Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.2005, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 21. maí 2005 | 13
Þ
að hefur stundum verið sagt að
tímarnir sem við lifum á séu póst-
módernískir af því að þeir atburðir
sem eiga sér stað á okkar tímum
séu ekki raunverulegir, heldur eft-
irlíkingar atburða. Og að þessir at-
burðir eigi sér í raun ekkert annað svið en það
sem fjölmiðlarnir skapa þeim.
Það má vel vera að þetta séu dálitlar ýkjur en
hlutur fjölmiðla í upplifun hvers og eins á raun-
veruleikanum verður seint of-
metinn.
Það er jafnvel hægt að slá
því föstu að sá sem ekki fylgist
með fjölmiðlum í dag neyðist til að gera það
meðvitað og líklega með heilmiklum erf-
iðismunum. Á hinn bóginn eru þeir til sem halda
því fram með stolti að þeir séu fjölmiðlafíklar –
og þá er orðið nokkuð strembið að dæma um
hvor hópurinn sé í betri tengslum við raunveru-
leikann.
Ein hljómsveit sem hefur gert þessa póstmód-
ernísku tíma að þungamiðju sköpunar sinnar er
hljómsveitin Gorillaz, með Blur-meðliminn
Damon Albarn í broddi fylkingar.
Það sem gerir hljómsveitina enn merkilegri í
ljósi inngangsins hér að ofan er að tilurð hennar
má rekja til fjölmiðlastríðs sem geisaði fyrir rétt
um tíu árum á milli bresku hljómsveitanna Blur
og Oasis. Þá bárust þessar tvær hljómsveitir á
banaspjót í breskum fjölmiðlum og var skítkast-
ið orðið svo sóðalegt að mörgum þótti nóg um.
Breskir fjölmiðlar veltu sér upp úr andúð hljóm-
sveitanna hvorrar á annarri og kyntu undir
ófriðarbálið við hvert tækifæri – eins og breskra
fjölmiðla er von og vísa. Meðlimir Oasis virtust
skemmta sér konunglega enda nýkomnir upp á
stjörnuhimininn en Damon Albarn og félögum
hans í Blur fannst þeir vera að breytast í fórn-
arlömb fjölmiðlafárs sem skeytti ekkert um
sannleikann, né um tónlistina, sem á endanum
var jú það eina sem í raun og veru skipti máli.
Það var heldur ekki til að einfalda málið að
um leið og þetta rifrildi seldi bresku blöðin jókst
plötusala að sama skapi og gerði það að verkum
að hljómplötufyrirtæki hljómsveitanna gerðu lít-
ið til að stöðva rifrildið.
Haft er eftir Damon Albarn, stuttu áður en
hljómsveit hans gafst upp á skítkastinu og fór í
fjölmiðlafelur, að ef það væru fíflalæti og upp-
spuni sem almenningur vildi gæti hann líklega
orðið við þeirri ósk.
Fimm árum síðar, árið 2000, kom hljómsveitin
Gorillaz fram á sjónarsviðið með samnefnda
plötu í farteskinu. Sú plata sló í gegn og hljóm-
sveitin hlaut mikið lof frá tónlistarspekingum
fyrir frumlega blöndu af melódískri popptónlist
og bandarísku elektró-dub-hip-hoppi. Það sem
vakti hins vegar mesta athygli fyrir utan tónlist-
ina var útlit sveitarinnar. Í stað hefðbundinnar
hljómsveitar af holdi og blóði voru opinberir
meðlimir hljómsveitarinnar og þeir sem birtust í
tónlistarmyndböndum og viðtölum teiknimynda-
fígururnar 2D, Murdoc, Russel og Noodle.
Í stórum dráttum virkar Gorillaz þannig að
Damon Albarn, með hjálp ýmissa gestalista-
manna, sér um allt sem viðkemur tónlistinni en
Jason Hewlett, sem á sínum tíma skapaði teikni-
myndahetjuna Tank Girl, sér um að teikna og
hanna allt sem viðkemur útliti hljómsveitarinnar.
Með hljómsveitinni hefur Damon Albarn stað-
ið við loforð sitt og skapað hljómsveit sem er
jafn uppdiktuð og fjölmiðlafárið fyrir tíu árum.
Og fjölmiðlar og almenningur er aftur orðinn
þátttakandi í leik sem er byggður á „eftirlíkingu
á raunveruleikanum“. Blaðamenn taka viðtöl við
Murdoc eða Russel og á tónleikum er teikni-
mynda-hljómsveitinni varpað á risastóra skjái
þar sem hún flytur tónlist sem er í raun leikin af
bandi einhvers staðar baksviðs.
Maður á samt erfitt með að ímynda mér að
með þessari hljómsveit sé Damon Albarn að
hlæja síðasta hlátrinum. Tónlistarmenn á borð
við hann eru yfirleitt það afkastamiklir og leit-
andi að ein hljómsveit nægir þeim ekki.
En með þessari tilbúnu hljómsveit er tónlistin
aftur orðin að þeim miðpunkti sem hvarf í fjöl-
miðlafárinu þarna um árið. Fyrir utan það að
líkurnar á því að einhver munnhöggvist við
teiknimyndapersónur eru einhvern veginn ekki
miklar.
Mánudaginn 23. maí kemur út önnur plata
Gorillaz, Demon Days, og kemur platan út sam-
dægurs hér á landi og í Evrópu. Á plötunni
koma fjölmargir gestalistamenn við sögu og þar
eru engir aukvisar á ferð. Roots Manuva rappar
í laginu All Alone, Shaun Ryder, fyrrverandi
Happy Mondays- og Black Grape-meðlimur,
kemur fram í laginu Dare og fjöllistamaðurinn
og leikarinn Dennis Hopper fer með texta við
lagið Fire Coming Out of the Monkey’s Head –
og þá eru margir fleiri ónefndir. Tónlistarmað-
urinn Dangermouse, sem hefur verið kallaður
DJ Shadow 21. aldarinnar, stjórnar upptökum
og verður að segjast að honum tekst frábærlega
vel upp. Platan er jafn fjölbreytt og hægt er að
ímynda sér. Fjölmörgum tónlistarstefnum er
blandað saman eins og á fyrri plötunni en það
sem heldur plötunni uppi, líkt og fyrri daginn, er
óbilandi hæfileiki Damons Albarn til að semja
frábærar melódíur.
Eftir Höskuld
Ólafsson
hoskuldur@mbl.is
Fáar hljómsveitir hafa vakið jafn mikla athygli
undanfarin ár og hljómsveitin Gorillaz. Ekki ein-
ungis fyrir frumlega tónlist heldur frekar fyrir
þær sakir að meðlimir hljómsveitarinnar eru
ekki af holdi og blóði.
Gorillaz er eingöngu skipuð teiknimyndapersónum.
Eru allar hljómsveitir
plat-hljómsveitir?
Dearly beloved/We are gathered heretoday/2 get through this thing calledlife“ ávarpar Prince söfnuðinn í fyrstalagi plötunnar Purple Rain, „Let’s Go
Crazy“, sem kom út 1984 og lagði heiminn að fót-
um fönkmeistarans. Prince hafði þá gefið út
fimm plötur með flottri fönktónlist og ögrandi
kynlífstextum. Hann hitaði upp fyrir Rolling
Stones í Ameríku og hafði
slegið í gegn með lögum eins
og „Controversy“, „Little
Red Corvette“ og „1999“ á
samnefndri plötu frá 1983.
Prince var stjarna en Purple Rain var platan sem
náði hylli fjöldans og gerði hann að ofurstjörnu.
Tónlistin er kafli út af fyrir sig en með plöt-
unni kom í kvikmyndahús samnefnd bíómynd
þar sem Prince lék aðalhlutverkið. Bíómyndin
byggðist á æviatriðum hans sjálfs og tónlistinni
var skeytt inn í söguþráðinn á viðeigandi stöðum,
líkt og títt var með söngleikjamyndir. Þegar
glöggt er skoðað er erfitt að skilja að myndina og
plötuna – hvort kom á undan? Myndin er hrika-
lega hallærisleg á köflum, barnaleg, stundum svo
illa leikin að mann verkjar undan. Samt er það
svo að maður fær enn sama hroll í dag yfir snilld
Prince, sviðsframkomunni, tónlistinni í rólegu
ballöðunum og harða fönkinu eins og þegar mað-
ur sá myndina fyrst í Austurbæjarbíói fyrir tutt-
ugu árum.
Kynlífið er allsstaðar og svitinn drýpur af öllu.
Prince sjálfur svellkaldur; harður á köflum – karl
í krapinu og handleikur gítarinn á munúðarfullan
hátt eins og Hendrix – en svo allt í einu við-
kvæmur og kvenlegur, en alltaf sexí, svei mér ef
að hann höfðaði ekki líka til karlmanna. Svo var
það dansinn – James Brown, bara kominn aftur í
flott föt!
Hver var galdurinn við Purple Rain? Af hverju
þessar vinsældir? Sannarlega skipti bíómyndin
miklu máli þar sem hún færði Prince nær al-
menningi, líka í úthverfum Bandaríkjanna (við
megum ekki gleyma að MTV var aðeins 3 ára
gömul stöð og tónlistarmyndbönd enn ekki al-
menn). Tónlistin er samfelld veisla, öll lögin gríp-
andi, hröð danslög („Let’s Go Crazy“) eða hæg
vangalög („When Doves Cry“) og allt þar á milli.
Útslagið gerði þó sjálfsagt að Prince færði sig
inn að miðjunni, hann bætti meira rokki við
fönkið, spilaði meira á gítar fyrir þungarokks-
liðið og höfðaði því til fleiri. Ekki verður þó
Prince sakaður um að selja sig markaðsöflunum
að öllu því tónlistartilraunir að hætti Prince eru
víða að finna. Hlustið t.d. á hvernig hann sleppir
bassaundirleik í „When Doves Cry“ en heldur
þéttleika með trommum og trommuheila. Glæsi-
legt.
Stutt er í sóðann hjá Prince og kynlífið alltaf
ofarlega í textunum. Stöðugt daður, tilheyrandi
forleikur og að lokum fullnæging – algleymi.
Lagið „Purple Rain“ er ágætt dæmi um stig-
magnandi uppbygginguna, algjör gæsahúð! Til-
brigði við þetta má finna í flestum lögunum, en
einnig eru flottir ögrandi textar eins og í upphafi
lagsins „Darling Nikki“: „I knew a girl named
Nikki/I guess u could say she was a sex fiend/I
met her in a hotel lobby/masturbating with a
magazine“.
Hinn dularfulli Prince hefur ávallt farið sínar
eigin leiðir. Hann er einhvern veginn skilgetið
tónlistarafkvæmi James Brown, Sly Stone og
fleiri kónga úr fönkaðlinum og kom fyrst fram á
sjónarsviðið árið 1978. Eftir Purple Rain dældi
hann út gæðatónlist á plötum eins og Sign O’ The
Times o.fl. Á níunda áratugnum hóf Prince langa
baráttu sína fyrir algjöru tónlistarsjálfstæði með
stjórn yfir útgáfum sínum og sölu tónlistar á net-
inu. Það sem vakti hvað mesta athygli var þegar
hann felldi niður nafnið Prince og tók upp „tákn-
ið“. Hér fer ekki maður sem velur auðveldu leið-
ina. Nýlega kom út frábær plata, Musicology,
sem sýnir að Prince getur enn galdrað fram
magnaða tónlist og vitað er að hann á hundruð
óútgefinna laga. Kannski á Prince meira sameig-
inlegt með Duke Ellington heldur en James
Brown eftir allt saman. Þá hvernig hann end-
urnýjar sig reglulega og ekki er vafa undirorpið
að maðurinn er sannkallaður snillingur.
Purple Rain er mest selda plata Prince fyrr og
síðar, átta milljón eintök síðast þegar ég gáði.
Purple Rain var platan sem færði Prince nær
fjöldanum og verður alltaf tímamótaplatan á
hans ferli.
Fjólubláir draumar
Poppklassík
Eftir Örn Þórisson
ornthor@mbl.is
Aðeins á eftir að fullgera fjögurlög á næstu plötu Marks E.
Smiths og hinna Íslandsvinanna í
The Fall, The Fall Head’s Roll, sem
kemur út 20. september næstkom-
andi. Hinn skrautlegi
Smith, sem fiktaði svo
skemmtilega í stjórn-
tökkum hljóðfæra félaga
sinna á tónleikum sveitarinnar hér
sl. vetur, stýrir upptökum. Sem fyrr
sér útgáfufyrirtæki sveitarinnar,
Narnack Records, um útgáfuna.
Upptökur fóru fram í New York og
Manchester og Pitchfork hefur eftir
forseta Narnack Records að hljóm-
urinn sé „nákvæmlega eins og Mark
vill hafa hann. Annaðhvort með
„garage“-rokkhljómi eða þá bara
„garage“-rokk“, hvað svo sem það
þýðir.
Á plötunni verða lög á borð við
„The Grass Is Greener“, „Clasp
Hands“, „Pacifying Joint“ og „Ass-
ume“, en ekki er útilokað að einhver
þeirra hafi heyrst hér á landi sl. vet-
ur, þar sem hljómsveitin spilaði
nokkur ný lög. Fyrsta smáskífan,
„The Grass Is Greener“, kemur út í
júlí og í undirbúningi er gerð mynd-
bands við lagið. Að sögn forsetans
kom engin önnur en indídrottningin
PJ Harvey við í hljóðverinu og spil-
aði á banjó. The Fall mun svo fylgja
plötunni eftir með tónleikaferðalagi
um Bandaríkin.
  
Oxforddrengirnir í Radioheadhafa lítið látið fara fyrir sér, að
minnsta kosti sem hljómsveit, síðan
þeir sendu frá
sér Hail to the
Thief árið 2003.
Nú segir aðdá-
endavefurinn
Green-
Plastic.com hins
vegar frá því að
þeir hyggist
ljúka upptökum
á sjöundu plöt-
unni fyrir desem-
ber, og að útgáfudagur verði í febr-
úar eða mars árið 2006. Thom Yorke
og félagar eru að sögn að vinna að 15
lögum og eru tvö þeirra „fullgerð og
stórkostleg“, að því er fram kemur á
fyrrnefndum vef. Upptökur hófust í
janúar, en þá spilaði Yorke ný lög
fyrir hina, sem síðan bættu sínu
framlagi við þau. Upptökuferlið er
að sögn „óskipulagt“ og tiltölulega
frábrugðið venjum Radiohead
hingað til.
  
Jeff Tweedy og félagar í Wilcohafa verið á tónleikaferðalagi að
undanförnu, til að fylgja eftir plöt-
unni A Ghost Is Born. Að því er
fram kemur á RollingStone.com
hafa lagasmíðar gengið vel í förinni.
Svo vel reyndar, að þeir hyggist fara
í hljóðverið í ágúst og taka upp
næstu plötu. Haft er eftir Tweedy:
„Af einhverjum völdum höfum við
fílað danstónlist að undanförnu, eins
og Fela Kuti,“ og gefur hann í skyn,
í gríni eða alvöru, að nýja efnið
kunni að bera merki þess.
Þá hefur hljómsveitin tilkynnt að
mynd- og geisladiskur komi út
seinna á árinu, með tónleikum
þeirra í Vic-leikhúsinu í Chicago.
Leikstjóri er Sam Jones, sá hinn
sami og gerði heimildamyndina I
Am Trying to Break Your Heart um
gerð þarsíðustu plötu Wilco, Yankee
Hotel Foxtrot.
Jeff Tweedy
Mark E. Smith
Thom Yorke
Erlend
tónlist