Morgunblaðið - 31.12.2005, Síða 34

34 LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Formenn
stjórnmálaflokkanna
við áramót
Góðir Íslendingar.Við áramót lítum viðyfir farinn veg og hvertog eitt okkar vegur og
metur hvernig árið 2005 hefur ver-
ið fyrir okkur og okkar nánustu.
Fyrir suma hefur þetta verið ár
vaxtar og gæfu, framfara, velmeg-
unar og góðra minninga. Fyrir
aðra ár sársauka og trega. Á árinu
vorum við óvenju oft minnt á hin
óblíðu náttúruöfl. Fyrir ári síðan
var það hin mikla flóðbylgja sem
grandaði lífi þúsunda og skildi eft-
ir sig eyðileggingu og auðn í Asíu.
Heimilislausir voru ekki færri eftir
að jarðskjálftar riðu yfir í október
og tugir þúsunda féllu í Pakistan.
Enn er ástandið þar slæmt og
kaldur vetur og harðindi bæta ekki
úr skák. Við Íslendingar höfum
vissulega lagt okkar af mörkum
með framlögum til alþjóðlegra
hjálparstofnana og annarri aðstoð
en betur má ef duga skal.
Þá vorum við óþyrmilega minnt
á að okkur öllum stafar ógn af níð-
ingsverkum hryðjuverkamanna
þegar tugir óbreyttra borgara
féllu í sjálfsmorðsárásum í Lund-
únum 7. júlí sl. Hryðjuverkamenn
eira engu og kæra sig kollótta um
saklaus fórnarlömbin. Baráttan
gegn þessari vá hefur sameinað
ríki heims en mikilvægt er að í
þeirri baráttu verði hvergi vikið
frá þeim grundvallarreglum um
frelsi og mannréttindi sem lýðræð-
isþjóðfélög okkar byggja á. Meint
fangaflug bandarísku leyniþjónust-
unnar um lofthelgi og flugvelli Ís-
lands var til umræðu eins og í
flestum grannríkjum okkar. Fjar-
stæða er að láta í það skína að ís-
lensk stjórnvöld líti málið ekki
nógu alvarlegum augum þegar
grunur leikur á að gróf mannrétt-
indabrot hafi verið framin. Evr-
ópuráðið vinnur nú að könnun á
málinu fyrir hönd aðildarríkjanna
46 og taka íslensk stjórnvöld þátt í
henni eins og stjórnvöld annarra
ríkja álfunnar.
II
Efnahagslíf hér á landi stendur í
miklum blóma. Hagvöxtur er hér
meiri en í flestum nágrannaríkjum
og staðan á vinnumarkaði einkenn-
ist frekar af skorti á vinnuafli en
atvinnuleysi, öfugt við það sem er í
flestum öðrum löndum. Þetta gild-
ir ekki einungis um árið í ár held-
ur hefur þróunin undanfarinn ára-
tug einkennst af stöðugt batnandi
kjörum heimilanna í landinu þar
sem hvert kaupmáttarmetið af
öðru hefur verið slegið. Nýsköpun
er sem fyrr mikilvægur þáttur at-
vinnulífsins og sú framtíðarsýn
sem þar birtist skiptir miklu. En
nýsköpun snýst ekki alltaf bara
um framleiðslu hluta, heldur getur
mannlegi þátturinn þar verið
höfuðatriði. Þannig tók ég sér-
staklega eftir verkefninu „Hugur
og heilsa“ sem vann fyrstu verð-
laun í samkeppni á vegum Háskóla
Íslands nýverið. Tilgangur þess er
að þróa heildrænt kerfi sem auð-
veldar starfsfólki í heilbrigðis-, fé-
lags- og skólageiranum að veita
ungu fólki aðstoð til að koma í veg
fyrir þunglyndi. Þetta er gott
dæmi um nýsköpun sem bætir
ekki aðeins mannlífið, heldur enn
fremur atvinnulífið.
Mér finnst ástæða til að nefna
sérstaklega mikilvægi þess að
samkomulag tókst í þríhliða við-
ræðum milli ríkisstjórnarinnar, Al-
þýðusambands Íslands og Samtaka
atvinnulífsins um áframhaldandi
gildi kjarasamninga. Þetta sam-
komulag er afar mikilvægt fyrir
efnahagslegan stöðugleika hér á
landi. Allt síðasta ár hefur hugs-
anleg uppsögn kjarasamninga
hangið yfir efnahagslegri umræðu.
Það hefur skapað óvissu og óróa
sem hefur haft óæskileg áhrif,
ekki bara í stöðunni í dag heldur
ekki síður á framtíðarhorfur. Með
þessu samkomulagi milli rík-
isstjórnarinnar og aðila vinnu-
markaðarins er óvissu í efnahags-
málum á næstu misserum eytt,
sérstaklega hvað varðar þróun
verðbólgu og kaupmátt heim-
ilanna. Því ber að fagna.
III
Á þessu ári lauk farsællega
stærstu einkavæðingu Íslandssög-
unnar þegar íslenska ríkið seldi
eftirstandandi hlut sinn í Lands-
síma Íslands hf. fyrir 66,7 millj-
arða króna. Söluferlið þótti til fyr-
irmyndar og hefur verið lýst sem
skólabókardæmi um góða fram-
kvæmd einkavæðingar. Gegnsæi
þess og trúverðugleiki endurspegl-
aðist í þeim mikla áhuga sem fjár-
festar sýndu fyrirtækinu. Með sölu
á Símanum hefur ríkisvaldið dreg-
ið sig að öllu leyti út úr samkeppn-
isrekstri á fjarskiptamarkaði.
Af söluandvirði Símans verður
meðal annars 18 milljörðum varið
til uppbyggingar Landspítala – há-
skólasjúkrahúss og 15 milljörðum
til framkvæmda í vegamálum. Ber
þar hæst veglegt framlag til bygg-
ingar Sundabrautar sem að mínu
viti er ein nauðsynlegasta vega-
framkvæmd sem við stöndum
frammi fyrir. Einnig verður áður
óþekktum fjármunum varið til ný-
sköpunar í atvinnulífi, til kaupa á
fjölnota varðskipi fyrir Landhelg-
isgæslu Íslands, til framkvæmda í
þágu fatlaðra og til stofnunar fjar-
skiptasjóðs. Þá voru eignir og
skuldir Lánasjóðs landbúnaðarins
seldar á árinu og rennur sölu-
andvirðið til lífeyrissjóðs bænda.
IV
Nokkrar ríkisstofnanir hafa um
langt skeið óskað eftir því að fá
meira svigrúm til athafna en regl-
ur um ríkisrekstur gera ráð fyrir.
Vaxandi kröfur eru í samfélaginu
um árangur og aðlögunarhæfni,
breytingar á tækni og aðstæðum
eru hraðar og samkeppni er um
gott starfsfólk. Stjórnendur rík-
isstofnana eru háðir meiri tak-
mörkunum í rekstri en stjórn-
endur fyrirtækja með annað
rekstrarform enda ber ríkið ótak-
markaða ábyrgð á rekstri sem það
stendur fyrir. Þá er innra stjórn-
kerfi flestra eða allra ríkisstofnana
bundið í lögum, reglugerðum eða
háð samþykki ráðherra.
Hlutafélagsformið gefur færi á
meiri sveigjanleika í fjárfestingum,
rekstri og samvinnu við aðra aðila
en ríkisrekstrarformið. Þetta á
ekki síst við um rekstur þar sem
breytingar eru mjög örar og rík
áhersla er lögð á góða þjónustu við
einstaklinga og fyrirtæki. Rík-
isstjórnin hefur því ákveðið að
breyta rekstrarformi nokkurra
ríkisstofnana yfir í hlutafélag. Um
er að ræða Ríkisútvarpið, Raf-
magnsveitur ríkisins og þrjár
rannsóknastofur á sviði matvæla.
Jafnframt hefur ríkisstjórnin lagt
til breytingu á hlutafélagalögum
og bætt við sérstökum ákvæðum
sem eiga að gera almenningi hæg-
ara um vik að fá upplýsingar um
tiltekna starfsþætti í hlutafélögum
sem eru alfarið í eigu ríkisins.
V
Við síðustu áramót varð mér tíð-
rætt um málefni fjölskyldunnar og
sagði þá meðal annars:
„Það er bjargföst trú mín að
samheldin og ástrík fjölskylda sé
kjarninn í hverju þjóðfélagi. Þann
kjarna þarf að styrkja og treysta
og við höfum komið til móts við
breyttar kröfur með fæðingarorlofi
fyrir báða foreldra sem var mikið
jafnréttismál. Að sama skapi höf-
um við lagt áherslu á að allir geti
eignast sitt eigið húsnæði. En bet-
ur má ef duga skal. Ég hef því
ákveðið að setja af stað vinnu við
að meta stöðu íslensku fjölskyld-
unnar.“
Sú nefnd var skipuð strax í jan-
úar og á að starfa í ár til viðbótar.
Nefndin hefur á þessum tíma unn-
ið mikilvægt starf, meðal annars
við að kortleggja hvernig málefni
fjölskyldunnar hafa þróast í lögum
og reglugerðum á síðustu árum og
fara yfir fjölskyldustefnur fyr-
irtækja, fæðingarorlofsmál og dag-
gæslumál svo dæmi séu tekin.
Ljóst er að samráðsvettvangur á
borð við fjölskyldunefndina er
nauðsynlegur og vænti ég mikils
af störfum nefndarinnar á kom-
andi ári. Jafnframt hófst í árs-
byrjun samstarf forsætisráðuneyt-
isins, þjóðkirkjunnar,
umboðsmanns barna, Velferð-
arsjóðs barna og Heimila og skóla
undir heitinu Verndum bernskuna.
Átakinu er ætlað að vekja alla til
umhugsunar um þau verðmæti
sem falin eru í börnum þessa lands
og var bæklingi með 10 heilræðum
fyrir foreldra og uppalendur dreift
í öll hús, málþing og ráðstefnur
hafa verið haldnar, kynningar í
skólum og félagsmiðstöðvum og
hjá ýmsum samtökum. Ég veit að
þetta átak hefur mælst vel fyrir og
ég vona að það muni vekja marga
uppalendur til umhugsunar um
stöðu sína og stöðu fjölskyldunnar
almennt.
VI
Málefni aldraðra eru mörgum
ofarlega í huga sem eðlilegt er.
Ríkisstjórnin hefur ávallt verið
reiðubúin til að skoða hvernig
bæta megi kjör aldraðra og hefur
af því tilefni verið fundað reglu-
lega með fulltrúum þeirra, nú síð-
ast rétt fyrir jól. Okkur sem erum
í blóma lífsins á að vera bæði ljúft
og skylt að tryggja öldruðum
örugga og góða afkomu enda eiga
þeir stóran þátt í að skapa það
þjóðfélag og þá velsæld sem við
búum við. Mér finnst þess vegna
mikilvægt að halda því til haga að
sú ákvörðun ríkisstjórnar að af-
nema eignaskatt frá og með árinu
2005 kemur sér ekki síst vel fyrir
aldraða enda hefur sá hópur greitt
um þriðjung alls eignaskatts í
landinu. Jafnframt vil ég ítreka
þau markmið stjórnvalda og að-
standenda aldraðra um mikilvægi
þess að leita leiða til að aldraðir
megi dvelja sem lengst á heimili
sínu og gera þeim sem fullfrískir
eru kleift að vera þátttakendur í
atvinnulífinu sem lengst.
VII
Góðir landsmenn.
Fram undan er nýtt ár og öll
bindum við vonir við að það verði
landi og þjóð hagstætt og hverjum
og einum gæfuríkt í sem flestu til-
liti.
Um leið og ég þakka ykkur fyrir
samstarfið á árinu sem er að líða,
bið ég þess að árið 2006 verði ykk-
ur ár farsældar og friðar.
Halldór Ásgrímsson, forsætisráðherra og formaður Framsóknarflokksins
Stöðugt
batnandi kjör
heimilanna
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Undanfarinn áratug hefur hvert kaupmáttarmetið af öðru verið slegið, segir Halldór Ásgrímsson.