Fréttablaðið - 27.08.2003, Blaðsíða 12

Það nefnir enginn syndina lengur– nema einstaka predikari í
svokölluðum sértrúarsöfnuðum.
Eftir sem áður hanga syndirnar yfir
umræðunni í samfélaginu. Ofát og
offita eru nú skilgreind sem mesta
heilbrigðisvandamál heimsins –
ekki aðeins í allsnægtunum á Vest-
urlöndum heldur úti um allan heim.
Ofát var líka víðtækt vandamál þeg-
ar menn skoðuðu manninn út frá
syndsemi hans og var þá kallað
græðgi. Gráðugur maður étur
meira en hann brennir. Það var einu
sinni synd en er nú sjúkdómur.
Sama má segja um fíknir. Áfengis-
og eiturlyfjafíkn fer eins og farald-
ur um Vesturlönd og er valdur að
heilsutjóni og dauða fleiri manna en
flestir sjúkdómar. Engin dauða-
syndana er klárt samheiti við fíkn –
en lífsflótti eiturlyfjasjúklingsins
er leti, þrá hans eftir algleymi
minnir á lostann og veikleikinn að
geta ekki hætt neyslu er græðgi. Og
talandi um lostann: Það líður varla
sá dagur að við lesum ekki um fólk
sem hefur misnotað börn kynferðis-
lega.
Í sumar – og reyndar allan síð-
asta vetur einnig – mallaði í fjöl-
miðlum umræða um viðskiptasið-
ferði og yfir henni svifu hugmyndir
manna um skaðleg áhrif ágirndar-
innar. Menn spurðu hvort opnara
hagkerfi og aukið frelsi í viðskipt-
um hefði gert menn sturlaða af
ágirnd; menn virtu ekki sanngirni,
orðheldni né traust nokkurs lengur
heldur væru drifnir áfram af
ágirndinni einni. Og sams konar
umræða fór fram um stjórnmálin
nema þar var önnur dauðasynd á
dagskrá: hrokinn. Menn veltu því
fyrir sér hvort valdhrokinn blindaði
menn svo þeir gerðu ekki lengur
greinarmun á vilja sínum og því
hlutverki sem þeim var trúað fyrir;
að þeir sætu einangraðir í valdastól-
unum, friðlausir ef fólk færi ekki að
vilja þeirra. Eða að ákvarðanir
þeirra væru byggðar á illum hug til
þeirra sem þeir skilgreindu sem
andstæðinga – en slíkt kallast reiði
á máli dauðasyndanna.
Ég held ég hafi þegar nefnt allar
dauðasyndirnar sjö nema öfundina.
Þeir sem fylgjast með opinberri
umræðu á Íslandi þekkja hana. Það
er varla svo að einn gagnrýni ekki
störf annars að sá sem verður fyrir
gagnrýninni svari ekki fyrir sig
með því að saka málshefjandann á
móti um öfund. Líklega er engin
dauðasynd jafn samfléttuð umræð-
unni í samfélaginu og öfundin. Ef
nokkur legði trúnað á þessa varnar-
tilburði myndi sá á endanum sann-
færast um að allir Íslendingar væru
svefnlausir af öfund. Á miðöldum
var samfélagsumræðan ekki öðru-
vísi en í dag. Þá nefndu menn hins
vegar syndirnar blygðunarlaust. Þá
var kirkjan eins konar umboðs- og
umsagnaraðili syndanna. Kirkjan
nefnir syndirnar ekki lengur, þær
hafa skipt um nafn og umboð kirkj-
unnar hefur færst yfir á aðrar opin-
berar stofnanir. Það er hins vegar
nokkuð ljóst að þessi nafnabrengl
og hlutverkaskipti hafa ekki dregið
úr áhrifamætti syndanna. Þær
grassera enn – í það minnsta í um-
ræðunni. ■
Það hefur vakið athygli ogharða gagnrýni að Björn
Bjarnason dóms- og kirkjumála-
ráðherra hefur skipað Ólaf Börk
Þorvaldsson dómara við Hæsta-
rétt Íslands. Ólafur Börkur var
ekki í hópi þeirra umsækjenda
sem Hæstiréttur mælti sérstak-
lega með í stöðuna, en þó sagði í
áliti Hæstaréttar að allir umsækj-
endur væru hæfir til að gegna
starfinu. Þeir sem hafa gagnrýnt
stöðuveitinguna hafa meðal ann-
ars bent á að Ólafur Börkur hafi
verið annar tveggja umsækjenda
sem fengu aðra einkunn í embætt-
isprófi í lögum, en Ólaf Börk vant-
aði 0,09 upp á fyrstu einkunn.
Gagnrýnendur stöðuveitingarinn-
ar benda einnig á að Ólafur Börk-
ur og Davíð Oddsson forsætisráð-
herra eru systkinabörn.
Sjálfur hefur Ólafur sagt í við-
tali við Fréttablaðið að hann hitti
frænda sinn forsætisráðherrann
sárasjaldan og að ekkert bak-
tjaldamakk hafi átt sér stað. Hann
hefur jafnframt bent á að loka-
einkunn sín úr meistaranámi í
Evrópurétti við Háskólann í
Lundi, sem hann lauk fyrir ári síð-
an, hafi verið prýðiseinkunn.
Þó svo Ólafur þyki hafa átt far-
sælan dómaraferil og sé þekktur í
lögmannastétt hefur almenningur
ekki haft mikið af honum að segja
fyrr en nú.
Ekki verkhræddur
Ólafur Björnsson, hæstaréttar-
lögmaður á Selfossi, er skólabróð-
ir og vinur Ólafs Barkar og þeir
unnu saman þegar Ólafur var
dómstjóri Héraðsdóms Suður-
lands. „Hann er afar traustur og
góður lögfræðingur og hefur ver-
ið farsæll í starfi. Það er mjög
gott að vinna með honum,“ segir
Ólafur um nafna sinn Ólaf Börk.
„Hann er mjög mannlegur og mik-
il týpa. Hann er skemmtilegur,
hress og kátur, og mikill vinur
vina sinna. Hrókur alls fagnaðar
þar sem hann er. Þetta er fínn
drengur.“
Ólafur Börkur er 42 ára að
aldri. Auk þess að hafa verið dóm-
stjóri Héraðsdóms Suðurlands
var hann fulltrúi yfirsakadómara
í Reykjavík frá árinu 1987-1988 og
fulltrúi sýslumannsins á Húsavík
árin 1988-1990. Hann var héraðs-
dómari við embætti sýslumanna
og bæjarfógeta á Austurlandi frá
árinu 1990 til 1992 og var dóm-
stjóri Héraðsdóms Austurlands
frá árinu 1992 til 1997. Hann virð-
ist hafa verið vel látinn af sam-
starfsfólki sínu.
„Hann er farsæll í starfi og af-
kastamikill,“ segir Ólafur Björns-
son. „Hann er fljótur að leysa mál
og er glöggur á aðalatriði og auka-
atriði. Hann er mikill mannasætt-
ir, tekur ákvarðanir og klárar mál.
Ég get vel ímyndað mér að hann
sé með afkastameiri dómurum
þessa lands, án þess að geta full-
yrt það. Verkhræðsla er nokkuð
sem hrjáir hann ekki.“
Ólafur Börkur þykir góður
íþróttamaður, stundar körfubolta
og fótbolta og er mikill golfáhuga-
maður. Hann fullyrðir reyndar
sjálfur, í samtali við Fréttablaðið,
að hann sé „afskaplega lélegur“ í
þeirri íþrótt. Um það skal ósagt
látið. Ólafur Bjarki er kvæntur og
fjögurra barna faðir. ■
Maðurinn
■ Ólafur Börkur Þorvaldsson,
nýskipaður hæstaréttardómari, þykir
afkastamikill í starfi.
12 27. ágúst 2003 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Nýlega kynnti félagsmálaráð-herra sérstakt átak í samein-
ingu sveitarfélaga sem miðar að
því að kosning um sameiningar
sveitarfélaga fari fram eigi síðar
en á vormánuðum
árið 2005. Samhliða
þessu átaki á að
taka til skoðunar
tekjustofna sveitar-
félaga með hliðsjón
af stærri og öflugri
sveitarfélögum.
Það er sérlega
brýnt að efla sveit-
arstjórnarstigið í
landinu. Öflug og
sterk sveitarfélög,
sem veita góða
þjónustu, eru mjög
mikilvægt atriði í
byggðalegu tilliti og skipta trú-
lega einna mestu um val á búsetu
hjá flestum okkar. Sveitarstjórn-
arstigið á að sinna nærþjónustu
við íbúa sína líkt og gert er í dag,
t.d. með félagsþjónustu og grunn-
skólum. Mikil vinna var lögð í yf-
irfærslu á málaflokki fatlaðra á
sínum tíma en því miður náðist
ekki að flytja þann málaflokk frá
ríki til sveitarfélaga. Ég er enn á
þeirri skoðun að þjónusta við fatl-
aða einstaklinga eigi heima hjá
sveitarfélögunum.
Heilsu- og löggæsla á
vegum sveitarfélaga
Með stærri og öflugri sveitar-
félögum er sjálfsagt að líta til
fleiri verkefna sem eðlilegt er að
sveitarfélögin annist. Að mínu
mati er vel hugsanlegt að sveitar-
félögin taki að sér heilsugæslu og
öldrunarþjónustu. Í báðum tilvik-
um er um nærþjónustu að ræða
og með hliðsjón af flutningi
grunnskólanna til sveitarfélag-
anna má búast við að þjónustan
við skjólstæðingana verði síst
verri hjá sveitarfélögunum, og
búum við þó við mjög gott heil-
brigðiskerfi. Einnig er vert að
skoða hvort stór og öflug sveitar-
félög ættu að taka að sér stað-
bundna löggæslu. Hafa ber í huga
að forsenda yfirfærslu ofan-
greindra verkefna er sú að sveit-
arfélögin verði stærri og öflugri.
Að sama skapi þurfa fjárhagsleg
samskipti ríkis og sveitarfélaga
að vera í fullri sátt og sanngjarn-
ir fjármunir þurfa að fylgja með
til þess að vel takist til.
Reynslusveitarfélagsverk-
efni
Í tíð Páls Péturssonar félags-
málaráðherra voru undirrituð
sérstök reynslusveitarfélaga-
verkefni. Reynslan af þeim verk-
efnum er almennt mjög góð. Ak-
ureyrarkaupstaður og Vest-
mannaeyjabær tóku við mála-
flokki fatlaðra og hafa sveitarfé-
lögin samræmt þjónustu við fatl-
aða annarri félagsþjónustu í sveit-
arfélaginu með góðum árangri.
Sveitarfélög á Norðurlandi vestra
settu á fót byggðasamlag um mál-
efni fatlaðra með góðum árangri.
Samræmd hefur verið félags- og
skólaþjónusta í Þingeyjarsýslum
með ágætis árangri. Sveitarfélag-
ið Hornafjörður hefur gert þjón-
ustusamninga við ríkið um heil-
brigðis- og öldrunarmál auk mál-
efna fatlaðra. Þessi verkefni hafa
verið tvinnuð við aðra þjónustu
sem sveitarfélagið veitir og hefur
skilað sér í meiri hagkvæmni og
skilvirkni auk betri þjónustu við
íbúanna. Ef horft er til þessara
verkefna er morgunljóst að halda
ber áfram á þessari braut.
Sameining vandasamt verk
Það átak sem félagsmálaráð-
herra hefur boðað er að nokkru
leyti vandasamt. Ef íbúar sveitar-
félags fella sameiningu er það
ekki farsæl leið, að mínu mati, að
þvinga fram sameiningu með
valdboði. Það er því mikilvægt að
sveitarstjórnarmenn upplýsi kjós-
endur sína um kosti þess að búa í
öflugu og stóru sveitarfélagi og
þau sóknarfæri sem í slíkri ein-
ingu búa. Það eru spennandi tímar
fram undan í sveitarstjórnarmál-
um og ljóst, ef átak félagsmála-
ráðherra gengur eftir, að miklar
breytingar munu eiga sér stað í
stjórnsýslunni, með það að mark-
miði að bæta og efla þjónustu við
íbúa þessa lands. ■
Útflutnings-
skylda á
dilkakjöti
Þorsteinn H. Gunnarsson skrifar:
Landbúnaðarstefnan tekur á sigfurðulegar myndir. Dilkakjöts-
framleiðendur búa einir við að
vera skylt að flytja út liðlega 30%
af framleiðslunni. Aðrar kjöt-
greinar hafa óhindraðan aðgang
að innanlandsmarkaði. Orð Berg-
þóru í Njálu, er hún segir við Hall-
gerði: „Þoka þú fyrir konu þess-
ari,“ koma upp í hugann. Þegar
bændur hitta landbúnaðarráð-
herra í réttum í haust mælir hann
við þá með reglugerð: „Þokið þið
með þriðja hvern dilk af innan-
landsmarkaði. Aðrar kjötgreinar
hafa forgang hér“. Útflutnings-
skyldan er markaðslegur útlegð-
ardómur fyrir sauðfjárbændur.
„Fögur er hlíðin,“ sagði Gunn-
ar á Hlíðarenda við sínum útlegð-
ardómi. Sauðfjárbændur verða að
snúa við þessari þróun og berjast,
fremur en að verða rutt smátt og
smátt út af innanlandsmarkaði
með framleiðslu sína.
Ein varnarleiðin væri að lækka
verðið og öðlast þannig aukna
markaðshlutdeild, eins og var
áður en útflutningsskyldan var
lögfest. Önnur leið væri að taka
upp svokallað vildar- eða tryggð-
arkerfi, þar sem viðskiptavinur-
inn fengi ákveðinn bónus við auk-
in viðskipti. Neytendur yrðu all-
kátir yfir góðu verði og tækifær-
um. Bankarnir mundu sjá um að
afskrifa skuldir bænda. Fordæm-
ið er þekkt í Móa-málinu. ■
Um daginnog veginn
BIRKIR J.
JÓNSSON
■
alþingismaður skrifar
um sameiningu
sveitarfélaga.
Stærri og öflugri
sveitarfélög
■ Bréf til blaðsins
Mikill mannasættir
Syndin er lævís og lipur
■
Með stærri og
öflugri sveitar-
félögum er
sjálfsagt að líta
til fleiri verk-
efna sem eðli-
legt er að sveit-
arfélögin ann-
ist. Að mínu
mati er vel
hugsanlegt að
sveitarfélögin
taki að sér
heilsugæslu og
öldrunarþjón-
ustu.
Útlit Valhallar
Vegfarandi skrifar:
Er Sjálfstæðisflokkurinn svo illa
stæður að hann hafi ekki efni á að
mála Valhöll? Það hljóta allir að
taka eftir því hvernig húsið er að
drabbast niður að utan. Svona lé-
legt viðhald að utan er Sjálfstæðis-
flokknum til vansa. Það hlýtur ein-
hver ráðamaður þar á bæ að opna
augun og gera eitthvað í málinu. ■
ÓLAFUR BÖRKUR ÞORVALDSSON
Fjörutíu og tveggja ára að aldri og nýskipaður hæstaréttardómari. „Mannlegur og mikil
týpa,“ segir vinur hans Ólafur Björnsson.
FRÁ GRINDAVÍK
Það átak sem félagsmálaráðherra hefur boðað er að nokkru leyti vandasamt. Ef íbúar
sveitarfélags fella sameiningu er það ekki farsæl leið, að mínu mati, að þvinga fram sam-
einingu með valdboði.
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um syndina, nútímann
og miðaldir.