Fréttablaðið - 22.04.2003, Qupperneq 13

sanngjörnu skattkerfi og þróttmiklu nútímalegu atvinnulífi
árangur
Davíðs Oddssonar
1980 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000
1,00
1,25
1,50
1,75
0,75
0,50
0,25
0
%
Heimild: Hagstofa Íslands-Hagvísar
Barna-, vaxta- og húsnæðisbætur
Hlutfall af vergri landsframleiðslu 1980–2000
Myndin sýnir samanlögð útgjöld hins opinbera til barna-, vaxta- og húsnæðisbóta
1980–2000. Veruleg aukning varð 1988. Eftir 1995 hefur dregið úr þessum út-
gjöldum, en þau koma ungum barnafjölskyldum sem eru að koma sér upp húsnæði
að mestum notum. Ríkisstjórnin hefur þannig dregið verulega úr þessum þætti
velferðarmálanna á allra síðustu árum.
2000 2001
Heimild: Hagstofa Íslands-Landshagir 2002
1995 1996 1997 1998 1999
Lífeyrisþegar sátu eftir í góðærinu frá 1995
110
120
100
90
%
Vöxtur ráðstöfunartekna á mann og lífeyristekna frá Tryggingastofnun
1995–2001
Kaupmáttur lífeyrisbóta hækkaði markvert minna en kaupmáttur ráðstöfunartekna á
vinnumarkaði eftir 1995, vegna þess að ríkisstjórnin rauf tengsl lífeyrisbóta og
lágmarkslauna. Ráðstöfunartekjur jukust að kaupmætti um 25% 1995–2001 en líf-
eyrisbætur um 10,2%. Samkomulag stjórnvalda við samtök ellilífeyrisþega skömmu
fyrir jól 2002 og við Öryrkjabandalagið í mars 2003 um úrbætur færir þeim til baka
aðeins hluta af því sem áður var af þeim tekið á tímabilinu frá 1995 til 2002. Það er
útlistað nánar á næstu mynd hér að neðan.
Ráðstöfunartekjur á mann
Lágmarkstekjur á lífeyrisþega
Lægstu
10%
Næst-
lægstu 10%
Næst-
hæstu 10%
Hæstu
10%
80
100
120
140
60
40
20
0
%
Heimild: Fjármálaráðuneytið 2002
Aukinn ójöfnuður í tekjuskiptingunni 1995–2001
Hækkun heildartekna hjóna/sambýlisfólks eftir tekjubilum
Verðlag hvers árs – hlutfallsaukning
Tekjur þess tíunda hluta þjóðarinnar sem hefur hæstar tekjur hækkuðu langmest frá
1995 til 2001 en tekjur lægstu tekjuhópanna tveggja hækkuðu minnst. Ójöfnuður í
tekjuskiptingunni hefur því aukist verulega á tímabilinu. Aukin skattfríðindi hátekju-
fólks og hærri skattbyrði lágtekjufólks og meðaltekjufólks hefur magnað þennan
ójöfnuð enn frekar.
60,8
67,7
75,8 78,5 78,7 78,0 76,8 76,8 77,3
112,8
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
4
5
6
7
8
3
2
1
0
%
Heimild: Tryggingastofnun ríkisins 2002
Lífeyrir almannatrygginga
sem hlutfall lágmarkslauna
Ef tengsl örorkulífeyris og lágmarkslauna hefðu haldist áfram frá 1995 væri hámark
örorkulífeyris nú hátt í 20.000 kr. hærri en er, eða álíka og „tímamótasamkomu-
lagið“ færir ungum öryrkjum. Ef ríkisstjórnin hefði ekki rofið þessi tengsl hefðu allir
lífeyrisþegar nú betri kjör sem nemur þessum mun. Grunnlífeyrir og tekjutrygging
TR, sá hluti lífeyris sem flestir fá, var um 80% lágmarkslauna um 1991 en er 2001
innan við 60%. Að auki hóf ríkisstjórnin skattlagningu lífeyristekna frá 1997.
1988 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 01 02
20
25
30
35
15
10
5
0
%
Heimild: Tryggingastofnun ríkisins
Sjúkradagpeningar
sem hlutfall lágmarkslauna 1988–2002
Sjúkradagpeningar sem langveikir þurfa að stóla á til framfærslu, eftir að
veikindarétti kjarasamninga sleppir, hafa dregist aftur úr launum á síðasta áratug og
eru nú um 25.000 krónur á mánuði. Í grannríkjum á Norðurlöndum eru sjúkradag-
peningar á bilinu 70–100% fyrri launa. Léleg tryggingavernd íslenska velferðarkerfis-
ins bætir verulegum fjárhagserfiðleikum við sjúkdómsbaráttuna.
881987 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
0,6
0,4
0,2
0
%
Heimild: Hagstofa Íslands-Hagvísar
Heilbrigðisútgjöld heimila 1987–2001
Hlutfall af vergri landsframleiðslu
Hlutur notendagjalda hefur sífellt aukist í heilbrigðiskerfinu, á sama tíma og biðraðir
hafa lengst. Notendagjöld innleiða aftur stéttskiptingaráhrif í velferðarkerfið, sem
gera að verkum að lágtekjufólk nýtur minni heilbrigðisgæða.
T
veikst umtalsvert síðan 1995, ójöfnuður aukist og aðstæður fátækra versnað.
alsmenn ríkisstjórnarflokkanna segja að velferðarkerfið hafi verið eflt. Það er ekki rétt. Þvert á móti hefur velferðarkerfið