Morgunblaðið - 28.09.2005, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 28. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
F
yrir skemmstu ákvað
ég að kominn væri
tími til að fara út að
skokka á morgnana
og gera jafnvel
nokkrar jógaæfingar niðri í fjöru.
Ég reif mig á fætur fyrir allar ald-
ir og naut þess að skokka um og
sjá borgina lifna við. Að vonum
var ég stolt og auðvitað sannfærð
um að nú væri loksins komið að
því að ég myndi fara út að skokka
á hverjum einasta morgni. Um
kvöldið var ég rifin út á kaffihús
(þolmynd) og kom því seint heim.
Ég sleppti skokkinu næsta dag.
Ákvað að það yrði kannski frekar
tvisvar í viku. Viku síðar dreif ég
mig loksins aftur en nú er liðin
vika og ég er búin að ákveða að
þetta verði kannski bara einu sinni
í viku eða á tveggja vikna fresti.
Haustin eru tími óraunhæfra
markmiðssetninga. Áramótaheitin
mega sín einskis við hliðina á há-
leitum hugmyndum mínum um
allt sem gerist þegar sumri tekur
að halla. Þá byrjar nýtt líf. Ég
ætla að klára að lesa Laxness eins
og hann leggur sig, læra fyrir alla
tíma í skólanum, taka virkan þátt í
félagsstarfi, æfa mig daglega á
trompetinn, byrja í jóga, byrja í
júdó, fara aftur að æfa fótbolta,
drífa mig á tælenskunámskeið,
hugleiða á hverjum morgni, fara
oftar í leikhús, bjóða nýja ná-
granna velkomna með eplaböku
og svo mætti lengi telja.
Í lífsleiknihluta Aðalnámskrár
grunnskóla segir að eftir 10. bekk
eigi nemendur að geta sett sér
raunhæf markmið til að stefna að í
lífinu. Þessi námskrá var ekki í
gildi þegar ég var í grunnskóla,
eins og sést af upptalningunni að
ofan. Hitt er aftur annað mál
hvort öll markmiðin í námskránni
séu raunhæf. Í 4. bekk eiga nem-
endur t.d. að læra að túlka hlut-
verk fjölskyldumeðlima í ólíkum
fjölskyldugerðum og í lok 7.
bekkjar eiga þeir að geta gert sér
grein fyrir hvernig tilfinningar
hafa áhrif á hegðun og samskipti.
Samkvæmt viðmiðunar-
stundaskrá (stundaskráin sem
segir skólum hvað þeir eiga að
kenna marga tíma í hverju fagi) á
að vera einn lífsleiknitími í viku
frá og með fjórða bekk. Grunn-
skólar hafa síðan nokkrar
kennslustundir til að ráðstafa í
það sem þeir telja mikilvægt eða
frá þremur og upp í ellefu á viku
eftir bekkjum.
Undanfarin ár hefur skóla-
starfið verið njörvað meira og
meira niður þrátt fyrir að núver-
andi ríkisstjórn kenni sig á tylli-
dögum við frelsi. Samræmdum
prófum hefur fjölgað þótt allir sem
hafa kennt eða lært yfirleitt viti að
próf ein og sér eru meingallað
námsmat. Nemendur mega nú
velja hvort þeir taka samræmd
próf í lok 10. bekkjar eða ekki.
Þetta valfrelsi takmarkast þó við
það að framhaldsskólar geta neit-
að nemendum um inngöngu ef
þeir hafa ekki tekið samræmd
próf. Ekki er boðið upp á annars
konar námsmat.
Áðurnefnd aðalnámskrá tók
gildi árið 1999 en hún er í ellefu
heftum eftir námsgreinum auk al-
menns hluta. Gert er ráð fyrir að
þorri nemenda eigi að geta náð
sem flestum markmiðum nám-
skrárinnar á sama tíma. Nám-
skráin er að mörgu leyti gott
plagg og getur verið leiðbeinandi
en henni er ætlað alltof stórt hlut-
verk í mótun skólastarfs. Mark-
miðin eru svo nákvæm að sveigj-
anleiki skólastjóra og kennara
verður nánast enginn. Í 4. bekk á
nemandi að geta margfaldað 98
með tveimur út frá því að 2 x 100
er 200 og 2 x 98 er þá sama og
200-4. Íþróttakennarinn á að
kenna nemendum að tjá tilfinn-
ingar sínar í orði og verki og passa
þarf upp á að í lok 7. bekkjar hafi
nemandinn lært að virða skoðanir
annarra og taka tillit til mismun-
andi sjónarmiða. Þess má geta að
samkvæmt viðmiðunarstundaskrá
hitta íþróttakennarar nemendur
sína þrisvar í viku í 40 mínútur í
senn.
Þrátt fyrir fallegar yfirlýsingar
og eflaust góðan vilja yfirvalda
virðist lítið bóla á títtumræddum
sveigjanleika í menntakerfinu.
Hugtakið virðist í raun miklu frek-
ar vera notað til að hvetja til auk-
innar einkavæðingar grunnskóla.
Til að líta á björtu hliðarnar má
þó geta þess að nýlega var gerður
samningur milli mennta-
málaráðuneytisins og Fræðslu-
miðstöðvar grunnskóla í Reykja-
vík um tveggja ára
tilraunaverkefni um breytingar á
viðmiðunarstundaskrá. Mark-
miðið er að skapa sveigjanleika í
skólahaldi í samræmi við aukið
sjálfstæði skóla. Þetta er vitanlega
fagnaðarefni og þótt þetta hljóði
ekki mjög byltingarkennt verður
spennandi að fylgjast með því
hvað kemur út úr verkefninu.
Síðastliðinn vetur ferðaðist ég
um landið og hélt fyrirlestra um
kynferðislegt ofbeldi fyrir kenn-
ara og starfsfólk grunnskóla. Til
að slá á létta strengi í lok fyr-
irlestrar um alvarlegt efni sagði
ég stundum að þegar ég yrði
menntamálaráðherra myndi ég af-
nema samræmd próf og henda að-
alnámskrá út um gluggann (svo
kennararnir gætu farið að kenna
efnið sem ég lagði fram). Und-
antekningalaust var klappað fyrir
þessum ummælum og ég fékk
jafnvel loforð um að allt kennara-
liðið myndi kjósa mig.
Ég þykist því viss um að starfs-
fólk grunnskóla sé orðið þreytt á
þeim þrönga stakki sem þeim er
sniðinn. Í grunnskólum landsins
starfar vel menntað fólk sem er
fullfært um að skipuleggja
kennslu og leggja mat á árang-
urinn. Gefum þeim tækifæri til
þess svo þeim þurfi ekki alltaf að
líða eins og mér í nóvember þegar
Laxness er rykfallinn og ég kann
ennþá bara að segja góðan dag og
takk fyrir á tælensku. Krob kuhn
kaaah!
Háleit
haust-
markmið
Íþróttakennarinn á að kenna
nemendum að tjá tilfinningar
sínar í orði og verki.
VIÐHORF
Halla Gunnarsdóttir
halla@mbl.is
SÍÐUSTU daga hefur það skýrst
nokkuð með hvaða hætti mála-
tilbúnaður á hendur forráðamönn-
um og eigendum hlutafélagsins
Baugs og endurskoðendum félags-
ins var framleiddur. Höfundi þess-
arar greinar, sem er kvæntur Önnu
Þórðardóttur löggiltum endurskoð-
anda og eins sakborninga í Baugs-
máli, þykir vænt um hvern áfanga
sem næst í því að upplýsa það með
hvaða hætti ráðamenn
í íslensku samfélagi
misbeittu völdum sín-
um og áhrifum í þágu
eigin lítilmótlegu hags-
muna til að spinna
saman bláþræði þessa
fráleita máls. Hafi þau
heilar þakkir sem að
því vinna.
Vitaskuld hefur okk-
ur verið það lengi ljóst
að það væru ekki bara
maðkar í mysunni í
þessu máli heldur væri
þar líklega bara Mið-
garðsormur sjálfur
sem ætlaði sér að svelgja í sig rétt-
vísina. En margt hefur þó verið
óljóst um tildrög þess og upphaf og
er það vafalaust ennþá þótt sitthvað
hafi komið í dagsljósið undanfarið –
og kveinkar sér undan því.
Ég hef glaðst yfir því undanfarið
að það hefur svolítið rofað til í
leyndarmyrkrinu og það er eins og
það felist í því dálítil réttlætisögn að
vita eilítið meira í dag en í gær um
það hvernig málatilbúnaðurinn var
ofinn saman í upphafi. Við vitum þá
að minnsta kosti eitthvað um það
hvers konar gerningahríð þetta er
og það er miklum mun betra heldur
en að vita ekki hvaðan á sig stendur
veðrið.
Það er ljósara nú en var fyrir
skemmstu hvernig allt var í pottinn
búið. Það er að skýrast hvernig
óprúttnir og skeytingarlausir ein-
staklingar nýttu sér réttarkerfið til
að koma fram áformum sínum um
að fella um koll fyrirtækjastarfsemi
sem var þeim ekki þóknanleg og ná
sér niðri á einstaklingum sem þeim
var persónulega í nöp við. Þetta er
allt heldur raunalegt og klökkt. En
svo koma fyndnir sprettir á milli
svo sem söluherferð Styrmis og
Jónínu á Jóni Steinari Gunnlaugs-
syni, þáverandi hæstaréttarlög-
manni. Ekki hafði maður nú gert
sér grein fyrir því að það hefði verið
svona mikil fyrirhöfn að kynna
verðleika lögmannsins. Það hlýtur
að hafa þurft að taka ansi rækilega
á þegar hann var gerður að hæsta-
réttardómara!
Mér hefur þótt stórlega miður að
allur þessi málatilbúnaður skuli
hafa getað gengið fram með því
móti sem gert var og hafi náð eins
langt og raun er á orðin. Tiltrú mín
á íslensku réttarfari hefur laskast
umtalsvert við það að
vera áhorfandi að
Baugsmáli, ekki get ég
borið á móti því, en
hún er ennþá til og ég
vona að nú heiði brátt
af.
Það er líka ágætt til
þess að vita að meðal
starfandi stjórnmála-
manna er til fólk sem
virðist tilbúið til að
taka afleiðingar
Baugsmálsins föstum
tökum þegar að því
kemur. Núverandi og
fyrrverandi formenn
Samfylkingarinnar hafa bæði talað
afdráttarlaust í þá veru og ég hef
trú á því að í öðrum stjórn-
málaflokkum sé líka að finna öflugt
fólk sem hefur áhuga á því að búa
svo um hnúta að Baugshneisan end-
urtaki sig ekki.
Það var annars athyglisvert að
verða vitni að viðbrögðunum við
þeim yfirlætislausu orðum Ingi-
bjargar Sólrúnar formanns að
Baugsmálið hefði átt upptök sín í
tilteknu andrúmslofti og hinu líka
(sem í var hvass gagnrýnisbroddur)
að ráðamenn í íslensku samfélagi
hefðu gefið út veiðileyfi á fyrirtæki
og einstaklinga. Væri svo margur
fús til að feta slóð hins vígreifa
veiðimanns með leyfið upp á vas-
ann; þannig barna ég orð stjórn-
málaforingjans. Hallgrímur Helga-
son rithöfundur hélt að uppþotið
hefði kannski orðið vegna þess að
sárar sviði undan orðum hvass-
yrtrar konu en hefði karl talað. Mér
fannst í fyrstu að þetta væri líkast
til rétt hjá honum, en þegar maður
hugsar málið betur er volið og sarg-
ið auðvitað vegna þess að konan
kom óþyrmilega við kaun þeirra
sem nú eru sárfættir orðnir af vafr-
inu um grjóturðir og eyðisanda
Baugsmálsins. Þeir tóku til sín sem
áttu og var það vel.
Andrúmsloft eða tíðarandi er
ekki síst landamærin milli þess sem
leyft er og hins sem bannað er til
orðs og æðis. Valda- og áhrifamenn
á öllum tímum keppast við að setja
þessi mörk, formlega og óformlega,
og völd þeirra og áhrif mælast ekki
síst í árangrinum sem næst á þessu
sviði. Valdið dregur mörk hins lög-
lega og siðlega og setur reglur um
það hvernig með skuli fara ef út af
er brugðið. Það er hált á þessum
stíg og vandalaust að missa fótanna.
Þegar valdið er fyrirferðarmikið og
einhliða eins og það hefur vissulega
verið í hinum langa einþáttungi
Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn
hér á Íslandi undanfarin mörg ár er
hætta á að margur stingist á haus-
inn í umgengni við það.
Á dönsku er til orðið „behag-
esyge“ sem þýðir „löngun til að
þóknast einhverjum“. Kannski
mætti þýða það í einu orði sem
„þjónkunarþrá“. Þeir sem haldnir
eru þjónkunarþrá hafa til þess
ákafa löngun að þóknast ein-
hverjum, oft yfirboðurum sínum, og
vilja með því afla sér viðurkenn-
ingar og öryggis í tilveru sinni.
Lúta valdi mjög greiðlega og gagn-
rýnilaust. Láta þeir sem þjónk-
unarþrá hafa vilja annarra og fyr-
irmæli ráða gerðum sínum og geta
leiðst út yfir mörk þess sem eðlilegt
er og rétt í þessari viðleitni sinni.
Þetta hugtak hefur alloft borið í
hug minn undanfarið þegar ein-
staklingar í opinberum stöðum hafa
fjallað um Baugsmál og þegar upp-
haf og ferill málsins fram til frávís-
unar Héraðsdóms Reykjavíkur hef-
ur verið rakinn.
Andrúmsloft
eða óloft?
Kristján Sveinsson skrifar
um Baugsmálið ’Mér hefur þótt stór-lega miður að allur þessi
málatilbúnaður skuli
hafa getað gengið fram
með því móti sem
gert var og hafi náð eins
langt og raun
er á orðin.‘
Kristján
Sveinsson
Höfundur er sagnfræðingur
í Reykjavík.
Á FJÓRÐA hundrað verslanir eru
í miðborg Reykjavíkur. Hvergi á
landinu eru fleiri og fjölbreytilegri
verslanir saman komn-
ar á einum stað. Mikið
er um sérverslanir, list-
muni og íslenska hönn-
un í fatnaði og skart-
gripum. Í flestum
þessara verslana er
mjög persónuleg þjón-
usta, enda algengt að
eigendur og hönnuðir
séu sjálfir við af-
greiðslu. Slíka þjónustu
er sjaldnast að finna í
stórverslunum í versl-
unarkjörnum úthverf-
anna.
Fjöldi ferðamanna
Komum skemmtiferðaskipa til
Reykjavíkur fjölgar ár frá ári og jafn-
framt fer þeim erlendu ferðamönnum
sem koma með flugi fjölgandi. Versl-
un og veitingarekstur njóta góðs af,
ekki síst í miðborginni, þar sem lang-
flestir þeirra ferðamanna sem hafa
viðdvöl í höfuðborginni kjósa að
spóka sig þar, versla og setjast inn á
eitthvert þeirra fjölmörgu veitinga-
húsa og kaffihúsa sem þar er að finna.
Í miðborginni er mik-
ið úrval veitingastaða,
kaffihúsa, bara og
skemmtistaða – og eitt-
hvað við allra hæfi, hvað
varðar smekk og efna-
hag. Þetta kunna þeir
að meta sem komist
hafa á bragðið, hvort
sem um er að ræða er-
lenda eða innlenda
ferðamenn, íbúa í mið-
borginni eða öðrum
hverfum.
Ný byggð
Nýja byggðin sem rís nú í Skugga-
hverfi og á næstunni við Mýrargötu,
ásamt þéttingu byggðar á ýmsum
reitum, mun efla miðborgina og versl-
unin mun m.a. njóta góðs af fjölgun
íbúa á þessu svæði. Þá er fyrirhuguð
nokkur uppbygging við Laugaveg og
verið er að byggja nýtt bílastæðahús
á Stjörnubíósreitnum. Þar bætast
líka við nokkrar verslanir, sem verða
á jarðhæð hússins. Á laugardögum er
ókeypis í öll bílastæðahús í miðborg-
inni.
Nýja tónlistar- og ráðstefnuhúsið,
sem á að verða tilbúið árið 2009, verð-
ur glæsileg viðbót við miðborgarlífið,
ásamt hóteli og fleiri nýbyggingum
þar í kring.
Miðborgin – náttúrulega
Miðborgin hefur sitt mannlíf, fjöl-
breytni og náttúrulega umhverfi
fram yfir alla sérhannaða versl-
unarkjarna. Það er því ekki út í blá-
inn að auglýsa, eins og gert er á
löngum laugardögum: „Miðborgin –
náttúrulega.“
Yfir 300 verslanir
eru í miðborginni
Einar Örn Stefánsson fjallar
um miðborg Reykjavíkur ’Á laugardögum erókeypis í öll bílastæða-
hús í miðborginni.‘
Einar Örn Stefánsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þróunarfélags miðborgarinnar.