-
lag.
• Sunnudagin 18. september flytur
Stefán Karlsson forstoðumaður
fyri Handritastofnun Islands, fyri-
lestur, sum Fróðskaparsetur Foroya
bjóðar til. Hetta verður 2. ferð at
sonevndur Christian Matras
fyrilestur verður hildin til minnis og
heiðurs málvísindamanninum og
skaldinum. Við sama hovi verður
veittur somdarpeningur úr Grunni
Kristjans á Brekkumork (Matras)
onkrum ið hevur starvast til gagns
fyri foroyskt mál.
• Rúmliga 500 næmigar ganga í
Foroya studentaskúla í Hoydolum.
I gjár gingu teir mótmælisgongu til
Landsskúlafyrisitingina tí teir hava
ongan studning fingið enn, hóast
tað er 1 mánaður, siðan teir fóru í
skúla.
• Islendskir reiðarar og reiðarar úr
fleiri oðrum londum hava verið og
skoða fyrrverandi Skálafjalli, núver-
andi Beinir, og sýna stóran áhuga
fyri at keypa hann, nú hann fer á
tvingsilssolu.
• Heimsins kendasti dunnusteggi
kemur nú út á foroyskum. Bóka-
deild Foroya Lærarafelags stendur
fyri útgávuni og ætlar at skriva út
kapping um navn - verður tað
Andras Dunna ella Dunnu Dánjal?
• Foroyska landsliðið spældi móti
Grikkalandi í Europakappingini.
Dysturin fór fram á vollinum á
Svangaskarði í Eysturoy. Foroyingar
skutu fyrsta mál sitt í hesari Eur-
opakappingini. Venjari hjá foroy-
ingum er danin Allan Simonsen.
Grikkar vunnu 5-1. ©
15