Morgunblaðið - 31.12.2005, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
iðburðaríkt ár í Íslandssögunni
hverfur senn í aldanna skaut. Árið
2005 hefur verið þjóðinni í heild
gjöfult þótt vissulega séu aðstæð-
ur hvers og eins mismunandi. Allt
er breytingum undirorpið, jafnt í
persónulegu lífi okkar og í lífi
þjóðarinnar. Í einkalífi allra
skiptast á stundir gleði og sorgar. Þannig er lögmál
lífsins, kynslóðir koma og kynslóðir fara. Þetta ár hef-
ur verið ár mikilla sigra fyrir suma en vonbrigða fyrir
aðra. Áramótin gefa tilefni til að staldra við og líta yfir
farinn veg, meta það sem hefur áunnist eða farið úr-
skeiðis, um leið og horft er til framtíðar og þeirra fyr-
irheita sem nýja árið gefur.
Mikil tímamót urðu í Sjálfstæðisflokknum þegar
Davíð Oddsson ákvað að láta af stjórnmálaafskiptum
og hætta sem formaður flokksins og ráðherra. Hann
hafði þá verið í fremstu röð stjórnmálamanna hér á
landi í tæpan aldarfjórðung. Við sem höfum tekið við
kyndlinum munum í okkar störfum njóta góðs af þeirri
leiðsögn sem hann veitti á glæsilegasta framfaratíma-
bili í sögu þjóðarinnar. Undir forystu hans ríkti festa
og öryggi í landsmálum á tímum mikilla breytinga.
Sjálfur er ég þakklátur fyrir það mikla traust sem mér
var sýnt á landsfundi Sjálfstæðisflokksins í október sl.
og met mikils þann góða stuðning sem ég hef fundið út
um allt samfélagið.
***
Það er gott að vera Íslendingur. Það finnst okkur
flestum og erum jafnvel eilítið stolt af. Velgengnin hef-
ur ýmsar birtingarmyndir. Fyrir skemmstu bárust þær
fréttir að íbúum landsins hefði í ár fjölgað meira en
nokkru sinni í nær hálfa öld. Einhverja sögu segir
þessi staðreynd. Náttúruleg fjölgun þjóðarinnar, fædd-
ir umfram dána, er meiri hér en í flestum vestrænum
ríkjum. Unga fólkið vill eignast börn og ala þau upp á
Íslandi. Nýju fæðingarorlofslögin hafa þar áreiðanlega
sitt að segja, en einnig almenn bjartsýni þjóðarinnar
og góðar horfur í landsmálum. Síðan bætist við sá
mikli fjöldi fólks sem flyst til landsins umfram brott-
flutta. Að einhverju leyti er um tímabundna flutninga
að ræða vegna stórframkvæmda, en samt er það stað-
reynd að margir útlendingar vilja setjast hér að vegna
þess að hér er í þeirra huga land tækifæranna, þar sem
hægt er að búa sér og sínum bærileg lífskjör. Við eig-
um að taka vel á móti þessu fólki og greiða fyrir því að
það geti orðið nýtir borgarar í landinu. Það verður best
gert með því að auðvelda þeim að læra íslensku því ella
blasir við félagsleg einangrun og alls kyns erfiðleikar.
***
Hin almenna framvinda í samfélaginu á árinu 2005
hlýtur að teljast jákvæð. Íslenskt efnahagslíf hefur
haldið áfram að eflast og styrkjast í samkeppni við
hagkerfi annarra landa. Hagvöxturinn, sem er annað
orð yfir aukna verðmætasköpun í þjóðfélaginu, skapar
svigrúm fyrir almennari efnahagslega velgengni og
gerir okkur mögulegt að ráðast í verkefni sem ella
væri ógerlegt. Má þar nefna hvers kyns framkvæmdir
en einnig félagsleg verkefni sem miða að því að bæta
stöðu þeirra sem eiga undir högg að sækja í okkar
samfélagi. Gífurleg breyting til hins betra hefur orðið á
sviði menntamála undanfarin ár. Gróskumikið háskóla-
starf gerir unga fólkið okkar betur í stakk búið til að
takast á við alþjóðlega samkeppni. Brýnt er að halda
áfram að efla rannsóknir í landinu, iðkun vísinda og
tækni.
***
Talsverðar breytingar verða á sköttum nú um ára-
mótin í samræmi við kosningaloforð Sjálfstæðisflokks-
ins 2003 og stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Eign-
arskattar einstaklinga og fyrirtækja falla nú alveg
niður og lýkur þar með nær þúsund ára gamalli sögu
eignarskatts hér á landi. Tekjuskattur einstaklinga
lækkar um eitt prósent og verður álagningarhlutfallið í
ríkissjóð 23,75%. Lögfest hefur verið enn frekari lækk-
un sem tekur gildi 1. janúar 2007 og verður tekjuskatt-
ur manna þá kominn í 21,75% og samanlögð álagning
tekjuskatts og útsvars um 34,75%. Verður það hlutfall
þá í fyrsta sinn lægra en þegar staðgreiðslu var komið
á 1988 en þá var hlutfallið 35,2%. Vegna þessara breyt-
inga hækka skattleysismörk einnig frá 2004 til 2007 úr
rúmlega 71.000 kr. í tæplega 85.500 kr. eða um 20%.
Svokallaður hátekjuskattur fellur ennfremur niður um
áramótin. Vel hefur tekist til við að hrinda skattalækk-
unaráformum ríkisstjórnarinnar í framkvæmd og gera
fjárlög ráð fyrir að ríkissjóður verði, þ
rekinn með 20 milljarða króna afgangi
aðeins eftir að ná niðurstöðu um br
isaukaskattskerfinu, einkum hvað varð
ég mér vonir um að slíkar breytinga
framkvæmda eigi síðar en í ársbyrjun
Afnám eignarskatts og lækkun skat
sér að sjálfsögðu vel fyrir alla sem g
niðurfelling eignarskattsins er sérstök
borgara. Sá þjóðfélagshópur hefur und
ið úti harðri baráttu fyrir bættum kj
árangur hefur náðst, t.d. hvað varðar
ingabóta og búsetumál. Þó má að sjálf
betur og hafa ríkisstjórnin og Landssa
ara sammælst um nefndarskipan til
máli á næstu mánuðum. Sjálfur tel ég
því efni að draga úr skerðingum bóta
tekna eldri borgara.
Sem fráfarandi fjármálaráðherra er
ánægjuefni hversu góð afkoma ríkiss
undanfarin ár. Umtalsverðar skattalæk
ið til framkvæmda til viðbótar þeim
rakið. Ríkisfyrirtæki hafa verið eink
árangur náðst við að lækka skuldir
bindingar ríkissjóðs. Hreinar skuldir
35% af landsframleiðslu 1995 en verð
8% um þessi áramót og minnkar vax
kynslóða sem því nemur. Skiptir hér m
tókst til með einkavæðingu Símans en
kleift að lækka skuldirnar myndarleg
sem ákveðið var að ráðast í ýmsa
kvæmdir. Síminn var seldur fyrir tæ
króna og verður 43 milljörðum varið
framkvæmda fram til ársins 2012. Veg
milljarða króna framlag til bygging
sjúkrahúss í Reykjavík. Var ákveðið
staklega hvernig söluhagnaði af Síma
stafað og er sú aðferð nýmæli.
Reynslan af sölu Símans og áður rík
ir hversu tímabært það var að innleys
mennings sem voru bundnar í þessum
nýta fjármunina til annarra verkefna.
kann með sama hætti að vera tímab
eignir þjóðarinnar í Landsvirkjun og e
Leifs Eiríkssonar ef tryggt er eðlile
keppnissjónarmiða. Hagnað af slíkri s
með ýmsu móti í almannaþágu.
Hinn góði árangur í ríkisfjármálum
kleift að ganga enn lengra í umbótum
næstu árum.
***
Forsætisráðherra hefur haft forgön
endurskoðun bæði stjórnarskrárinnar
laganna. Lögin um Stjórnarráð Ísland
sett voru að frumkvæði Bjarna Ben
sætisráðherra, voru mikil framför á
komu föstu formi á skipulag stjórnarrá
skipulagsleysis sem að mörgu leyti e
arráð Íslands á árum áður. Hafa þau
sínum vel síðan. Á hinn bóginn hefur
breyst undanfarin þrjátíu og fimm ár
því gild rök að skipting verkefna og m
neyti sé ekki lengur í samræmi við kr
er tímabært að huga að breytingum á þ
hef velt því fyrir mér hvort rétt væri
ríkisstjórnar á hverjum tíma til að ski
ráðuneyta í samræmi við sínar pólitís
og gert er í nágrannalöndunum. Með
væri horfið frá þeirri föstu skipan sem
frá 1969 og því mikilvægt að búa þan
ekki skapist neitt los. Finnst mér í
einnig koma til greina að binda fjöld
eða 10.
Nefnd um endurskoðun stjórnars
mikilvægt verkefni með höndum. Hei
stjórnarskrárinnar hefur ekki farið
istímanum, þrátt fyrir ítrekaðar tilr
stakir kaflar og efnisatriði hafi sæ
Margt í stjórnarskránni kallar á endur
sem í hana kann að vanta ýmislegt sem
ef verið væri að semja nýja stjórnar
Má þar til dæmis nefna ákvæði um
greiðslur.
Ákvæðið um svokallað synjunarvald
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins í okt
um að 26. gr. stjórnarskrárinnar, se
ákvæði, verði fellt úr gildi. Raunar e
stjórnarskrárinnar sem varða embætt
Geir H. Haarde, utanríkisráðherra og
VIÐ ÁRHIN ÍSLENSKA SAMSTAÐA
Út vil ek, virðast vera ein-kunnarorðin í íslensku við-skiptalífi um þessar mundir.
Mikil umsvif íslenskra fyrirtækja
erlendis hafa sett mark sitt á árið,
sem nú er að líða. Baugur Group,
Bakkavör, Actavis, Össur, Samskip,
Avion Group og Novator, fyrirtæki
Björgólfs Thors Björgólfssonar, og
íslensku bankarnir koma fyrst upp í
hugann, en í raun er listinn yfir þau
fyrirtæki, sem eru að hasla sér völl
á erlendri grundu, með ólíkindum.
Þessi umsvif erlendis bera því vitni
að ekki er minnimáttarkennd fyrir
að fara í íslensku viðskiptalífi.
Stórhugurinn í viðskiptalífinu á
fullt erindi á öðrum sviðum íslensks
þjóðlífs og virðist reyndar hafa
skotið rótum víðar. Íslenskir lista-
menn hafa einnig verið ólatir við að
láta að sér kveða utan landstein-
anna og gera heiminn að sínu leik-
sviði.
Sú þróun, sem átt hefur sér stað
á undanförnum árum, ber því vitni
að Íslendingar hafa notið góðs af
hinni svokölluðu alþjóðavæðingu,
sem hefur átt þátt í því að opna dyr
tækifæranna fyrir mörgum fyrir-
tækjum. Hún færir okkur líka heim
sanninn um það að við erum hluti af
samfélagi þjóðanna, en stöndum
ekki fyrir utan það, þótt Ísland sé
umlukt hafi og deili hvergi landa-
mærum með öðru ríki. Það er því
ekki hægt að njóta aðeins kostanna,
það verður einnig að axla ábyrgðina
sem því fylgir, hin íslenska sérstaða
getur þurft að víkja fyrir hinni ís-
lensku samstöðu.
Íslendingar hafa að undanförnu
haslað sér í auknum mæli völl á al-
þjóðavettvangi. Stjórnvöld hafa
meðal annars gert það með þátt-
töku í friðargæsluverkefnum auk
þess sem víðar er unnið að þróun-
arstarfi. Í þessum efnum er hins
vegar ástæða til að staldra við.
Framlag Íslands til þróunarmála er
langt undir því markmiði, sem Sam-
einuðu þjóðirnar hafa sett um það
hversu mikið þjóðir heims eigi að
leggja til þeirra. Engar skýringar
eru á því hvers vegna ein auðugasta
þjóð heims getur ekki staðið sig af
meiri rausnarskap í þessum efnum
en raun ber vitni. Einnig er full
ástæða til að velta því fyrir sér
hvort notkun þess fjár, sem varið er
til þróunarmála, sé nógu markviss.
Er framlag Íslands með þeim hætti
að fullvissa sé fyrir því að hver
króna nýtist þeim, sem á hjálp
þurfa að halda? Hvernig er stjórn-
arfarið í þeim löndum, sem féð
rennur til? Eru Íslendingar sendir í
verkefni, þar sem sérþekking
þeirra nýtist, eða eru þeir að fást
við hluti, sem aðrir kunna betur?
Er meiri ástæða til að nýta þekk-
ingu okkar í heilbrigðismálum eða
verkfræði en öryggismálum, svo
dæmi sé tekið? Grundvallarspurn-
ingin er í raun einföld: Hvernig
verður gert mest gagn? Sú spurn-
ing á að vera forsenda alls hjálp-
arstarfs. Íslendingar geta ekki
breytt heiminum, en geta lagt sitt
af mörkum til að bæta hann.
Það má heldur ekki gleyma þeim,
sem eru hjálparþurfi heima fyrir.
Nú um hátíðirnar hefur komið fram
mótsögn allsnægta og örbirgðar.
Ösin í verslununum hefur aldrei
verið meiri og aldrei hafa fleiri leit-
að ásjár um aðstoð. Það á að vera
grundvallarhlutverk íslensks vel-
ferðarkerfis að tryggja öllum
mannsæmandi kjör og þarf sérstak-
lega að taka á málefnum aldraðra
og öryrkja þannig að þeir sitji ekki
eftir á meðan almenn velmegun og
kaupmáttur annarra eykst.
Mikilvægi umhverfismála eykst
jafnt og þétt. Umræða um þau mál
hefur tilhneigingu til að festast í
sama farinu. Deilan um Kárahnjúka
hefur yfirgnæft alla aðra umræðu
um umhverfismál undanfarin miss-
eri. Nú er svo komið að ekki verður
mikið lengra gengið á náttúru
landsins. Í þeim efnum hefur iðu-
lega skort umræðu um framkvæmd-
ir fyrr en svo langt er komið að erf-
itt eða útilokað er að vinda ofan af
verkefninu. Þá fer af stað hávær
umræða með þeim afleiðingum að
nýjar fyrirætlanir hverfa í skugg-
ann og þannig koll af kolli. Út úr
þessu ferli þarf að brjótast og eiga
fjölmiðlar þar hlutverki að gegna.
En umhverfismál snúast ekki að-
eins um virkjanir og íslenska nátt-
úru. Þar ber einnig að líta á hið
stærra samhengi. Gróðurhúsalofts-
lag og hlýnun jarðar hafa verið til
umræðu í nokkra áratugi. Hvað
sem líður öllum fyrirvörum vís-
indanna er ljóst í hvað stefnir. At-
hafnasemi mannsins hefur afger-
andi áhrif á jörðina og má búast við
því að á næstu áratugum muni
loftslag fara hlýnandi og sums stað-
ar verði ástandið jafnvel þannig að
yfir hádaginn verði ekki hægt að
hætta sér út fyrir dyr. Slíkur seina-
gangur og afneitun hafa einkennt
viðbrögðin við þessari þróun að
ætla mætti að mannkynið væri
haldið sjálfstortímingarhvöt læm-
ingjans. Augljóst er að eftir því sem
lengri tími líður þar til gripið verð-
ur til afgerandi aðgerða verður erf-
iðara að hafa áhrif á þróunina og
uppgangur Kínverja og Indverja,
tveggja fjölmennustu þjóða heims
sem báðar eru undanþegnar ákvæð-
um Kyoto-samkomulagsins, þýðir
að álagið og útblásturinn mun ekki
minnka heldur aukast á næstu ár-
um. Helstu rökin gegn aðgerðum
hafa verið af efnahagslegum toga,
en það má ekki gleyma því að efna-
leg velferð verður lítils virði hætti
jörðin að vera byggileg. Sjálfbærni
jarðarinnar við erfiðar kringum-
stæður er vissulega fyrir hendi en
hún getur ekki endalaust læknað
sig sjálf. Íslendingar geta ekki
breytt heiminum í þessu efni frekar
en á öðrum sviðum, en við getum
gengið á undan með góðu fordæmi í
því að nýta tæknina til að draga úr
menguninni.
Við áramót er fullt tilefni til að
horfa með bjartsýni til fram á veg.
En framtíðin verður ekki tryggð
með því að stinga höfðinu í sandinn,
það verður aðeins gert með sama
krafti og áræði og knúið hefur útrás
íslenskra fyrirtækja, stórra og
smárra.
Gleðilegt ár.