Morgunblaðið - 20.12.2005, Side 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Í
umræðunni um framtíð
Reykjavíkurflugvallar og
Vatnsmýrarinnar virðast
hafa komið fram þrjú
meginsjónarmið. Í fyrsta
lagi að flugvöllurinn verði áfram í
mýrinni í breyttri eða óbreyttri
mynd. Í öðru lagi að í mýrinni eigi
að rísa íbúðabyggð og völlurinn
eigi að fara þaðan alveg. Í þriðja
lagi að leggja eigi völlinn niður og
flytja innanlandsflugið til Kefla-
víkurflugvallar (þetta sjónarmið
virðist ekki taka neina sérstaka af-
stöðu til þess hvað gert verður við
Vatnsmýrina).
Það sem kallað hefur verið um-
ræða um þetta mál hefur í raun-
inni ekki verið mikil umræða. Nær
lagi að fram hafi farið þrjár ein-
ræður samtímis, því málsvarar
sjónarmiðanna hafa eiginlega ekki
brugðist við neinu af því sem hinir
hafa sagt. Menn hafa farið þá leið
að hamra á sínu eigin sjónarmiði,
segja aftur og aftur sömu hlutina.
Þetta er stundum kallað að ætla
að „keyra málið í gegn“. Mætti
kannski segja að þetta sé „um-
ræða með hamri“, svo fengið sé
lánað og lítillega breytt orðalag
frá Nietzsche.
Svo má segja að fjórða sjón-
armiðið hafi komið frá samgöngu-
ráðuneytinu, sem hefur sagt að
það væri æskilegasti kosturinn að
flugvöllurinn hyrfi úr Vatnsmýr-
inni, en að það sé einungis mögu-
legt ef finnist viðunandi valkostur.
Ráðuneytið hefur því í raun tekið
afstöðu í málinu.
Þótt deiluaðilar hafi þannig
hver í sínu horni mótað skýra
stefnu án þess að bregðast beinlín-
is við stefnu hinna hafa þeir allir
fært tiltölulega skýr rök fyrir
sinni afstöðu. Menn hafa svo hver
um sig verið ódeigir við að halda
fram sínum rökum, bæði með
blaðaskrifum og í umræðuþáttum
í sjónvarpi. Það hefur aftur á móti
lítið farið fyrir því að menn reyni
að svara rökum andstæðinga
sinna. Menn láta nægja að leggja
fram sín eigin rök og fullyrða svo
að það blasi við að þeir hafi rétt
fyrir sér.
En skyldi vera hægt að bera
saman rök deiluaðilanna þriggja
(sleppum ráðuneytinu) og komast
að því hverra rök séu sterkust? Ef
umræða á að skila einhverjum ár-
angri hlýtur sá árangur að byggj-
ast á því að í ljós komi hver deilu-
aðila geti fært sterkust rök fyrir
máli sínu.
(1) Meginrök þeirra sem vilja
hafa flugvöllinn áfram í mýrinni
eru þau, að hann sé öryggisatriði
fyrir landsbyggðina. Hann tryggi
eins skjótan aðgang að besta
sjúkrahúsi landsins og mögulegt
er miðað við búsetu annars staðar
en í Reykjavík. (2) Helstu rök
þeirra sem vilja reisa íbúðabyggð í
Vatnsmýrinni eru þau, að þróun
byggðar í Reykjavík sé afleit og
nauðsynlegt sé að sporna við
henni. Helsta ástæða þessarar af-
leitu þróunar sé sú, að ekki sé
unnt að nýta Vatnsmýrina til
byggðar á meðan flugvöllurinn er
þar. (3) Meginrök þeirra sem vilja
fá innanlandsflugið til Keflavíkur
virðast vera þau, að það myndi
skapa atvinnu á Suðurnesjum,
sem ekki er síst nauðsynlegt ef
bandaríski herinn skyldi nú vera á
förum.
Hvernig skyldi nú vera hægt að
bera þessi rök saman? Það þarf að
byrja á því að spyrja hvers eðlis
þau séu, hver um sig. Það er að
segja, hver er kjarninn í hverri
röksemdafærslu fyrir sig? Til
hvaða almenna grundvallaratriðis
skírskotar hún? Rök (1) vísa til
heilbrigðismála, rök (2) til um-
hverfismála og rök (3) til atvinnu-
mála. Nánar tiltekið má segja að
rök (1) lúti að því að tryggja þurfi
fólki sem besta heilsugæslu, rök
(2) lúti að því að veita þurfi fólki
mannvinsamlegt umhverfi og (3)
að tryggja þurfi fólki lífsvið-
urværi. Allt snýst þetta því um
grunnþarfir, en mismunandi brýn-
ar þó.
Þá má spyrja hvort eitthvert
þessara atriða sé óhjákvæmileg
forsenda hinna. Það er að segja, er
ógerlegt að vilja eitthvað af þessu
nema því aðeins að maður vilji
fyrst eitthvað annað af þessu? Síð-
an má spyrja: Hvaða tveim þess-
ara atriða er ég tilbúinn til að
fórna fyrir eitt þessara atriða, og
hvaða atriði er það þá sem ég er
tilbúinn til að fórna hinum tveim
fyrir? Þegar svarið við þessari
spurningu liggur fyrir er komið í
ljós hvaða rök í flugvallarmálinu
eru sterkust.
Til að byrja með held ég að
heilsugæsla og lífsviðurværi hljóti
að rista dýpra en mannvinsamlegt
umhverfi (án þess að mikilvægi
þess síðasttalda sé hafnað). Maður
getur ekki viljað fórna lífi sínu fyr-
ir vinsamlegt umhverfi. Rök (1) og
(3) ýta því rökum (2) til hliðar í
fyrstu umferð. Í annarri umferð
held ég að rök (1) ýti svo rökum (3)
til hliðar, því að til að geta tryggt
sér lífsafkomu verður maður fyrst
að tryggja líf sitt. Endanlegt svar
við spurningunni er því það, að
það er trygging heilsugæslu sem
ég er tilbúinn til að fórna trygg-
ingu lífsafkomu og uppbyggingu
vinsamlegs umhverfis fyrir.
Þar sem rök (1) eru við þessa
fyrstu sýn sterkust verður um-
ræðan um málið fyrst að snúast
um þau. Það er að segja, þeir sem
halda fram rökum (2) og (3) verða
að bregðast við rökum (1) og sýna
fram á að þau séu í raun ekki með
þessum hætti sterkust, áður en
þeir geta leitt sín eigin rök til um-
ræðunnar. Ef þeir geta ekki sýnt
fram á þetta hljóta rök (1) að
halda áfram að vera sterkust, og
önnur rök hreinlega koma ekki til
umræðu. Það á ekki að tala um þá
afstöðu í málinu sem að svo komnu
byggist ekki á sterkustu rökunum.
(Þess vegna var það bráðræði að
efna til hugmyndasamkeppni um
skipulag Vatnsmýrarinnar án
þess að gera þar ráð fyrir flug-
velli.)
Til að komast hjá því að fram
fari þrjár samhliða einræður en
engin umræða á aðeins að ræða þá
afstöðu sem hefur sterkustu for-
sendurnar. Einungis það er eig-
inleg umræða.
Rætt um
flugvöll
Til að komast hjá því að fram fari
þrjár samhliða einræður en engin
umræða á aðeins að ræða þá afstöðu
sem hefur sterkustu forsendurnar.
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
LJÓS í myrkri er yfirskrift tónleika
sem haldnir verða í Hallgrímskirkju
á vetrarsólstöðum, annað kvöld kl.
20. Verða þar flutt tónlist og hug-
vekjur til stuðnings íslenskri nátt-
úru og stendur hópur listafólks úr
öllum listgreinum að viðburðinum,
sem og samtökin Náttúruvaktin og
áhugamenn um verndun víðerna Ís-
lands.
„Kveikjan er sú að mjög mörgum
listamönnum, fræðimönnum og fólki
úr ýmsum greinum er annt um
verndun hálendisins og vilja gjarnan
vekja athygli á þeirri baráttu sem er
og hefur verið í gangi um nokkurt
skeið, til verndar víðernum Íslands,“
segir Þóra Sigurðardóttir, myndlist-
armaður og einn af aðstandendum
viðburðarins. Hún bætir við að há-
lendið sé endalaus uppspretta inn-
blásturs, hvort sem fólk starfar í
fræðimennsku, vísindum eða listum.
„Það er óheyrilega dýrmætt svæði,
og er auðvitað stærsta ósnerta víð-
erni Evrópu, ef út í það er farið.
Þetta er því ekkert einkamál Íslend-
inga, heldur mál sem þarf að vekja
athygli á langt út fyrir okkar lands-
steina.“
Listafólk úr öllum áttum
Á samkomunni koma fram kvart-
ettinn amina sem flytur nýtt frum-
samið verk helgað íslenskri náttúru,
Guðrún Ásmundsdóttir leikkona
sem flytur kvæðið „Fylgd“ eftir
Guðmund Böðvarsson við undirleik
Laufeyjar Sigurðardóttur fiðluleik-
ara, Ólafar Sesselju Óskarsdóttur
sellóleikara og Elísabetar Waage
hörpuleikara og Ólöf Arnalds sem
flytur frumsamið tónverk. Þá munu
Herdís Anna Jónsdóttir og Steef van
Oosterhout flytja íslensk þjóðlög á
víólu og steinaspil, Kristinn Sig-
mundsson söngvari og Jónas Ingi-
mundarson flytja „Draumalandið“
og „In diesen heiligen Hallen“ úr
óperunni Töfraflautunni og Hörður
Áskelsson kórstjóri og organisti
leiða fjöldasöng. Hugvekjur lesa
Ásta Þorleifsdóttir jarðfræðingur,
Ólafur Páll Jónsson heimspekingur,
Katrín Fjeldsted læknir, Ósk Vil-
hjálmsdóttir myndlistarmaður og
séra Sigurður Pálsson. Kynnir er
Arnar Jónsson leikari.
Þóra segir stóran hóp listamanna
vera tilbúinn að leggja málefnum
náttúruverndar lið, og það sjáist
meðal annars á tónleikunum á morg-
un. Þar komi fram allt frá ungum
listamönnum sem eru að feta sín
fyrstu skref, á borð við kvartettinn
aminu, til reyndari kempa á borð við
Kristin Sigmundsson. Í samtali við
Morgunblaðið sagði Kristinn það
hafa verið sjálfsagt mál þegar leitað
var eftir liðsinni hans á tónleikunum.
„Mér finnst full ástæða til að
menn hugleiði það að náttúran er
ekki einhver sjálfsagður hlutur, og
við þurfum að standa vörð um hana,
hvort sem það er á landinu eða í
sjónum,“ sagði hann.
Víðtæk andstaða
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis, en frjáls framlög eru vel
þegin við innganginn. Þóra segir að-
standendur ekki gera ráð fyrir að
öðru en að viðburðurinn standi vel
undir kostnaði, þó meginmarkmiðið
sé ekki að safna fé. „Fyrst og fremst
viljum við vekja athygli á þessu mál-
efni og efla samstöðuna um þessa
baráttu. Það er þörf á því að fólk átti
sig á því hversu víðtæk andstaða er
við eyðilegginguna á hálendinu, og
fólk finni styrkinn hvort hjá öðru.
Það skiptir máli að vera samtaka og
að þessi orka komi fram, sem er til
staðar hjá fólki í þessa átt,“ segir
Þóra Sigurðardóttir að lokum.
Náttúruvernd | Tónleikar til stuðnings íslenskri náttúru,
Ljós í myrkri, fara fram í Hallgrímskirkju annað kvöld
Morgunblaðið/Kristinn
Hluti hópsins sem kemur að tónleikunum Ljós í myrkri í Hallgrímskirkju annað kvöld.
Samstaðan efld
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn
Tónlistarfólkið Steef van Oosterhout og Herdís Anna Jónsdóttir mun leika
íslensk þjóðlög á víólu og steinaspil á tónleikunum í Hallgrímskirkju.
Ljós í myrkri hefst í Hallgríms-
kirkju annað kvöld, miðvikudaginn
21. desember, kl. 20.
LEIKGERÐ á hinni nafnkunnu sögu Franz Kafka,
Hamskiptunum, er um þessar mundir á fjölum leik-
hússins Fura dels Baus í Almeria á Suður-Spáni. Á
myndinni sést aðalleikarinn í hlutverki sínu.
Reuters
Hamskiptin á Spáni