Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.2005, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 19. nóvember 2005 | 13
Það hljómar kannski undarlega að kallaþað klassík sem ekki hefur áður komiðút, en því er samt svo farið með þessaplötu Miltons Nascimento sem hefur
að geyma balletta sem hann samdi fyrir dans-
flokkinn brasilíska Grupo Corpo 1976. Þegar hér
var komið í tónlistarsögu hans var hann almennt
viðurkenndur sem einn efnilegasti tónlistar-
maður Brasilíu og um leið
einn sá merkilegasti því allt
virtist leika í höndum hans.
Fyrsta platan sem vakti á
Nascimento athygli um allt
land var Clube da Esquina sem kom út 1972, en
fyrsta eiginlega meistaraverk hans, Milagre Dos
Peixes, kom út 1973. Hlé varð á plötuútgáfu um
hríð en árið 1976 var einn af hápunktunum á
ferli Nascimentons því það ár sendi hann frá sér
tvær af sínum bestu plötum, Geraes og Milton
(Minas), sem gefin var út fyrir Bandaríkjamark-
að. Sama ár samdi hann svo tónlistina við ballett
fyrir Grupo Corpo dansflokkinn. Ballettinn
byggðist á sögu af ambáttinni Maríu og hennar
illu ævi, en textar voru úr smiðju Fernando
Brant. Nascimento kunni því greinilega vel að
semja fyrir leiksvið og fer víða í stíl og stefnum,
beitir jöfnum höndum sunginni tónlist og leik-
inni, en söngurinn er oft án orða.
Nascimento samdi frekari balletttónlist fyrir
Grupo Corpo því 1981 skrifaði hann tónlist við
ballettinn Síðasta lestin, Ultimo Trem, en sá
segir frá því er herforingjastjórnin brasilíska
lagði af lestarlínu sem lá frá austurströnd Bras-
ilíu inn í land í héraðið Minas Gerais, en þaðan
er Nascimento eins og sér svo oft stað í tónlist
hans.
Báðir ballettarnir eru fyrirtaks tónverk, en
sum laganna sem Nascimento fléttaði saman í
ballettsvítu tón Nascimento upp aftur og breytti
þá jafnvel útsetningum talsvert. Maria Maria er
áhrifa- og átakamikið verk, en Ultima Trem öllu
rólegra, bjartara yfir því um margt, en tónlistin
líka léttari. Frábær plata og stenst samjöfnuð
við flest það sem Nascimento hefur gert – gott
ef hér er ekki komin ein hans besta plata og
fengur að því að útgáfan Far Out Recordings,
sjá: www.faroutrecordings.com/, skyldi taka að
sér að gefa tónlistina út á tvöföldum diski sem
heitir einmitt Maria Maria og Ultimo Trem.
Mannskapurinn sem kemur að tónlistinni er sá
sami að mestu, enda má segja að Maria Maria-
gengið hafi komið saman til að taka Ultima
Trem upp, margir af fremstu tónlistarmönnum
Brasilíu.
Maria Maria Ultima Trem fæst í Rafgrein í
Skipholti 9, en verkin á plötunni komu einnig út
á plötunni Trilhas de Ballet sem Nascimento
gefur sjálfur út, en væntanlega er mjög erfitt að
hafa upp á henni.
Óútgefin klassík
Poppklassík
Eftir Árna
Matthíasson
arnim@mbl.is
T
ónlist Kate Bush hefur alltaf
hljómað eins og hún sé ekki alveg
af þessum heimi, líkt og hún sé
búin til í einhverjum töfrum
slegnum hliðarheimi. Þessari
mynd var þegar varpað upp í
fyrsta laginu sem Bush gaf út, hinu ótrúlega
„Wuthering Heights“ sem út kom 1978 en þá
var listakonan ekki nema nítján ára gömul. Það
ár gaf Bush út tvær plötur, The Kick Inside og
Lionheart og er sú fyrrnefnda
réttilega nefnd til sem einn til-
komumesti frumburður sem litið
hefur dagsins ljós. Never for
Ever kom svo 1980 og tveimur
árum síðar hin mergjaða The Dreaming. Hún
var síðan svo gott sem toppuð þremur árum
síðar er Hounds of Love kom út, hið algera
meistaraverk Bush. Eftir þetta fór að fjölga ár-
unum á milli platna, The Sensual World kom út
1989 og The Red Shoes 1993. Tólf ára bið eftir
nýju efni er afar langur tími í poppheimum en
síst hefur kvarnast úr harðsvíruðum aðdáenda-
hópnum. Það er reyndar líklegra að við hann
hafi bæst, því að árin tólf hafa rennt stoðum
undir alls kyns sögusagnir og dulúð sem hefur
kynnt enn frekar undir spenningnum eftir plöt-
unni nýju. Hvíslað var t.d. lengi vel að Bush
væri búin að draga sig í hlé að hætti Gretu
Garbo og Agnethu Fältskog. Ástæðan fyrir
plötuleysinu var þó ekki dramatískari en það að
Bush var að einbeita sé að uppeldi sonar síns
auk þess sem hún dyttaði að heimilinu en anda
þessara starfa er hægt að nema af plötunni. Í
einu laginu er t.d. sungið um þvottavél og eitt
lagið, „Bertie“ er tileinkað syninum.
Hunang
Á þessu tólf ára tímabili safnaði Bush það miklu
í sarpinn að ákveðið var að hafa plötuna tvö-
falda. Fyrri platan ber undirtitilinn A Sea of
Honey og inniheldur sjö lög, mismunandi að
gerð og áferð. Í einu laginu er bara píanó og
rödd en önnur eru meira rokkkyns. Seinni plat-
an kallast A Sky of Honey og er eitt langt verk,
skipt upp í níu lög. Yfir verkinu er sveimkennd
áferð og við og við heyrist fuglasöngur eða lág-
vært píanó. Þetta minnir helst á seinni tíma
plötur Talk Talk eða Roberts Wyatt; lögin eru
opin, með löngum þögnum og hjúpa sig utan um
hlustandann á lúmskan hátt.
„Það að platan sé tvöföld gaf mér meira rými
til að prófa mismunandi hluti,“ segir Bush sjálf
um plötuna. „Ég gat athafnað mig í þessum
hálf-klassíska stíl sem ég kann svo vel við en
einnig gat ég leyft mér að notast við hljómsveit
þar sem glás af trommum koma við sögu.“
Bush segir að platan hafi verið unnin í smá-
skömmtum, eitthvað sem hún hafi aldrei gert
áður.
„Hér áður fyrr hékk maður í hljóðverinu fjór-
tán tíma á dag en eins og staðan er hjá mér í
dag er það ekki mögulegt lengur. Það komu því
tímabil þar sem það var ekkert mikið í gangi.
Svona höft gerðu plötunni þó gott á endanum.
Ég var tilneydd til að standa utan við verkið og
þá gafst mér tími til að velta því fyrir mér og
breyta og bæta.“
Þrátt fyrir um þrjátíu ára langan feril er
Aerial einungis áttunda plata Bush. Hún var
uppgötvuð ef svo má segja af Dave Gilmour,
gítarleikara Pink Floyd, þegar hún var aðeins
sextán ára gömul og Gilmour kom henni á
samning hjá EMI þar sem hún hefur verið síð-
an. Fyrirtækið gaf henni um þrjú ár til að
semja lög og þroska hæfileika sína áður en ráð-
ist yrði í útgáfu en svona nokkuð væri fáheyrð
aðferðafræði í dag.
Samstarfsmenn Bush á Aerial eru m.a.
trommarinn Stuart Elliott sem hefur verið í
teymi hennar frá upphafi. Gary Brooker, stofn-
andi Procol Harum, ljær þá plötunni Ham-
mondhljóma og Michael heitinn Kamen útsetur
nokkur lög en Kamen lést sviplega fyrir tveim-
ur árum, fékk hjartaslag, en hann vann með
Bush að Hounds of Love og svo áfram eftir það.
Nýir samstarfsmenn eru t.a.m. ásláttarleik-
ararnir Steve Sanger, Peter Erskine og Bosco
D’Oliveira en á plötunni bregður á köflum fyrir
heimstónlistarlegum trumbuslætti og stemm-
um.
Ekki móðins
Bush segist hafa lagt áherslu að koma á anda
leikgleði við upptökur og hafi þess vegna valið
gamla og góða félaga til samstarfs.
„Það er mjög erfitt að koma hugmyndum í
horf,“ segir hin fullkomnunarsinnaða Bush.
„Þess vegna er mikilvægt að hafa fólk í kring-
um mann sem maður treystir.“ Í dómum sem
birst hafa um plötuna má greina að flestir eru á
því að það sé ekki hægt að bera hana saman við
neitt – nema mögulega fyrri verk Bush. Og
þrátt fyrir að einstaka trommuheilar séu komn-
ir yfir síðasta söludag á stöku stað þá gerir það
engan óskunda. Bush standi svo langt utan við
allt sem kalla má tísku eða móðins að hún
kemst upp með allt slíkt.
Þeir sem geta snúið lagi um þvottavél í ein-
hvers konar galdur hljóta a.m.k. að vera eitt-
hvað sérstakir.
Enn í öðrum heimi
Kate Bush „Þeir sem geta snúið lagi um þvottavél í
einhvers konar galdur hljóta a.m.k. að vera eitthvað
sérstakir.“
Kate Bush gaf út tvöföldu plötuna Aerial fyrir
stuttu en full tólf ár eru frá því að síðast í henni
heyrðist. Líkt og titillinn ber með sér er inni-
haldið dreymið og órætt popp, tónlist sem aðeins
gæti komið úr ranni þessarar einstöku listakonu.
Eftir Arnar
Eggert
Thoroddsen
arnart@mbl.is
Bandarísku tónlistarverðlauninShortlist Music Prize sem
hingað til hafa verið veitt tónlistar-
mönnum og hljómsveitum á borð við
Sigur Rós, Damien
Rice, N.E.R.D og TV
on the Radio verða að
öllum líkindum ekki
veitt í ár. Verðlaunin voru upphaf-
lega hönnuð að fyrirmynd hinna
bresku Mercury-verðlauna sem til-
nefna þá tónlistarmenn sem þykja
efnilegir og líklegir til vinsælda.
Ástæðan ku vera ósætti á milli
stofnenda verðlaunanna, Tom Sarig
og Greg Spotts, en sá fyrrnefndi
hefur þegar hafið undirbúning að
sambærilegum verðlaunum New
Pantheon sem hann vonast til að nái
víðtækari athygli og viðurkenningu
og hefur hann í þeim tilgangi safnað
saman stórstjörnum í dómnefnd.
Dave Matthews, Elton John, Keith
Urban, Shirley Manson, leikarinn
Elijah Wood og Ahmir „Questlove“
Thompson úr Roots munu skipa þá
nefnd í ár.
  
Rapparinn Talib Kweli hefurlengi verið í forystusveit hinna
þjóðfélagslega
meðvituðu rapp-
ara vestanhafs. Á
síðustu plötu
kappans The
Beautiful
Struggle fjölluðu
textar Kweli um
allt frá gettóum
stórborga Banda-
ríkjanna til
stríðsvalla Íraks
en á nýjustu plötunni Right About
Now kveður við annan tón. Yfir
„sampli“ úr laginu „In Other
Words“ með Ben Kweller rappar
Kweli þessi orð: „Ms. Hill got skills/
... What you spit got the power to
uplift a hill“. Hér er að sjálfsögðu
um að ræða fyrrum Fugees-
stjörnuna Lauryn Hill sem hann
ferðaðist með á tónleikaferð árið
1998 eftir að metsöluplata hennar
The Miseducation of Lauryn Hill
kom út. „Lagið er um persónulegar
tilfinningar mínar gagnvart Lauryn.
Öll okkar sem kunnum að meta tón-
list hennar og þykir vænt um hana
eigum þetta sameiginlegt. Hún var,
og er, sú heitasta.“ Platan er sú
þriðja sem Kweli gerir eftir að hann
og Mos Def lögðu niður Black Star.
Þeir halda þó enn í vinskapinn og
Mos Def kemur fram sem gesta-
rappari á einu lagi plötunnar.
  
Edge gítarleikari U2 hefur ásamtframleiðandanum Bob Ezrin
og Gibson gítarframleiðandanum
hafið átak í kjöl-
far fellibylsins
Katrínar til að
útvega þeim
tónlistar-
mönnum hljóð-
færi sem á ein-
hvern hátt
töpuðu þeim
þegar fárviðrið
gekk yfir
Mexíkó-flóa.
„New Orleans
er gríðarlega mikilvæg tónlist-
arborg og tilhugsunin um að borgin
verði í framtíðinni einungis þekkt
fyrir löngu liðið tónlistarlíf er
hræðileg,“ segir gítarleikarinn sem
féll fyrir borginni árið 1981 þegar
U2 spilaði í kjölfar útkomu plöt-
unnar Boy. Ég kem frá Dublin sjö-
unda áratugarins þar sem maður
varð að leita tónlistina uppi. Aldrei
datt mér í hug að annar eins staður
og New Orleans væri til þar sem
tónlistin rann hreinlega af veggjum
húsanna.“
Erlend
tónlist
Edge og Bono
Lauryn Hill
Sigur Rós