Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.2005, Blaðsíða 10

10 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 10. september 2005
K
ari Hotakainen (f. 1957) gerð-
ist rithöfundur að aðalstarfi
árið 1996, þar áður vann hann
við ýmis störf m.a. sem frétta-
maður og við gerð auglýsinga
hjá finnsku bókaútgáfunni
WSOY. Hotakainen er mjög afkastamikill og
fjölhæfur rithöfundur, hann hóf rithöfundar-
feril sinn á að skrifa ljóðabók árið 1982 og hef-
ur gefið út fimm ljóðabækur, þrjár barna- og
unglingabækur og átta skáldsögur. Einnig
hefur hann fengist við að skrifa barnaleikrit,
útvarpsleikrit og blaðagreinar.
Sem dæmi um viðfangs-
efni í verkum Hotakainens
má nefna áráttuhegðun af
ýmsu tagi, gjá milli kyn-
slóða, gagnrýni á klisjukenndar ímyndir, sam-
bönd fólks, skilnaði og sundrun fjölskyld-
unnar. Einkennandi fyrir verk Hotakainens er
að hann sækir söguefnið í hið hversdagslega
og lýsir venjulegum atburðum út frá óvenju-
legu sjónarhorni. Hotakainen má lýsa sem
súrrealista, póstmódernista og samfélags-
gagnrýnanda en það sem er mest einkennandi
fyrir verk hans er skörp og um leið tragísk
kímnigáfa.
Kari Hotakainen hefur fengið margar við-
urkenningar fyrir verk sín og stendur bókin
Skotgrafarvegur (Juoksuhaudantie), sem er
sjötta skáldsaga Hotakainens, upp úr hvað það
snertir. Bókin kom út árið 2002 og fékk strax
mjög góðar viðtökur í Finnlandi. Sama ár fékk
höfundurinn hin mikils metnu Finlandia-
bókmenntaverðlaun fyrir bókina, en þau eru
veitt árlega þar í landi. Í október 2003 völdu
finnskir lesendur bókina sem bestu Finlandia-
bókina frá upphafi, en verðlaunin hafa verið
veitt í rúmlega 20 ár. Skotgrafarvegur er einn-
ig mest selda bók sem fengið hefur þessi verð-
laun. Mikilverðasta viðurkenningin sem Hot-
akainen hefur áskotnast vegna bókarinnar eru
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs sem
honum voru veitt í febrúar 2004.
Bókin hefur verið þýdd á fjölmörg tungumál
og er nýlega komin út hjá Eddu útgáfu í ís-
lenskri þýðingu undirritaðrar.
Bókin Skotgrafarvegur fjallar um Matta
Virtanen lagerverkamann sem hefur gefið
menntun upp á bátinn og veit allt um rokk-
tónlist. Hann kallar sig heimavallarmann því
hann hefur fórnað sér fyrir konu sína og barn.
Þann tíma sem við höfðum verið í sambúð hafði ég
gert allt það sem feður okkar höfðu látið ógert. Ég
þvoði þvotta, eldaði mat, þreif íbúðina, gaf henni
tíma fyrir sjálfa sig og hélt uppi rétti okkar gagn-
vart samfélaginu. Tímunum saman hlustaði ég á
hana tala um vinnuáhyggjur sínar, sveiflur í tilfinn-
ingalífinu og óskir um að sér yrðu sýnd fjölbreyttari
blíðuhót. Ég hóf stórtækar aðgerðir til að frelsa
hana frá eldavélinni. Þegar hún kom útkeyrð heim
úr vinnunni var ég alltaf tilbúinn með matinn.
Matti drekkur ekki, hann er enginn of-
beldisseggur í eðli sínu og er lélegur til svo-
kallaðra karlmannsverka.
Úr fjarlægð hafði ég fylgst öfundsjúkur með þeim
sem höfðu talað um borvélar og slípirokka í léttum
dúr. Þessir athafnasömu karlmenn komu mér
undarlega fyrir sjónir í vinnugöllunum sínum. Glaðir
og háværir þyrptust þeir umhverfis bilaðar vélar,
lagfærðu þær og fóru svo út á bensínstöð og fengu
sér kaffibolla. Ég horfði á aðgerðir þeirra eins og
um óútskýranleg náttúrufyrirbæri væri að ræða.
Matti er friðsemdarmaður sem missir einu
sinni stjórn á sér og lemur Helenu konu sína
sem leiðir til þess að hún yfirgefur hann og
tekur Sini dóttur þeirra með sér. Þegar þær
eru farnar og Matta verður smám saman ljóst
að Helenu er alvara með skilnaðinn man hann
allt í einu eftir að hana hafði dreymt um að
eignast einbýlishús í útjaðri borgarinnar.
Hann kemst að þeirri einföldu niðurstöðu að
með því að komast yfir hús muni hann fá þær
mæðgur aftur og fjölskyldan sameinist á ný.
Matti er tilbúinn til að bjóða í fyrsta húsið sem
hann skoðar, en býður ekki nógu hátt verð.
„Ég vissi vel að tilboð mitt væri of lágt, þó það
væri of hátt frá mínum bæjardyrum séð. Ef
öðruvísi hefði staðið á hjá mér hefði ég í mesta
lagi migið utan í sökkulinn á svona húsi, en
núna var ég tilbúinn að gefa allt sem ég átti
fyrir það.“
Matti leggur allt í sölurnar fyrir sameiningu
fjölskyldunnar, hann verður að setja sig inn í
hinar undarlegustu aðstæður fasteignamark-
aðarins og finna leiðir til að fjármagna hús-
kaupin því hann ákveður eftir mikla útreikn-
inga að hann muni ekki taka bankalán fyrir
húskaupunum. Hann selur stóran hluta eigna
sinna, aflar aukatekna m.a. sem erótískur
nuddari og með sölu á stolinni vöru.
Þar sem Matti hefur aldrei sjálfur hugsað
sér einbýlishús sem raunverulegan valkost
tekst hann á við verkefni sem hann hefur ekk-
ert vit á. Hann veltir fyrir sér hver geti að-
stoðað sig við verkið:
Mér varð hugsað til starfsfélaga minna, en ég
mundi ekki eftir neinum sem hafði reynt að fá fjöl-
skyldu sína aftur með því að kaupa hús. Ég mundi
eftir einum sem hafði innréttað gufubað í garðskúr
fyrir konuna sína. Hún kom akandi í leigubíl, lýsti
því yfir að flísarnar væru smekklausar og sneri aft-
ur í nýja sambandið.
Matti veit ekkert um einbýlishúsamenn-
inguna svo hann ákveður að kynna sér ræki-
lega allt í sambandi við hana. Hann gengur til
verks af hernaðarlegri nákvæmni. Vopnaður
kíki, segulbandi og minnisbók rannsakar hann
kerfisbundið ákveðin hverfi Helsinki. „Ég var
blokkarmanneskja og ég hafði aldrei kynnst
fólki sem lifði við öðruvísi búsetuskilyrði. Ég
hafði áhuga á að vita hvernig fólk sækir í ein-
býlishús og með hvaða siðferðisrökum það tel-
ur sig eiga svoleiðis skilið. Einnig vildi ég vita
hvernig nágranna við myndum eiga í framtíð-
inni.“ Hann kemst fljótlega að því að yfir ein-
býlishúsahverfum “er sterk lykt af grilluðu
kjöti, reykur liðast upp frá görðunum. Sláttu-
vélar hökta eins og litlar þyrlur, hljóðin minna
á byrjunina í mynd Coppola, Dómsdagur nú.
Lykt af nýslegnu grasi sem blandast lykt af
grilluðu kjöti hefur deyfandi áhrif á hinn ein-
mana.“
Matti verður að gera upp við sig hvernig hús
hann vilji eignast og við það notar hann útilok-
unaraðferðina.
Ef höfuðið er fullt veit maður ekki lengur hvað þar
er að finna. Maður verður að flokka og hreinsa til.
Ég byrjaði á því sem ég vildi ekki.
Ég vildi ekki hvítt múrsteinshús, með grasblett sem
búið er að snoða ofan í millimetra hýjung og með
þrjá garðálfa standandi milli berjarunnanna.
Ég vildi ekki nýtt timburhús í gamaldags stíl, með
turni og svölum.
Ég vildi ekki múrsteinsklætt timburhús, með mörg-
um spennandi smáatriðum.
Ég vildi ekki nútímalegt hús, þar sem arkitektinn
Áhrifavaldur í fasteignasölu
Kari Hotakainen er einn af fremstu rithöf-
undum Finna. Hann hlaut Bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs árið 2004 fyrir skáld-
sögu sína Skotgrafarvegur. Fyrir hana
sæmdi einnig Félag fasteignasala ásamt
Íbúðalánasjóði Kari Hotakainen þeirri viður-
kenningu að vera valinn „mesti áhrifavaldur
í fasteignasölu“ árið 2002.
Kari Hotakainen „Sem dæmi um viðfangsefni í verkum hans má nefna áráttuhegðun af ýmsu tagi, gjá
milli kynslóða, gagnrýni á klisjukenndar ímyndir, sambönd fólks, skilnaði og sundrun fjölskyldunnar.“
Eftir Steinunni
Guðmundsdóttur
steina@luukku.com
E
nski rithöfundurinn DBC
Pierre, en DBC er skamm-
stöfun á Dirty But Clean,
vakti mikla athygli þegar
hann fékk Booker-verðlaun-
in bresku 2003 fyrir fyrstu
skáldsögu sína. Ekki var sú ráðstöfun óum-
deild, enda bókin, Vernon God Little, hrá og
kraftmikil og sker sig nokkuð úr þeim bók-
um sem mest hefur verið hampað af verð-
launanefnd Booker til þessa.
DBC Pierre, eða Peter Finlay, eins og
móðir hans nefndi hann, er af ensku bergi
brotinn, fæddur í Ástralíu og
ólst upp í Mexíkó. Hann varð
snemma foreldrum sínum
mikil sorg, óknyttapiltur og
ófyrirleitinn og sólginn í samneyti við fá-
tæka og spillta, en fjölskylda hans var í áln-
um, faðirinn virtur vísindamaður.
Pierre kennir því um hve hann var rót-
laus að hann var utanveltu, fannst hann eiga
hvergi heima. Þannig var hann með enskt
ríkisfang, án þess að vera Englendingur,
með ástralskan hrein án þess að vera Ástr-
ali og bjó í Mexíkó, án þess að vera mexí-
kóskur. Fyrir vikið átti hann mjög erfitt
með að vita hvaða hópi hann tilheyrði og
alla tíð hafi hann dreymt um að finna sér
hóp til að falla inn í.
Þegar Pierre var sextán ára veikist faðir
hans hastarlega, fékk heilaæxli og var flutt-
ur til New York til lækninga, og Pierre ungi
varð húsbóndinn á heimilinu. Óstöðugleiki
áranna á undan hafði ekki búið pilt undir
svo mikla ábyrgð og næstu ár liðu hratt í
sukki og svínaríi. Hann rifjar það gjarnan
upp að flestir helstu svallbræður hans og
bestu vinir drukku sig inn í eilífðina. Þegar
svallið hafði staðið í þrjú ár lést faðir Pierre
og enn hallaði undan fæti. Botninum var svo
náð þegar mexíkósk stjórnvöld lokuðu bönk-
um landsins óforvarandis, þjóðnýttu þá,
felldu gengi gjaldmiðilsins sexfalt og létu
það síðan fljóta. Þeir sem ekki höfðu varann
á glötuðu að segja öllu og þar á meðal fjöl-
skylda Pierre.
Honum fannst hann bera ábyrgð á því
hvernig komið var fyrir fjölskyldunni og til
þess að „bjarga málunum“ byrjaði hann að
fá lánað og ljúga og því meira sem hann
fékk að láni því meira laug hann. Smám
saman leiddist hann út í neyslu á sterkum
fíkniefnum, varð kókaínfíkill, sem varð síst
til að bæta fjárhagsstöðu fjölskyldunnar. Á
endanum var hann svo langt leiddur að
hann sveik út úr vini sínum hálfa fjórðu
milljón króna. Eina leiðin sem hann sá út úr
ógöngunum var að skrifa bók, metsölubók.
(Þess má geta hér að Booker-verðlaunin eru
um sex milljónir króna og komu sér vel því
Pierre gat endurgreitt vininum sem hann
sveik.)
Pierre flosnaði á endanum upp, dvaldi um
tíma meðal flækinga undir brú skammt frá
landamærunum að Texas við þann starfa að
flytja illa fengna bíla yfir landamærin og
segist þá hafa kynnst slíku öðlings ógæfu-
fólki að það kviknaði með honum hugmynd
að gera því einhver skil á bók. Sjálf hug-
myndin að bókinni og aðalsögupersónan
birtist honum er hann sá í sjónvarpinu ung-
an pilt settan inn í lögreglubifreið eftir
uppákomu í skóla skammt frá þar sem
Þar sem banvænt er að gera mistök
DBC Pierre hefur verið kallaður loddari og
bókinni hans Vernon God Little sem hlaut
Bookerinn 2003 hefur verið lýst með þeim
orðum að hún sé eins og Osborne-fjölskyldan
hefði boðið Simpson-fjölskyldunni í heimsókn
að skála í rótarbjór þegar Don DeLillo slóst í
hópinn og bað þau að semja með sér lag fyrir
Eminem.
DBC Pierre „Þó sagan af Vernon unga Little sé eiginlega harmleikur er bókin fjörlega skrifuð, í sann-
kölluðum ýkjusagnastíl, og á köflum er hún eins og hrein gamansaga.“
Eftir Árna
Matthíasson
arnim@mbl.is