Fréttablaðið - 11.01.2004, Blaðsíða 8

Þorbjörn Á. Friðriksson efna-fræðingur hefur óskað eftir
viðurkenningu Siglingamálastofn-
unar á handfangi sem nota skal á
hylkjum gúmmíbjörgunarbáta til
að blása þá upp. Þorbjörn hefur
áður hannað útskotsbúnað fyrir
björgunarbáta sem þegar hefur
verið tekinn í notkun og fanga-
línulosara sem hefur ekki verið
tekinn í notkun en mikill áhugi er
fyrir meðal þeirra sem koma að
öryggismálum sjómanna.
Mörg dæmi eru um að sjómenn
hafi átt afar erfitt með, og stund-
um reynst ómögulegt, að komast
um borð í gúmmíbjörgunarbáta.
Ástæðan hefur verið að menn gátu
annað hvort ekki losað björgunar-
bátana frá skipunum eða reynst
ómögulegt að blása þá upp upp.
Sprengiefni losar um bátinn
Þorbjörn notar pýróteknik eða
sprengiefni í hönnun sinni, hand-
fanginu og fangalínulosaranum.
Tæknina segir Þorbjörn sjald-
gæfa á almennum markaði en
finnast helst í öryggiskerfum
geimfara og flugvéla. Þá nýta
vopnaframleiðendur sér gjarnan
tæknina. Á almennum markaði
finnst tæknin helst í líknarbelgj-
um bifreiða. Sprengiefnið, einnig
kallað knýefni, losar um mikið afl
svo auðveldara sé að koma björg-
unarbúnaðinum í gang.
Að baki hverri hönnun liggja
þúsundir klukkustunda af prófun-
um sem eru framkvæmdar af Þor-
birni sjálfum, á rannsóknarstofu
hans á Rangárvöllum, og hjá Iðn-
tæknistofnun. „Þessar prófanir
skipta gríðarlegu miklu máli, ekki
síst í ljósi þess að þarna eru
mannlíf í veði,“ segir Þorbjörn.
Hann segir að í þessari tækni gildi
þau lögmál að auðvelt sé að koma
kerfum í gang en það megi ekki
gerast óvart.
Einfaldar losun
Fangalínulosarann hefur Þor-
björn hannað með það að mark-
miði að auðvelda sjómönnum að
losa fangalínu sem festir björgun-
arbáta við skip. Losað er um hólk
sem festur er við sleppibúnað
björgunarbáta. Í honum er hand-
fang sem menn toga í til að losa
um fangalínuna. Á handfanginu er
ljós sem auðveldar mönnum að
átta sig á aðstæðum í myrkri.
„Þegar menn eru komnir í sjó-
inn myndast þær aðstæður að
menn hafa ekki tíma til að athafna
sig. Það er ekki hægt að krefjast
þess af mönnunum að þeir séu
sallarólegir meðan þeir hendast
til í briminu. Menn hafa ýmist
ekki náð að skera á fangalínuna
eða hreinlega skorið á rangan
spotta með hörmulegum afleið-
ingum eins og gerðist þegar
Bjarmi VE fórst.“
Einn skipverji fórst og tveimur
var bjargað þegar Bjarmi VE
fórst 23. febrúar 2002 vestur af
Þrídröngum. Skipverjar áttu í erf-
iðleikum með að finna hníf til að
skera á fangalínuna og skáru á
endanum á rekakkerislínuna. Af
því að ekki tókst að skera á fanga-
línuna nógu fljótt eyðilagðist
gúmmíbjörgunarbáturinn við
skipshlið og varð óhæfur til að
skýla skipsbrotsmönnum fyrir
ágangi sjávar, vinds og kulda.
Þorbjörn segir nokkur forms-
atriði eftir svo hægt sé að taka
fangalosarann í notkun. Búnaður-
inn sé þannig hannaður að hann
passi í allar tegundir báta.
Handfangið getur skipt
sköpum
Handfangið sem Siglingastofn-
un hefur nú til umsagnar þykir
geta skipt sköpum til að tryggja
enn frekar öryggi sjómanna, ekki
síst þeirra sem sigla minni bátum.
Með handfanginu þarf lítið afl til
að blása bátinn upp.
„Hetjusögur eru fjölmargar
um sjómenn sem barist hafa í
sjónum við að draga út langa línu
til að blása gúmmíbjörgunarbáta
upp. Sumum hefur tekist þetta en
öðrum ekki og skiptir þá ekki máli
hversu sterkir þeir eru,“ segir
Þorbjörn. Hann segir lítið afl
þurfa til að kippa í handfangið svo
björgunarbáturinn blásist upp.
Uppblásturkerfið hefur hlotið
styrk frá Langtímaáætlun um ör-
yggi sjófarenda sem Sturla Böðv-
arsson samgönguráðherra hafði
frumkvæði að. Prófanir á hand-
fanginu voru einnig styrktar af
Landssambandi smábátaeigenda
og Málmi, samtökum fyrirtækja í
málm- og skipasmíðaiðnaði. ■
8 11. janúar 2004 SUNNUDAGUR
Fitubrennsluflóðið
„Jæja, þá er bókaþjóðin mikla
komin upp úr jólabókaflóðinu og
farin að hlaupa um í fjörunni til
að losna við spikið sem hrann-
aðist upp inn á milli bókastafl-
anna.“
Elísabet Brekkan, DV 10. janúar.
Leikandi lögga
„Oft þurfa menn að geta brugðið
sér í nýtt hlutverk og taka þátt í
heilu leiksýningunum til þess að
ná valdi á þeim veruleika sem
blasir við.“
Árni Friðleifsson segir löggustarfið líkjast leik-
arastarfinu. DV, 10. janúar.
Lítil stjórnviska
„Síðan hefur málefnum Reykja-
víkurborgar verið stjórnað, án
þess að fyrir hendi sé skýr póli-
tísk forysta. Málum er frekar ýtt
út af borðinu en tekist á við þau
í lýðræðislegum umræðum.“
Björn Bjarnason. Morgunblaðið, 10. janúar.
Orðrétt
Greiðslur vegna stækkunar Evrópusambandsins:
Borgum meira en aðildarríkin
STJÓRNMÁL Íslendingar greiða
meira til stækkunar Evrópusam-
bandsins en aðildarríki Evrópu-
sambandsins, miðað við höfða-
tölu, en þó langtum minna en
Norðmenn, sem greiða mest.
Samkvæmt útreikningum
norska blaðsins Nationen nema
greiðslur á hvern Norðmann 137
evrum á ári. Með sömu útreikn-
ingum fæst sú niðurstaða að Ís-
lendingar borgi 63 evrur til
stækkunarinnar. Það er sexfalt
meira en tíu evrurnar sem Frakk-
ar greiða og nær þrefalt meira en
18 evrurnar sem meðal Bretinn
greiðir. Ítalir greiða 14 evrur en
Hollendingar 58, samkvæmt út-
reikningum Nationen.
„Ef tölur Nationen eru réttar,
er varlegur útreikningur gagn-
vart Íslandi að við greiðum um
það bil þrefalt meira vegna
stækkunar ESB heldur en sjálf að-
ildarríki Evrópusambandsins. Það
hlýtur að vera ansi merkileg stað-
reynd í ljósi þess að Ísland er ekki
einu sinni aðili að Evrópusam-
bandinu,“ segir Eiríkur Berg-
mann Einarsson, stjórnmálafræð-
ingur við Háskóla Íslands. ■
Mannslífin að veði
Þorbjörn Á. Friðriksson uppfinningamaður hefur í mörg ár unnið að öryggismálum sjómanna.
Tvö ný björgunartæki eru væntanleg á markað. Um er að ræða nýjung í losun fangalínu og
handfang sem auðveldar sjómönnum að blása upp gúmmíbjörgunarbáta.
Verðkönnun:
Dýrir ostar
NEYTENDAMÁL Ostar eru í flestum
tilfellum dýrastir hér á landi af
fimm löndum þar sem ostaverð
var borið saman í könnun Neyt-
endasamtakanna. Osturinn var
dýrastur hérlendis í 33 af 38 til-
fellum þegar virðisaukaskattur
hafði verið dreginn frá, en hann
er mishár frá einu landi til annars.
Í einu tilfelli var osturinn jafn-
dýrastur hér og í Danmörku en
dýrastur í Danmörku í fjórum til-
fellum.
Algengast var að ostur væri
100 til 200% dýrari hér en í
ódýrasta samanburðarlandinu.
Verðið var borið saman á Ís-
landi, í Danmörku, Belgíu, Frakk-
landi og Hollandi. ■
FÓRNARLAMBI HJÚKRAÐ
Um 100.000 manns eru heimilislausir og
hjálpar þurfi eftir jarðskjálftann í Bam.
Endurreisn Bam:
SÞ kalla
eftir hjálp
ÍRAN Samkvæmt langtímaáætlun
Sameinuðu þjóðanna gæti endur-
reisn borgarinnar Bam í Írak
kostað allt að því einn milljarð
dollara, tæpa 70 milljarða króna,
en borgin er svo að segja rústir
einar eftir jarðskjálftann sem
reið yfir hana á annan dag jóla.
Um 30.000 manns létu lífið.
Sameinuðu þjóðirnar og Rauði
krossinn höfðu áður kallað eftir
73 milljóna dollara fjárstyrk al-
þjóðasamfélagsins til aðstoðar
fórnarlömbum jarðskjálftans á
næstu þremur mánuðum en um
100.000 manns eru heimilislausir
og hjálpar þurfi. ■
VIÐ SEÐLABANKA EVRÓPU
Noregur greiðir hærri heildarfjárhæð til
stækkunar Evrópusambandsins en flest
aðildarríki.
Fréttaskýring
KOLBRÚN
INGIBERGSDÓTTIR
■ ræðir við Þorbjörn Á. Friðriksson
uppfinningamann.
ÞORBJÖRN FRIÐRIKSSON
Hönnun Þorbjörns á sviði sleppibúnaðar björgunarbáta þótti marka tímamót í öryggi
sjómanna.
FANGALÍNULOSARI
Fjölmörg dæmi eru að sjómönnum hefur
ekki tekist að losa fangalínu björgunarbáta
við skipin, með hörmulegum afleiðinum.
HANDFANGIÐ
Beðið er eftir umsögn Siglingastofnunar
um að handfangið verði viðurkennt sem
löglegum búnaður í íslenskum skipum.
ÖRYGGISMÁL „Við leggjum áherslu á
að Siglingastofnun Íslands hraði
umsögn sinni og viðurkenni hand-
fangið,“ segir Örn Pálsson,
framkvæmdastjóri Landssam-
bands smábátaeigenda, um nýju
hönnun Þorbjörns Á. Friðriksson-
ar. Hann telur hönnunina afar mik-
ilvæga og segir að hún muni án efa
bæta öryggi sjómanna. „Við teljum
mikilvægt að Siglingastofnun Ís-
lands hraði málum svo við getum
byrjað að koma handföngunum
fyrir á björgunarhylkin við næstu
skoðun.“
Örn segist hafa hlustað á vitnis-
burð margra sem lent hafi í sjó-
slysum. „Þeim hefur reynst gríðar-
lega erfitt að sprengja upp bátinn.
Þetta eru menn sem eru afburða
vel á sig komnir líkamlega og hafa
nánast verið örmagna eftir að
glíma við þennan síðasta hlekk. Við
viljum allt til
vinna svo hægt
sé að binda enda
á þessa þætti
þannig að öryggi
verði eins vel
tryggt og auðið
er.“
Örn telur
s t a ð s e t n i n g u
björgunarbáta á
smábátum gríð-
arlega mikil-
væga. „Nánast allir bátar eru
frambyggðir og því geyma smá-
bátaeigendur björgunarbáta ofan á
stýrishúsinu. Eftir ábendingar höf-
um við bent mönnum á að reyna að
staðsetja bátana þannig að þeir séu
fyrir framan möstrin, fremst á
stýrishúsinu. Þannig minnkar
hættan á að björgunarbáturinn
skorðist af sökkvi báturinn.“ ■
Framkvæmdastjóri Landssambands smábátaeigenda:
Viðurkenningu sem fyrst
ÖRN PÁLSSON
Vill koma hand-
föngunum fyrir við
næstu skoðun.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/R
Ó
B
ER
T