Fréttablaðið - 16.10.2003, Blaðsíða 18

Það er segin saga: þegar lands-stjórnin mistekst í lýðræðis-
ríkjum og kjósendur kippa ekki í
taumana, þá er ástæðan yfirleitt
alltaf hin sama. Stjórnarandstað-
an er of veik.
Frjálslyndi, lýðræði, hvalir
Tökum Japan. Þar hefur sami
flokkurinn verið við völd nær
óslitið síðan 1955, oftast einn, en
nú með tveim smáflokkum.
Frjálslyndi lýðræðisflokkurinn í
Japan er að vísu hvorki frjáls-
lyndur, lýðræðissinnaður né
flokkur. Hörgullinn á frjálslyndi
flokksins lýsir sér m.a. í langvinn-
um hömlum gegn
frjálsum viðskipt-
um við útlönd.
Hlutdeild útflutn-
ings í landsfram-
leiðslu Japana hef-
ur staðið í stað ná-
lægt 10% síðan
1960 - þetta er eitt
lægsta útflutnings-
hlutfall í heimi.
Hlutfall erlendrar
fjárfestingar í
landsframleiðslu
þarna austur frá er
einnig langt undir
heimsmeðaltali -
nánar tiltekið 1% í
Japan á móti 9% í
heiminum í heild
(tölurnar eru frá
árinu 2000). Japan,
Ísland og Noregur eru einu iðnrík-
in, sem hafa byrgt efnahagslíf sitt
svo inni undangengna áratugi, að
viðskipti við útlönd hafa vaxið
engu örar en landsbúskapurinn að
öðru leyti. Öll önnur iðnríki hafa
kosið að nýta sér kosti erlendrar
samkeppni með því að leyfa er-
lendum viðskiptum að blómstra
hindrunarlítið til hagsbóta fyrir
neytendur. Hlutdeild útflutnings í
samanlagðri landsframleiðslu iðn-
ríkjanna hefur tvöfaldazt og ríf-
lega það síðan 1960.
Skorturinn á virðingu fyrir lýð-
ræði í japanska stjórnarflokknum
lýsir sér m.a. í bjagaðri kjör-
dæmaskipan, sem veitir bændum
völd og áhrif í stjórnmálum langt
umfram hlutdeild þeirra í fólks-
fjöldanum. Þessi innbyggða bjög-
un veldur því, að matvöruverð í
Japan er langt yfir heimsmark-
aðsverði. Sagan um Þykkvabæjar-
kartöflurnar, sem þóttu um árið
vera orðnar svo dýrar, að þær
hentuðu vel til fermingargjafa,
kemur beint úr japönsku hvers-
dagslífi, nema þar eru það melón-
ur, sem menn skiptast á að færa
hverjir öðrum með viðhöfn. Laun-
þegar í Tókíó þurfa margir að
eyða mörgum klukkustundum á
degi hverjum í lestarferðir í og úr
vinnu, af því að bændur hafa lagt
mikið flæmi nálægt borginni und-
ir niðurgreidda hrísgrjónarækt
án þess að skeyta um kraðaks-
kostnaðinn og tímasóunina, sem
þeir leggja á aðra. Það getur tekið
marga klukkutíma að komast af
Naritaflugvelli inn í miðja borg.
Er það tilviljun, að ríkisstjórn-
ir Japans, Íslands og Noregs
storka almenningsáliti heimsins
með hvalveiðum í upplognu vís-
indaskyni? Kannski ekki. Hval-
veiðarnar kunna þvert á móti að
vera til marks um skeytingarleysi
stjórnvalda um erlend viðskipti
og virðingarleysi þeirra gagnvart
almenningsálitinu, ýmist innan
lands og utan.
Marx er nýfarinn
Frjálslyndi lýðræðisflokkur-
inn í Japan er ekki flokkur í eig-
inlegum skilningi þess orðs, held-
ur hagsmunabandalag, klíka,
klúbbur, sem hefur neytt ævi-
langrar stjórnarsetu sinnar til að
bindast viðskiptalífi landsins svo
nánum böndum, að það kemst
ekki hnífurinn á milli. Í þessum
harðneglda hópi er að vísu hver
höndin uppi á móti annarri, en
sameiginlegir sérhagsmunir
halda hópnum saman. Hagsmunir
framleiðenda sitja jafnan í fyrir-
rúmi. En dómskerfið virkar:
tveir forsætisráðherrar flokks-
ins hafa verið dæmdir fyrir
mútuþægni. Junichiro Koizumi
forsætisráðherra hefur heitið
þjóðinni gagngerum umbótum
eða sprengja flokkinn ella (megi
honum lánast hvort tveggja), en
lítið hefur þó orðið um efndir enn
sem komið er. Efnahagslíf lands-
ins hefur verið í svo að segja
samfelldri lægð síðan 1992.
Margir Japanar gera sér auð-
vitað grein fyrir öllu þessu. En
kjósendur hafa samt ekki enn
hrundið þessum mistæka stjórn-
arflokki af höndum sér. Hvers
vegna ekki? Það stafar af því, að
stjórnarandstaðan er svo ofboðs-
lega léleg. Stærsti stjórnarand-
stöðuflokkurinn var lengi Sósí-
alistaflokkurinn, sem heitir nú
Jafnaðarflokkurinn. Hann hvik-
aði ekki frá marx-lenínískri
stefnuskrá sinni fyrr en 1986 og
virðist raunar ekki enn vera al-
mennilega rankaður úr rotinu;
flokkurinn hélt til skamms tíma
uppi formlegum tengslum við
kommúnistaflokk Norður-Kóreu
og barðist gegn varnarsamstarfi
Japans og Bandaríkjanna. Að
öðru leyti dreifðist stjórnarand-
staðan löngum á ýmsa smáflokka
og flokksbrot, þar sem hver
höndin var uppi á móti annarri
eins og í stjórnarflokknum, en
límið vantaði: límið, sem heldur
stjórnarliðinu saman og sprettur
af misnotkun á langvarandi
stjórnarsetu til að mylja undir
eigin flokk á kostnað almennings.
Nokkrir þessara smáflokka hafa
sameinazt undir einu merki og
mynda nú næststærsta þing-
flokkinn. Þeir boða nánara sam-
starf eftir kosningarnar í næsta
mánuði. ■
Þótt ég sé ekki mjög átakasæk-inn maður finnst mér að Íslend-
ingar mættu mótmæla fleiru en
þeir gera – og oftar og kröftugar.
Það er margt í samfélagi okkar
sem er óþolandi vitlaust en fær að
viðgangast árum og áratugum
saman án þess að fólk kvarti svo
mikið. Það er helst að við nöldrum
ofan í brjóstið á okkur í einrúmi.
Ég gladdist því þegar ég sá
nokkurn hóp manna fyrir utan um-
hverfisráðuneytið í gær – flest allt
karlmenn á miðjum aldri. Þeir
voru að koma á framfæri óánægju
sinni með að fá ekki að skjóta
rjúpu fyir þessi jól. Þótt það væri
ekki sami glæsileiki yfir hópnum
og Frökkum þegar þeir vilja mót-
mæla aðgerðum rikisvaldsins sást
það á mönnunum fyrir utan um-
hverfisráðuneytið að þeir voru
ekki glaðir. Það var yfir þeim þessi
þrjóskulega óánægja sem hefur
fylgt okkur frá örófi alda en sem
brýst svo sjaldan út.
Auðvitað gæti ég bent á margt
annað sem mönnum væri nær að
kvarta yfir en rjúpnaveiðum. Það
er margt óréttlætið í samfélaginu.
En samfélagið breytist líka hratt.
Við erum flest södd á hverjum
degi, getum klætt af okkur veður
og vind og höfum svo sem ekki
yfir miklu að kvarta. Nema helst
því að fá ekki að skjóta rjúpu. Það
er kostur að við birgjum það ekki
inni heldur höfum fyrir því að
kvarta upphátt. Það er mikilvægur
þáttur í lýðræðissamfélagi að al-
menningur veiti stjórnvöldum að-
hald – og skemmtilegra ef það er
dálítið hávaðasamt aðhald.
Það hefur líka lengi verið galli
við okkar lýðræðiskerfi að ríkis-
valdið er ekki þrískipt. Fram-
kvæmdavaldið drottnar yfir dóm-
stólum og þingi. Dómstólarnir
hafa smátt og smátt verið að losna
undan valdi framkvæmdavaldsins
og flokkanna en þingið liggur enn
kylliflatt undir ráðherrunum og
stjórnsýslunni. Samstaða myndast
sjaldan meðal þingmanna ólíkra
flokka um nokkurt mál – og
sárasjaldgæft að þingmenn stjórn-
ar og stjórnarandstöðu standi sam-
an að nokkrum hlut án sérstakrar
blessunar ráðherranna. En þótt
rjúpan sé lítill fugl hefur henni
tekist að þoka samfélagi okkar að-
eins áfram á þessu sviði einnig.
Nokkrir almennir þingmenn hafa
soðið saman frumvarp um að leyfa
aftur rjúpnaveiðar sem umhverf-
isráðherra bannaði. Og það er
nokkur hiti í þessum þingmönnum.
Þeir vilja og þora að ganga yfir
flokkslínur fyrir þennan málstað.
Ungir þingmenn sem hafa þurft að
kyngja hugsjónum sínum um
skattalækkanir segja hingað og
ekki lengra við ríkisstjórnina: Þið
getið tekið ýmislegt frá okkur en
ekki þetta – við viljum skjóta rjúp-
urnar í jólamatinn.
Svona getur það sem virðist
vera lítið mál orðið að stóru máli.
Og því ber að fagna. Lengi lifi
rjúpnaveiðar og sá eldur sem þær
vekja í brjóstum manna! ■
Á götunum í La Paz, höfuðborgBólivíu, eru skriðdrekar og
brynvarðar herbifreiðar til að
koma í veg fyrir fjöldamótmæli og
uppþot meðal almennings, sem
krefst þess að forseti landsins,
Gonzalo Sanchez de Lozadas, segi
af sér. Að minnsta kosti 58 manns
hafa látið lífið í óeirðum að undan-
förnu og meira en 200 særst.
Fer huldu höfði
Leiðtogi þeirrar byltingar sem
nú stendur fyrir dyrum í Bólivíu
fer nú huldu höfði. Hann ber heitið
„Mallku“, sem þýðir „höfðingi“, en
heitir réttu nafni Felipe Quispeg-
ick. Blaðamaður sænska dagblaðs-
ins Dagens Nyheter náði þó fundi
hans og birti við hann viðtal. Frá
felustað sínum skýrir Felipe
Quispe frá hugmyndum sínum um
hið nýja ríki sem hann vill stofna í
Bólivíu.
Byltingarsinnum í Bólivíu hef-
ur tekist að ná því takmarki sínu
að stöðva stærstu iðnaðarfram-
kvæmd í sögu Bólivíu, sem felst í
því að flytja jarðgas til Bandaríkj-
anna gegnum Chile, og stjórnkerfi
landsins leikur á reiðiskjálfi.
Gonzalo Sanchez de Lozadas,
forseti Bólivíu, heldur því fram að
uppreisnarmenn í landinu séu
handbendi hryðjuverkamanna í
„Sendero Luminoso“ (“Skínandi
stíg“) í Perú og njóti fjárhags-
stuðnings frá stjórninni í Venesú-
ela.
Forsetinn er lygari
Quispe vandar forseta landsins
ekki kveðjurnar: „Forsetinn er lyg-
ari, og við óttumst hann ekki. Við
munum halda áfram baráttunni
gegn honum úr launsátri. Hann er
ekki raunverulegur Bólívíumaður,
heldur útlent sníkjudýr sem hefur
sogið sig fast á þjóðina. Hann
einkavæddi járnbrautir landsins
og olíuna og gaf Ameríkönum og
evrópskum fyrirtækjum.“
Quispe segir að þegar bylting-
armenn hafi tekið völdin muni
Bólívía hætta útflutningi á hráefn-
um, timbri, gasi og olíu – og flytja
einungis út fullunnar iðnaðarvör-
ur. Hann segir að nýlendukerfið
sem Spánverjar neyddu upp á
landsmenn verði brotið niður. „Við
munum hverfa aftur að því skipu-
lagi sem ríkti á tímum Inkanna,
áður en Spánverjar lögðu landið
undir sig. Þá áttu bændur sjálfir
jarðir sínar og allir höfðu nóg fyr-
ir sig að leggja.“
Stjórnarhættir hinna
fornu Inka
Aðspurður hvort barátta bylt-
ingarmanna muni ekki leiða til
stjórnleysis svarar Felipe Quispe:
„Nei, stjórnleysi er nauðsynlegt
þrep á leiðinni. Á rústum núver-
andi stjórnarhátta þar sem mútu-
þegar þjóna erlendu valdi munum
við stofna þjóðfélag sem byggir á
sjálfstæðum hreppum. Uppi á há-
sléttunni munum við endurreisa
„Collaysuyu“, stjórnarhætti hinna
fornu Inka. Þið Evrópumenn, ykk-
ar tími hér er liðinn. Í margar ald-
ir höfum við hlustað á loforð ykk-
ar eins og þæg börn. Þið hafið tal-
að um framfarir, en meðhöndlað
okkur eins og skepnur undir oki.
Nú er því lokið. Með hjálp Tata
Intis (sólguðsins) munum við
finna frelsi.“ ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um mátt rjúpunnar.
Úti í heim
■ Dagens Nyheter náði viðtali við bylt-
ingarforingjann Felipe Quispe í Bólivíu.
18 16. október 2003 FIMMTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Af því bara
Hegils skrifar:
Þar kom að því, það sem éghafði lengi óttast. Ég fékk það
óþvegið, ég er fáviti. Ég fékk það
staðfest í síðustu viku að þetta er
það álit sem þeir hafa á mér. Þeir
voru að hækka bensíngjaldið og
þungaskattinn og þegar spurt er
um rök, svara þeir...af því bara.
Af því að bensíngjaldið hefur
ekki hækkað í fjögur ár þá er
kominn tími til að hækka það
vegna þess að það hefur ekki
hækkað í fjögur ár og þegar það
hefur ekki hækkað í fjögur ár er
kominn tími til að hækka það...af
því bara. Það einmitt þá, þegar ég
fæ svona rökstuðning er ég þess
fullviss að ég er talinn fáviti, og
það ber að koma fram við mig
sem slíkan.
Nýstiginn út úr kjörklefanum
með fullan vasa af loforðum, ger-
ir maður sér grein fyrir því að
maður var hafður að fífli, enda
líður manni þannig eftir að hafa
hlustað á rökin...af því bara. Það
er ekki laust við að manni líði
hálf kjánalega með götótta
vasana, og eflaust eigum við eftir
að komast að því þegar við lítum
til baka eftir kjörtímabilið, að
götin á vösunum voru stærri en
okkur óraði fyrir. ■
■ Af Netinu
Vill endurreisa
Inkaveldið
Lengi lifi rjúpnaveiðar
■
Skorturinn á
virðingu fyrir
lýðræði í jap-
anska stjórnar-
flokknum lýsir
sér m.a. í bjag-
aðri kjördæma-
skipan, sem
veitir bændum
völd og áhrif í
stjórnmálum
langt umfram
hlutdeild þeirra
í fólksfjöldan-
um. Þessi inn-
byggða bjögun
veldur því, að
matvöruverð í
Japan er langt
yfir heimsmark-
aðsverði.
Af máli og merkingu
Nú er ég þeirrar skoðunar að
manni beri að vanda mál sitt, rétt
eins og annað það sem maður
lætur frá sér fara. Að sama skapi
er ekki hægt að ætlast til þess að
allt sem maður skrifar sé hrein
stílsnilld (enda myndi maður þá
aldrei skrifa neitt), hvað þá að
allt sem maður segi sé gott mál,
enda sýna rannsóknir að rúmur
helmingur þess sem venjulegt
fólk segir er ótækt mál.
Hins vegar varð mér hugsað til
þess í morgun þegar ég var að
hlusta á Íslensku stöðina sem er
útvarpsstöð hér í bæ sem aðeins
spilar íslenska tónlist að eitthvað
mætti nú á milli vera. Fólk mætti
nú vanda mál sitt meir, sérstak-
lega fjölmiðlamenn, enda virðist
stundum sem þeir tali án þess að
hugsa.
„Nú er FÍT 20 ára og íslenska
stöðin er þar í fyrirrúmi“ (hvað
meinar maðurinn - í fararbroddi?)
og hingað koma tónlistarmenn og
segja frá lögunum sínum og öllu
sem að því snýst (snýst? þarna
hefur hann meint snýr, líklega)
eða... uuu... sem um það snýst
(ha?).
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR Á MÚRINN.IS
■ Bréf til blaðsins
BYLTING Í BÓLIVÍU
Byltingarsinnum í Bolívíu, undir forystu Felipe Quispe, hafa náð að stöðva gasflutninga
frá Bolívíu til Bandaríkjanna.
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar
um Japan.
Um daginnog veginn
Veik andstaða