Vikublaðið - 17.12.1993, Síða 11

VIKUBLAÐIÐ 17. DESEMBER 1993
11
Siðan hvenœr er það glœpur að
gefa veikum manni jólaköku?
Einar Már Guðmundsson
hefur sent frá sér nýja
skáldsögu, Engla alheims-
ins. Sagan ijallar um ævi
og endalok manns sem
lendir í hremmingum geð-
veikinnar og lýsir ferð hans
frá vöggu til grafar.
Höfundur dregur upp
mynd af bernsku aðalper-
sónunnar og lýsir hinum
nöturlega heimi þeirra sem
dæmdir eru til einveru og
afskiptaleysis.
Eetta er kraftmikil bók, full
kímni, hlýju og beiskum
sársauka.
Höfundur hefur gefíð Viku-
blaðinu leyfi til að birta
kafla úr bókinni.
„Þetta er dýragarður," segir Ragnar,
bróðir pabba, „hreinn og klár dýragarður.
Eg bakka ekki með það.“
Ragnar situr við eldhúsborðið heima í
kjallaranum við Bryggjusund og drekkur
kaffi með möinmu. Pabbi er úti að vinna.
Ragnar er æstur. Hann lemur með hnefan-
um í eldhúsborðið til að leggja áherslu á
orð sín.
„Dýragarður, hreinn og klár dýragarður.
Þessir læknar eru
þeir gerðu það yrðu allt of fáir eftir í dýra-
garðinum.“
Ragnar er yfir tveir metrar á hæð. Hann
þarf oft að beygja sig undir dyrakarma og
það er raunar ekki fyrr en hann er sestur við
eldhúsborðið með kaffibollann fyrir fram-
an sig að manni finnst hann komast fyrir í
eldhúsinu.
Það hlýtur að vera erfitt fýrir hann að
finna á sig föt, jakka og skó. Ragnar er
höfðinu hærri en pabbi. Hann getur ekki
staðið uppréttur í strætó. Kolsvart hárið er
greitt aftur. Hann er svipsterkur og ákveð-
inn.
„Það er blátt áfram undarlegt hvernig
þessir læknar haga sér, láta ekki sjá sig dög-
urn saman, en reiða svo til höggs frá skrif-
borðum." .
Ragnar hefur ekki aðeins afdráttarlausar
skoðanir á Kleppi og starfsseminni þar.
Ekkert er honum óviðkomandi. Lýsingar
hans eru litríkar.
lafhræddir við sjúk-
lingana,“ segir
Ragnar og sveiflar
hendinni og rétdr
fram lófann.
Ragnar hefur
unnið sem gæslu-
maður inni á Kleppi
og oft komið í kaffi
eftir vaktir, en nú er
búið að reka hann;
það verða ekki fleiri
vaktír.
Mamma simr
gegnt honum við
eldhúsborðið og
prjónar. Hún veit
að Ragnar situr
lengi og talar mikið
og því notar hún
tímann á meðan
hún hlustar á ffá-
sagnir hans og
skoðanir.
„Ég skal segja
þér, mágkona góð,
að það er ekki ætl-
unin að lækna
nokkurn inann
þarna inn frá. Ef
'Se/n e/iaa/t
sot/tii/1
Sími 53466
Frásagnir hans eru skrautlegar. Öll árin
sem hann hefur komið í kaffi hefur hann
sagt mömmu sögur og sjaldan þá sömu
tvisvar. Mörninu finnst skemmtilegt að
hlusta á hann.
Einhvern tíma þóttí þó mömmu sagna-
gleði Ragnars vera komin út í öfgar.
Kannski var það þegar hann hljóp með
Maxim-Gorki-vélbyssuna upp fjallshlíð á
Spáni eða þegar herdeildin syntí í rauðvíni
á yfirgefha búgarðinum eða þegar maður-
inn við hlið hans í skotgröfinni fékk í sig
þrjá hnappa, einsog Ragnar orðaði það, eða
þegar forstjórinn í vélsmiðjunni var rass-
skelltur eða þegar hann jafhhentí prestínn.
Alla vega sagði mamma: „Nei, nú lýg-
urðu, Ragnar.“
„Nei, mágkona góð,“ sagði Ragnar. „Ég
lýg aldrei. Ég bara skreyti.11
En þetta er hvorki skraut né lygi: það er
búið að reka Ragnar úr starfi gæslumanns
við geðspítalann að Kleppi.
„Og fyrir hvað varstu rekinn?“ spyr
mamma.
„Eg gaf sjúklingi jólaköku,“ segir Ragn-
ar.
„Varla er það bmttrekstrarsök."
,Jú, læknarnir sögðu að ég bruðlaði með
matvæli spítalans.
3
„Ragnar er fæddur sama ár og heims-
styrjöldin fýrri hófst og hann barðist sjáflur
í styrjöld, sem ég vissi síðar að var borgar-
styrjöldin á Spáni.
Ragnar barðist gegn fásistum, en löngu
áður en ég vissi hverjir það voru sá ég
Ragnar fyrir mér sem Göngu-Hrólf að
ganga j-fir löndin og fjöllin, einan með riffii
um öxl, skimandi.
Eitt sinn sýndi ég Ragnari biblíumynd-
irnar mínar úr KFUM. Ragnar tók mynd-
imar, flettí bunkanum, horfði brúnaþungur
og alvarlegur á Jesús Krist og geislabauginn
umhverfis hann.
„Svona geislabaugur er líka umhverfis
þig,“ sagði hann svo, „og alla sem berjast
fyrir kærleikann,“ og nú sýndi Ragnar inér í
fyrsta sinn handlegginn sem byssukúlurnar
hæfðu.
Ragnar er kommúnisti og skainmast sín
ekkert fyrir það: menn eru annaðhvort
kommúnistar eða fífl. Það er á hreinu. Það
þarf ekki að ræða það frckar.
Það er heldur ekkert nýtt að Ragnar sé
rekinn úr vinnu: fyrir uppsteit og áróður,
fyrir að æsa til verkfalla, jafhvel fyrir það
eitt að segja sögur.
„Eitt er,“ segir Ragnar, „að standa í átök-
um við auðvaldsþjóðfélagið, vinnuveitend-
ur og senditíkur þeirra, annað og öinur-
legra að vera rekinn af læknum sem starfa á
vegum hins opinbera, ekki af því að maður
sé vanhæfur, heldur af því að þeir vilja ekki
horfast í augu við eigin vanhæfhi.“
Og nú er Ragnar reiður: „Læknarnir em
skíthræddir við sjúklingana. Sjáðu tíl dæm-
is hann Bjössa frá Stóra Hóli. Hann er úr
Kambahreppnum. Ég man vel eftír honum
og Óli bróðir líka. Hann er álitinn einn
alerfiðasti sjúklingurinn á spítalanum.
Hann er tröll að burðum. Hann er stærri en
ég og miklu sverari. Læknamir þora ekki
inn á deildina nema að hann sé settur í
spennitreyju. Hann urrar þegar hann sér þá
og er hvað efrir annað lokaður inni í ein-
angmnarklefa og látínn dúsa þar með alla
sína orku í skrokknum. Þá hleypur hann á
rnilli veggja, snaróður einsog tarfur. Held-
ur þú nú, mágkona góð, að þessi maður,
hann Bjössi frá Stóra Hóli, skvnji ekki
hvernig fólk kemur fram við hann?“
Ragnar gerir hlé á máli sínu, horfir út f
loftið einsog hann sé að leita að orðum, en
segir svo: „Það er nefnilega vit í óvitínu.
Þegar ég kem og gef Bjössa kaffi og jóla-
köku, ég tala nú ekki um ef ég hef splæst á
hann heilli sígarettu, þá færist yfir hann
friður, þessi himncski friður. Ég hef aldrei
átt í neinum vandræðum við að baða hann
og hann hefur aldrei lagt hendur á mig þótt
hann hafi reynt að drepa nokkra lækna. Það
er nefhilega þetta með vitið í óvitinu. Ef
allir eru vondir við þig hefúr þú engan tíl að
vera góður við. Þetta skilja sjúldingarnir.
Þó að vitsmunir þeirra séu brenglaðir slær
hjartað í þeim einsog í öllum öðmm.“
„Ert þú að halda því fram að læknarnir
viti þetta ekki?“ spyr mamma.
„Nei, nci, nei. Þeir vita þetta jafn vel og
ég og þú. Þeir vilja bara hafa þetta svona.
Þeir láta hjúkrunarkonurnar og gæslu-
mennina sjá um öll störf en em sjálfir
fjarverandi heiiu og hálfu dagana og þótr**
þcir séu við sjást þeir ekki á deildunum."
„Ég heyri að þú hefúr farið fram á kaup-
hækkun,“ segir tnamma.
,Já, ég benti þeim bara á þessa staðreynd
og að launin væm alltof lág og að ég krefð-
ist úrbóta,“ segir Ragnar, „en þeir notuðu
jólakökuna sem átyllu til að losna við mig.“
Ragnar kveikir sér í sígarettu. Mamma
leggur frá sér prjónana, sækir kaffikönnuna
og hellir í bollann hjá Ragnari, en á meðan
hún gengur með kaffikönnuna að eldavél-
inni blæs Ragnar frá sér reykmekki og seg-
ir: „En ég bara spyr: Síðan hvenær er það
glæpur að gefa veikum manni jólaköku?"