Fréttablaðið - 21.05.2003, Qupperneq 10

Héraðsdómur Reykjaness hef-ur dæmt Kópavogsbæ til að
greiða manni 300 þúsund krónur í
bætur vegna þess að félagsmála-
stjóri bæjarins spurði manninn út
í kynhneigð hans í atvinnuviðtali.
Við málflutning kom fram að fé-
lagsmálastjórinn lætur sig vana-
lega litlu skipta hvert kynhneigð
umsækjenda beinist. En í þessu
tilfelli vildi hann vita það. Ástæð-
an var sú að umrætt starf var um-
sjón með heimili unglingspilta.
Afstöðu félags-
málastjórans má
kalla skilyrt jafn-
rétti. Hann er
fylgjandi full-
komnu jafnrétti
fólks með mismun-
andi kynhneigð en
þó aðeins í þeim tilfellum að jafn-
vel fordómafullustu menn geti
ekki gert athugasemdir við fram-
kvæmd þess. Hann telur eðlilegt
að samkynhneigt fólk geti unnið á
skrifstofu félagsþjónustunnar.
Þar skipti kynhneigð ekki máli.
En kynhneigð skipti hins vegar
máli þegar kemur að umsjón með
heimili fyrir unglingspilta. Þar sé
samkynhneigðum síður treystan-
di en gagnkynhneigðum – eða þá
að gagnkynhneigðir séu fremur
hafðir yfir grun um óæskilegt at-
hæfi.
Hvað hefur maðurinn fyrir sér
í þessu? Líklega ekkert annað en
eigin hugaróra. En jafnvel þótt
kannanir sýndu að samkynhneigð-
ir væri líklegir til að brjóta af sér
í starfi á unglingsheimilum gefur
það manninum ekki rétt til að
meta umsækjendur eftir kyn-
hneigð sinni. Karlmenn eru mikill
meirihluti þeirra sem dæmdir
hafa verið fyrir efnahagsbrot. Það
veitir atvinnurekendum hins veg-
ar ekki rétt til að hafna karlmanni
sem sækir um sem gjaldkeri. Það
eru mun meiri líkur til að 17 til 18
ára drengir verði valdir að um-
ferðarslysum en aðrir en samt lát-
um við þá fá bílpróf.
Þessi hugsun félagsmálastjórans
fer nálægt því að vera fordómar í
hnotskurn. Það vantar bara yfirlýs-
ingu um að margir af bestu vinum
hans séu samkynhneigðir – en þá yf-
irlýsingu láta fordómafullir menn
vanalega fylgja yfirlýsingum um
vantrú þeirra á uppáhaldsandstæð-
ingum sínum.
En félagsmálastjórinn er ekki
einn. Fordómar eru útbreiddir um
samfélag okkar og ekki að ástæðu-
lausu. Fordómar eru eitt algeng-
asta hugsanaferli mannsins. Hann
notar þá til að stytta sér leið – slep-
pa við hugsun. Sá sem hefur fengið
illt í magann af mexíkóskum mat
getur tekið þann kost að borða
aldrei aftur mat frá Mexíkó. Sá
sem hefur hitt leiðinlegan Indverja
getur lifað í þeirri trú að allir Ind-
verjar séu leiðinlegir. Og sá sem
liggur mikið á að koma sér upp
skoðunum getur látið sér duga að
hafa rætt við mann sem þekkti
mann sem leiddist Indverjar og lif-
að það sem eftir er með þá skoðun
að Indverjar séu leiðinlegir. Það er
því enginn vandi að vera fordóma-
fullur. Til þess þurfa menn ekki að
lyfta litla fingri. Til að forðast for-
dóma þurfa menn hins vegar að
leggja sig svolítið fram – aðallega
með því að hugsa.
Og það gerði félagsmálastjórinn
í Kópavogi ekki. Ef hann væri ekki í
opinberu starfi væri þetta fyrst og
fremst hans vandamál – hann væri
að minnka veröldina sína. En þar
sem hann var fulltrúi Kópavogsbúa
er málið viðameira og alvarlegra.
Það er grundvöllur opinberrar
starfsemi að hún fari fram af jafn-
rétti og virðingu fyrir fólki. Tilraun
Kópavogsbæjar til að verja félags-
málastjórann er því bæði óskiljan-
leg og skammarleg. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um fordóma
hjá Kópavogsbæ.
10 21. maí 2003 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
Þau ríki heims sem virða mann-réttindi með nokkurn veginn
sómasamlegum hætti eru örfá og
tilheyra flest Evrópu. Þó er þar
undantekningar að
finna. Grikkland er
eitt þeirra ríkja
sem oft er kvartað
yfir, einkum vegna
meðferðar á föng-
um, pyntinga og
brota á réttindum
R o m a f ó l k s i n s
(sígauna) sem því
miður á víðast hvar
í vök að verjast. Á
næsta bæ handan Bosporussunds-
ins hefur ástandið lítið skánað
þrátt fyrir að tyrknesk stjórnvöld
hafi reynt að taka sig á vegna að-
ildarumsóknar að Evrópusam-
bandinu. Ólögmætar handtökur,
pyntingar, trúarofsóknir og of-
beldi gegn konum, þar með talin
heiðursmorð, hafa lítið minnkað
ef marka má skýrslur. Eftir að ný
ríkisstjórn tók við hafa árásir á
Kúrda hafist að nýju en mjög
hafði dregið úr þeim, m.a. vegna
mikillar gagnrýni erlendis frá.
Arabaheimurinn einkennist af
mannréttindabrotum, allt frá tak-
mörkunum á tjáningarfrelsi og
takmörkuðum eða engum kosn-
ingarétti til Sharia-laganna sem
takmarka mjög frelsi fólks, eink-
um kvenna, og beita hörðum og
ómanneskjulegum refsingum.
Vart þarf að minna Íslendinga á
stöðu mannréttindamála í Kína
eftir þær umræður sem urðu hér í
fyrra þegar Falun Gong-liðar
lögðu leið sína til landsins í þeim
tilgangi að ná athygli Kínaforseta
sem hér var á ferð. Ekkert lát er á
mannréttindabrotum í Kína og
dauðarefsingum beitt þar í mikl-
um mæli.
Í Austur-Evrópu hefur ástand
mannréttindamála skánað til
muna, en þó er þar margt sem
bæta þarf. Amnesty International
á Íslandi hefur t.d. vakið athygli á
stöðu fangelsismála í Rússlandi,
þar sem ástandið er vægast sagt
hörmulegt. Margoft hefur verið
bent á framferði Rússa í Tjetsjen-
íu þar sem mannréttindi hafa ver-
ið þverbrotin með fangelsunum,
pyntingum og aftökum.
Brotalöm í Bandaríkjunum
Á allra síðustu árum hafa sjón-
ir svo beinst í ríkari mæli að
Bandaríkjunum. Þar hefur með-
ferð fanganna í herstöðinni í
Guantanamo á Kúbu verið gagn-
rýnd harðlega enda með eindæm-
um hvað þeim mönnum er boðið
upp á ár eftir ár. Í herstöðinni er
t.d. einn Dani sem handtekinn var
í Afganistan. Dönsk stjórnvöld og
ættingjar mannsins hafa gert ít-
rekaðar tilraunir til að fá að heim-
sækja hann, útvega honum lög-
fræðing og fá hann framseldan til
Danmerkur. Síðast þegar ég vissi
hafði barátta þeirra ekki skilað
neinum árangri.
Fyrir örfáum vikum var enn
einu sinni vakin athygli á því að í
Bandaríkjunum tíðkast að dæma
unglinga til dauða, jafnvel þótt
þeir séu þroskaheftir eða geðfatl-
aðir. Bandaríkin hafa ekki stað-
fest barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna og viðurkenna ekki sér-
stök réttindi barna til 18 ára ald-
urs. Þar í landi hefur verið háð
löng og ströng barátta gegn villi-
mannlegum dauðarefsingum en
hún hefur enn ekki borið árangur.
Nú síðast eru Bandaríkjamenn að
glíma við mál sem hafa verið mik-
ið til umræðu undanfarin ár og
snerta flóttamenn.
Eftir að kvennasamtökum
tókst að vekja athygli á öllu því
kynferðisofbeldi sem fylgir vopn-
uðum átökum, aðdraganda þeirra
og ekki síður eftirmála hefur ver-
ið reynt að fá kynferðislegt og
kynbundið ofbeldi viðurkennt
sem ástæðu til að veita fólki (eink-
um konum og börnum) réttindi
sem flóttamönnum. Mikil umræða
átti sér stað um málefnið á vett-
vangi Evrópusambandsins sl.
haust þegar ríki sambandsins
unnu að samræmingu á stefnu
sinni í málefnum flóttamanna.
Kynbundið ofbeldi fékkst ekki
viðurkennt sem lögmæt ástæða til
landflótta.
Stöndum
mannréttindavaktina
Þessa dagana er tekist á um mál
Rodi Alvarado í Bandaríkjunum.
Eftir langa mæðu og hælisleit í
Gvatemala tókst henni að komast úr
landi á flótta undan ofbeldisfullum
eiginmanni sem hafði hundelt hana
landshlutanna á milli. Ég ætla að
hlífa lesendum við lýsingum á þeim
hörmungum sem hún mátti þola en
þær fólu m.a. í sér rafmagnspynt-
ingar. Lögreglan heima fyrir veitti
enga vernd og það var því upp á líf
og dauða að komast í burtu. Nú vilja
yfirvöld í Bandaríkjunum vísa
henni úr landi og heim aftur, eftir að
dómstóll kvað upp úr um að umsókn
hennar um landvistarleyfi væri
ekki byggð á ástæðum sem teknar
eru gildar. Bandarísk kvenna- og
mannréttindasamtök hafa komið
Alvarado til varnar en fregnir
herma að lítils stuðnings sé að
vænta frá Bush-stjórninni. Þvert á
móti hefur verið boðuð hert löggjöf
þar sem kynbundið ofbeldi er ekki
viðurkennt sem ástæða til að veita
landvistarleyfi. Að sögn kvenna-
samtaka mun þessi löggjöf bitna
hart á þeim konum sem sætt hafa
heimilisofbeldi, verið seldar man-
sali eða eiga yfir höfði sér heiðurs-
morð.
Er nema von að spurt sé hvers
konar siðferði ríki í heimi hér?
Sjaldan hefur verið jafn rík þörf og
nú á að standa mannréttindavaktina
og sem betur fer gera það margir en
betur má ef duga skal. ■
Þakkir til
Bubba
Kennarar í Fossvogsskóla skrifa:
Eiga góð laun skilin“ var yfir-skrift á stuttri frétt í Frétta-
blaðinu 15. maí. Þetta var hluti af
svari Bubba Morthens þegar hann
var spurður álits á launahækkun
alþingismanna. Hann sagði líka að
kennarar ættu að hafa sömu laun
og þingmenn. Bubbi á börn á
grunnskólaaldri, þekkir því vænt-
anlega störf kennara og veit hvers
virði góður kennari er.
Við samgleðjumst þeim sem fá
góð laun fyrir vinnu sína. Það
gleður okkur líka að hinn ágæti
listamaður Bubbi Morthens skuli
vekja athygli á mikilvægi kenn-
arastarfsins. Vonandi leiða orð
hans til meiri skilnings á þeirri
ábyrgð og álagi sem starfi okkar
fylgir svo að kennarar í framtíð-
inni megi hljóta sanngjörn laun
þótt ekki séu þau ákveðin af
kjaradómi. Bubba þökkum við
kærlega fyrir stuðninginn. Hann
veit hvað hann syngur! ■
Um daginnog veginn
KRISTÍN
ÁSTGEIRSDÓTTIR
■
sagnfræðingur skrifar
um mannréttindamál.
Fréttir af mannrétt-
indavaktinni
■ Bréf til blaðsins
300 þúsund króna
spurningin
Stefán Jón Hafstein
formaður fræðsluráðs
Öllum séð fyrir skólavist
Fyrir liggur hvaða upphæð sparast fari nemandi úr al-
menna skólakerfinu yfir í einkaskóla. Nægir það engan
veginn svo einkarekinn skóli standi undir sér. Hver nem-
andi í einkaskóla er dýrari en sem nemur sparnaðinum.
Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins virðast ekki átta sig á að
skólaskylda er í Reykjavík. Borgin greiðir fastakostnað
sem tryggja á jafnræði á gæðum menntunar meðal skóla,
því við eigum að sjá öllum nemendum fyrir skólaplássi.
Fastakostnaður samfara því á því ekki að reiknast inn í
ætlaðan meðalkostnað við hvern nemanda. Komið hafa
fram tillögur um hækkun framlaga til einkaskóla eftir að
kostnaðarþættir á rekstri skóla voru kannaðir. Samkvæmt
þeim geta einkaskólar, með hóflegum skólagjöldum, kom-
ist á par við meðalskóla í almenna skólakerfinu.
Guðrún Ebba Ólafsdóttir
borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins
Mismunun óviðunandi
Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins telja mismunun nem-
enda eftir því hvort þeir ganga í einkarekinn skóla eða
borgarrekinn ekki viðunandi. Við teljum Reykjavíkurborg
eiga að vera framsýna og taka umræðuna eins og margar
þjóðir hafa gert. Ákveða að jafnræðis skuli gæta meðal
reykvískra grunnskólanema og að sama upphæð fylgi
nemanda hvort sem hann stundar nám í einkareknum eða
almennum skóla. Í dag notar Reykjavíkurborg reiknilíkan
til að ákvarða rekstrarframlag til handa hverjum skóla og
eru menn sammála um að það líkan sé nokkuð sanngjarnt.
Hvers vegna ekki að nota það einnig um einkaskólana? Ég
skora á menn að fara í opinskáar umræður og svara því
hvort tryggt verði að nemandi fái sömu upphæð hvort
sem hann kýs Vesturbæjar- eða Ísaksskóla.
Framlag borgar til einkarekinna skóla
Skiptar skoðanir
■ Af Netinu
Veikbyggður R-listi
„Það skýrist með hverri vikunni
sem líður, hve veikbyggt þetta
samstarf er og hve forystuleysið
í málefnum Reykjavíkurborgar
eykst. Það dugar ekki til að
breiða yfir vandræðaganginn
með því að reka okkur sjálfstæð-
ismenn úr ræðustól á fundi borg-
arstjórnar.“
BJÖRN BJARNASON Á VEF SÍNUM BJORN.IS.
Trúnaðarmál í fréttir
„Menn göntuðust með að ekkert
hafi mátt ræða á stjórnarfundum
í tíð ríkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks án þess
að það hafi birst í blöðum dag-
inn eftir. Nema málið væri merkt
„trúnaðarmál,“ þá var það kom-
ið í hádegisfréttirnar sama dag.“
ANNA SIGRÚN BALDURSDÓTTIR Á VEFNUM KREML.IS.
Stöðugleiki
umfram allt
Vilhjálmur Sigurðsson skrifar:
Bæjaryfirvöld í Hveragerðivirða stöðugleikann umfram
annað. Greinilegt er að hann er
virtur með því að gera lítið og
helst ekki neitt. Sýnd voru allgóð
tilþrif þegar farið var að byggja
hér hús í verulegum mæli og fólk
að kaupa og leigja sér húsnæði. Í
framhaldinu fór fólk að flytja
hingað. Það sjá auðvitað allir að
þetta ógnaði stöðugleikanum svo
ekki varð við unað. Gekk þá fé-
lagsfræðingur bæjarins fram fyr-
ir skjöldu og lýsti bæjarbragnum
í Hveragerði við fjölmiðla af mik-
illi „smekkvísi“ – eða hitt þó held-
ur. Afleiðingin varð að um tíma
seldist varla nokkurt hús.
Af þessu má sjá að stöðugleik-
inn verður að vera fyrir hendi ef
hægt á að hafa allt í röð og reglu
og sofa svefni hinna réttlátu. ■
■
Er nema von að
spurt sé hvers
konar siðferði
ríki í heimi hér?
Sjaldan hefur
verið jafn rík
þörf og nú á að
standa mann-
réttindavaktina.
UMRÆÐA ER MEÐAL BORGARFULLTRÚA UM HVORT BORGA EIGI JAFN MIKIÐ MEÐ NEMENDUM Í EINKAREKNUM SKÓLUM OG ALMENNUM SKÓLUM.
■
Til að forðast
fordóma þurfa
menn hins veg-
ar að leggja sig
svolítið fram –
aðallega með
því að hugsa.