Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.2005, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 21. maí 2005 | 3
V
ið ökum um eyðimerkurvegi,
einstaka hirðingi á ferð í
fjarska. Loftkælingin í bílnum
þurrkar í mér augun; sólin er
hátt á lofti og sterk. Beygjum
inn á afleggjara sem liggur
upp í fjalllendið framundan. Við enda veg-
arins blasir við mér klaustrið sem liggur utan
í hlíðunum og er að hluta til höggvið inn í
klettana. Síðasta spölinn upp að bygging-
unum þurfum við að ganga; vandlega byggð-
ur stígurinn hlykkjast
upp hlíðarnar. Hér eru
húsdýr; hænsn, það
klingir í bjöllum geit-
anna um leið og þær
jarma og mér heyrist svín rýta þarna ein-
hvers staðar á bak við. Vel er tekið á móti
mér, ég leiddur inn í aðalbygginguna um inn-
gang sem er um rúmur metri að hæð og boð-
ið upp á te þar sem hægt er að horfa út yfir
eyðimörkina og fjöllin. Klaustrið, Deir Mar
Musa, er sagt vera það eina í heiminum sem
hýsir bæði munka og nunnur; samfélagið
stendur saman af átta einstaklingum og þrír
til viðbótar eru að læra á Ítalíu, auk nokk-
urra verkamanna.
Menn hafa löngum dvalið á þessum stað í
fjöllunum. Forsögulegir veiðimenn og hirðar
höfðust hér við sökum hagstæðra skilyrða og
sóttu í góð beitilönd og vatnsból sem hér var
að finna; tilvalinn áningarstaður fyrir hjarð-
irnar. Talið er að Rómverjar hafi byggt turn
á svæðinu til þess að geta fylgst með leiðinni
milli Damaskus og Palmyra. Kristnir ein-
setumenn notuðu hella síðar fyrir hugleiðslu
og byggðu upp lítið samfélag. Samkvæmt
þjóðsögum kom sonur konungsins í Eþíópíu,
heilagur Móses frá Abyssíu, hingað á 5. öld.
Hann hafnaði krúnunni, skyldum sínum og
hjónabandi í heimalandi sínu og lagðist í
ferðalög leitandi að konungdæmi Guðs. Hann
ferðaðist til Egyptalands og Landsins helga.
Hann lifði sem munkur í Quara í Sýrlandi og
settist loks að í dalnum þar sem klaustrið
stendur nú og er kennt við hann. Móses leið
píslarvættisdauða af völdum býzanskra her-
manna. Sagan segir að þegar fjölskylda hans
kom að sækja líkið hafi þumall hægri handar
hans aðskilist líkamann fyrir kraftaverk og
orðið eftir sem helgur gripur og er hann nú
varðveittur í kirkjunni í Nebek. Fornleifar
staðfesta að klaustrið hefur staðið á þessum
stað frá miðri 6. öld og núverandi kirkju-
bygging var reist árið 1058 samkvæmt arab-
ískum áletrunum á veggjunum sem byrja á
orðunum: Í nafni Guðs hins miskunnsama,
hins meðaumkunarsama. Klaustrið var að
hluta endurbyggt og stækkað á 15. öld en var
yfirgefið í byrjun þeirrar 19. og lagðist smám
saman í eyði þó einstaka gestir heimsæktu
það stöku sinnum.
Faðir Paulo fer fyrir klausturbúum. Hann
er líkur bjarndýri að vexti, dökkleitur á hör-
und og með svargrátt alskegg; vinalegur og
föðurlegur maður sem hefur mjög þægilega
nærveru; tyngdur á arabísku, ensku, ítölsku
og eflaust fleiri mál. Hann kom hingað árið
1982, þegar miklar hörmungar áttu sér stað í
nágrenninu, sem ungur Jesúíti og nemi í
arabísku. Hann dvaldi hér á þessum afvikna
stað í Nebekfjöllunum í tíu daga við trúar-
lega iðkun. Við íhugun gerði hann sér grein
fyrir þrem forgangsmálum sem snertu sam-
félag kristinna manna og múslíma. Hann
gerðist prestur innan sýrlensku kirkjunnar
árið 1984 og stóð fyrir búðum á sumrin sem
unnu við endurreisn klaustursins og bæna-
hald. Klausturlifnaður hófst síðan að nýju
1991. Fyrsta viðfangsefnið var að endur-
uppgötva og endurlífga hið andlega samfélag.
Rústirnar báru vitni um gildi hins andlega
lífsmáta á svæðinu sem átti á hættu að falla
algjörlega í gleymsku. Hinn forni klaust-
urlifnaður er mikilvægur þáttur í kristinni
trúarhefð Austurlanda og einnig í menning-
ar- og merkingarfræðilegum skilningi fyrir
hinn íslamska heim. Því væri hlutverk klaust-
urs heilags Móses að skapa andrúmsloft
þagnar og bænar fyrir munka þess, nunnur
og gesti. Annað forgangsverkefnið er einfalt:
lifa í sátt við Sköpunarverkið og samfélagið
utan veggjanna. Hið þriðja byggist á gest-
risni, dyggð talin heilög af hinum fornu
munkum og hefur alltaf verið í hávegum höfð
á svæðinu. Klaustrið er skilgreint sem staður
þar sem fólk með ólíkan bakgrunn getur
mæst og dýpkað sjálfsvitund sína, ekki
gleymt henni. Ekki er leitast við að aðskilja
fólk í „trúarhverfum“, þvert á móti. Jákvæð
samskipti kristinna og múslíma eru mikilvæg
í augum þeirra og varð arabíska fyrir valinu
sem tungumál klaustursamfélagsins sem
hluti af þeirri viðleitni.
Veggir kirkjunnar eru þaktir freskum frá
11. og 12. öld. Á veggnum gegnt altarinu má
líta stóra mynd af efsta degi. Þeir sem verða
hólpnir eru hægra megin: Adam og Eva á
bæn, María mey, Abraham, Ísak og Jakob;
englar blása í lúðra, Móses, Davíð og Saló-
mon eru í góðum félagsskap kirkjufeðra og
píslarvotta. Í miðjunni er vogarskál heilags
réttlætis sem engill og púki kljást um. Engill-
inn togar í skál góðra verka en púkinn, með
langa rauða tungu lyga og hneykslana togar í
skál illverka. Vinstra megin við vogarskálina
eru þeir sem munu kveljast í regni elds: bisk-
upar sem stuðluðu að sundrungu kirkjunnar,
ótrúfastir munkar og nunnur; syndarar af
ýmsu tagi: fégráðugir og okurlánarar, morð-
ingjar, svikarar og neðst eru þeir sem sekir
hafa gerst um framhjáhald, en þá umlykja
snákar. Freskurnar eru víða illa farnar enda
léku veður og vindar um þær óhindrað í þó-
nokkurn tíma en nú hefur verið reist þak úr
viði yfir kirkjuna. Gólfið er þakið teppi og
upp við veggina og súlurnar eru sessur og
púðar svo fólk geti setið. Viðarþiljur umlykja
innsta altarið og á þeim hanga íkonar.
Gestum klaustursins var boðið að taka þátt
í kyrrðarstund og messu á eftir. Fyrst var
farið með sálma og síðan hugleiddi fólk eða
las úr Biblíunni við kertaljós; eða hvort
tveggja til skiptis. Messan fór fram á arab-
ísku, sálmasöngur og bænir. Blóði og líkama
Krists var útdeilt úr haglega skreyttum bikar
og skál. Sefandi reykelsisilmur lá í loftinu.
Paulo sagði setningar á ensku stöku sinnum
svo við gætum fylgt athöfninni aðeins eftir.
Munkarnir voru klæddir í síða hvíta kufla og
með svartar kollhúfur. Eftir athöfnina var
öllum boðið til kvöldverðar þar sem dísætur
grautur, ávextir og brauð voru á boðstólum.
Paulo sat til móts við mig í kvöldmatnum og
ég fræddi hann um ýmislegt frá heimalandi
mínu, s.s. varmaorku, sólargang á vetrar- og
sumarsólstöðum og ýmis ártöl í Íslandssög-
unni. Skömmu eftir matinn gekk fólk til náða.
Niðamyrkur, eina ljósið er frá þúsundum
stjarna sem þekja næturhimininn, einstaka
ljóstíra í gluggum og frá herbúðum sýrlenska
hersins úti í eyðimörkinni. Ég fikra mig upp
steinþrepin til svefnlofts gestanna í myrkrinu
og reyni að vekja ekki hundinn sem heldur
sig þar nálægt. Ég vakna nokkrum sinnum
um nóttina, dofinn í þeim helmingi líkamans
sem snýr að gólfinu, ekki þægilegasti svefn-
máti sem ég hef kynnst. Ég vakna morg-
uninn eftir við hanagal og átta mig á því að
ég missti af sólarupprásinni. Rétt fyrir há-
degi, hafandi þegið graut og te í morgunmat,
held ég ferð minni áfram og kveð þennan
magnþrungna stað. Ferðinni er haldið áfram
í norður til Aleppo. Ég lít til baka út um aft-
urgluggann og greini vart byggingarnar frá
fjallshlíðinni lengur.
Klaustur heilags Móses
Deir Mar Musa El-Habashi. „Fornleifar staðfesta að klaustrið hefur staðið á þessum stað frá miðri 6. öld og núverandi kirkjubygging var reist árið 1058 sam-
kvæmt arabískum áletrunum á veggjunum sem byrja á orðunum: Í nafni Guðs hins miskunnsama, hins meðaumkunarsama.“
’Klaustrið er skilgreint sem staður þar sem fólk meðólíkan bakgrunn getur mæst og dýpkað sjálfsvitund
sína, ekki gleymt henni. Ekki er leitast við að aðskilja
fólk í „trúarhverfum“, þvert á móti. Jákvæð samskipti
kristinna og múslíma eru mikilvæg í augum þeirra og
varð arabíska fyrir valinu sem tungumál klaustursam-
félagsins sem hluti af þeirri viðleitni.‘
Klaustrið Deir Mar Musa El-Habashi er rétt
úr alfaraleið milli borganna Damaskus og
Homs í Sýrlandi. Klaustur þetta heimsótti
greinarhöfundur á ferð sinni um landið í
október síðastliðnum.
Höfundur er stúdentsefni í Menntaskólanum
í Reykjavík.
Eftir Björn Rúnar
Egilsson
bjorn_egils-
son@hotmail.com