Tíminn - 22.07.1971, Blaðsíða 8

"SfSrfííi •. .
iHiimifi «liim i
TÍMINN
FIMMTUDAGUR 22. júlf 1971
GÓÐAN DAGiNN
i
i
i
a
i
i
i
i
i
j
j
i
i
■
a
a
a
a
i
a
a
M
I
1
B
a
a
9
■
■
■
a
Hann er nýkominn að norð-
an. Þar leika nú fremur svalir
vindar um byggð og bú. En
vorið var gott og fénaður og
fólk vel fram gengið eftir mild
an vetur.
Jón Andersen er vélgæzlu-
maður við Skeiðfossvirkjun.
En þaðan fá Siglfirðingar,
Fljótamenn og að nokkru Ólafs
firðingar orku til ljósa og iðn-
aðar.
Ekki verður þó sagt, að þessi
orkugjafi væri fenginn án
fórna, því að þarna hefur ver-
ið sökkt undir vatn einni með-
al fegurstu gróðurvinja á
Norðurlandi, Stíflunni. Sú saga
verður alltaf raunasaga, og
ætti að verða framtíðinni ábend
ing um að láta slíkt aldrei
henda fyrr en fullkannaðar eru
allar aðrar leiðir til lausnar
þörfum mannkindarinnar á
þessu sviði.
Andersen telur, að tvímæla-
laust séu þarna fyrir hendi
skilyrði til meiri orkufram-
leiðslu, með því að byggja aðra
stöð lítið eitt neðar, og að
þær framkvæmdir mætti gera
án nokkurra teljandi náttúru-
spjalla umfram þau sem orðin
eru.
Ég er íslenzkur í móðurætt.
Móðir mín var Kristín Krist-
insdóttir ættuð úr Kræklinga-
hlíð í Eyjafirði, en faðir minn
var danskur vélsmiður Georg
Andersen. Hann kom hingað
upp til íslands skömmu eftir
aldamót, líklega á vegum Þor-
steins Jónssonar, kaupmanns
og útgerðarmanns á Dalvík,
þeirra erinda að setja Danvél-
ar í báta við Eyjafjörð. Hann
fór ekki út aftur heldur ílengd
ist hér og kvæntist móður
minni. Þau settu saman heim-
ili, bjuggu fyrst á Akureyri
og þar fæddist ég 19. júlí 1910,
og ólst þar síðan upp fram til
átta ára aldurs, að foreldrar
mínir fluttust til Reykjavíkur.
Þetta var veturinn 1919,
þann sama snjóflóðið féll
á Siglufirði og olli þar mann-
tjóni og skaða á mannvirkj-
um.
Við fórum frá Akureyri með
„St'’rling“. Þ r t við komum
til Siglufjarðar var allnr f’örð
urinn þakinn snjók i : .u.r, og
íshröngli. Móðir mín var eitt-
hvað lasin og treysti sér ekki
í land, en ég var látinn fara
til þess að hitta aldraða móð-
ursystur hennar, sem bjó í
kaupstaðnum.
Mér er það minnisstætt, að
snjórinn var svo mikill, að ég
varð að ganga niður átján
tröppur til þess að komast að
dyrum frænku minnar.
í Reykjavík vorum við hálft
annað ár og vann faðir minn
þann tíma verkstjóri hjá Mal-
berg í Hamri. Við fluttum svo
aftur norður og settumst að á
Siglufirði. Faðir minn fór þá
til sjós á kútter Verðanda. Skip
ið átti Helgi Hafliðason o. fl.,
en skipstjórinn var Kjartan
Stefánsson frá Móskógum í
Fljótiisss.
Ég er því búinn að vera bú-
settur á Siglufirði og í ná-
ersen
grenni Siglufjarðar í hálía öld,
og vinna mín allan þann tíma
verið bundin Siglfirzkum rekstri
eða fyrirtækjum.
Ég byrjaði að vinna í smiðju
eða verkstæðisholu, sem faðir
minn átti og hef síðan alltaf
unnið við vélar eða eitthvað
þeicn viðkomandi ýmist á sjó
eða landi.
Það er kannski varla í frá-
sögur færandi, en ég var að-
eins tólf ára gamall þegar ég
fyrst fór á sjó sem vélgæzlu-
maður. Þetta var á litlum báti
með 4ra ha. Danvél. Vélstjór-
inn hafði forfallazt og ég var
fenginn í hans stað þennan
róður. Veður var gott og ekk-
ert gerðist sögujegt. Allt gekk
að óskum. En ef til vill hefur
mér sjálfum fundizt eftir á, að
ég væri maður að meiri.
Nítján ára gamall missti ég
vinstri hendina. Við höfðum
farið á nokkuð stórri trillu^ sem
faðir minn, átti inn til Ólafs-
fjai-ðar. Þann sama dag var
Karlakórinn Vísir þar í söng-
för, og fluttum við söngmenn-
ina frá borði og um borð aftur
að loknum „konsert“. Prestur
á Ólafsfirði var þá séra Ingólf-
ur Þorvaldsson, en mæður okk
ar voru hálfsystur.
Nú vildu presthiónin endi-
lega að foreldrar minir gistu
þar um nóttina og auðvitað
fylgdi ég þá með. Ég vildi þó
öllu fremur fara með kórnum
Siglufjörð, en íaóxr
mmxi kvað mér ekkert liggja
á fyrr en þeim og varð svo.
Um nóttina rauk upp með
vonzku veður svo hvergi varð
komizt út úr firðinum, hvorki
á sjó eða landi. Urp morguninn
tókst okkur að ná bátnum á
land og forða því að hann
brotnaði við bryggjukörin. Þeg
ar því var lokið fórum við
heim til að hafa fataskipli. Ég
gekk svo niður eftir aftur og
voru þá nokkrur menn, ásamt
föður minum, við bátinn. Úti
í brimgarðinum sé ég fugla,
sem mér sýnist, að ekki séu
vel á sig komnir, og spyr þvi
hvort ekki sé rétt að skjóta
þá .Faðir minn tekur undir það
með mér og fer ég þá upp
í bátinn til þess að ná í byss-
una mína, sem var niðri í
„lúkar". Ég hlóð hana með
stóru haglaskoti, fer svo upp
aftur og legg hana frá mér á
hvalbakinn meðan ég stekk
niður í fjöruna.
í sömu svifum kemur þar
piltur aðvifandi, þrífur byss-
una og fer eitthvað að fikta
við hana, með þeim afleiðing-
um, að skotið hleypur úr
henni og lendir í vinstri hand-
legg á mér.
Eins og fyrr segir var ekkert
hægt að komast vegna illviðris,
og því enga hjálp hægt að fá
umfram þá, sem gamall læknir,
Sigurður Magnússon, sem þá
var í Ólafsfirði, gat í té látið.
Hann fór með mig heim í
hús Jóns Björnssonar og Dönu
Jóhannesdóttur og tók þar af
mér hendin.a Mun þetta hafa
lánazt vel hjá honum, því að
eftir að hafa legið sjö vikur
á heimili þeirra Jóns og Dönu,
fór ég heim. Hef ég síðan verið
handarvana að öðru en því, að
árið 1930 fór ég til Kaupmanna
hafnar og fékk mér gervilim.
Sú hendi kom mér að góðu
gagni meðan ég var til sjós.
Það fer ekki hjá því, að
ungur maður veröur býsna
lengi í sárum eftir svona áfall,
jafnvel þótt gróið sé fyrir stúf-
inn. Ég fór þó fljótlega að
vinna við vélgæzlu í fiskibát-
um og hafði það starf á hendi
þangað til ég réðist að Skeiðs-
fossvirkjuninni. Þó var ég átta
sumur í síidarverksmiðjunni
Rauðku á Siglufirði .
Eftir einni sjóferð man ég,
sem varð dálítið söguleg á ein-
kennilegan og fremur óvið-
felldin hátt .Við höfðum farið
út í róður í blíðskaparveðri,
lagt línuna og dregið aftur, án
þess nokkuð bæri til tíðinda.
Á landleiðinni var ofurlítið
rjál en þó bezta veður. Þrír
menn voru við aðgerð fram á
dekkinu, en ég og formaðurinn
stöndum í stýrishúsinu. Allt í
einu sjáum við að báturinn
sígur á hliðina og sjór fellur
inn yfir lunninguna og fer að
renna niður í lest.
Við stöndum eins og stjarfir.
r-r-. Hvað er að ske? — Þá er
eins og kippt sé í mig og mér
pagt fyrir a xrkum. Ég þýt niður
í vélarrúm og kúpla frá vél-
inni. Við það verður báturinn
ganglaus og réttir sig aftur.
Eftir það héldum við áfram
í land.
Einn hásetinn var Færeying
ur. Honum hefur víst brugðið
pll alvarlega, því að um leið
og við vorum landfastir orðn-
ir, stökk hann upp á bryggju,
hvarf upp í bæinn, og hef ég
ekki séð hann síðan.
Þann 1. nóvember 1946 var
ég ráðinn vélstjóri við Skeiðs-
fossvirkjunina og hef starfað
þar síðan. Mér hefur í flestu
tilliti fallið vel. Ég hef haft
góðan yfirmann og störfin
hafa gengið snurðulaust. Ekki
get ég þó neitað því, að sér-
staklega fyrstu árin, langaði
mig stundum út á sjóinn.
Á fyrstu árunum hér við
Skeiðsfossa var þetta talsvert
erfitt. Á vet.urna máttum við
heita innilokaðir hvað sam-
göngur snerti, og x-.rðvjn því
að draga að okkur forða sem
dugað gæti til 5—6 mánaða,
eða frá hausti fram tll vors.
Vetrarferðir til Siglufjarðar
gátu oft verið tvísýnar og alls
ekki til aðdrátta landveginn,
að vetrarlagi. Þetta hefur mik-
ið lagazt síðan göngin komu
gegnum fjallið og hætt var að
fara skarðið. Samt eru sam-
göngur fram eftir til okkar
álltaf stopular yfir veturinn.
Fyrir fjórum árum lét raf-
veitan okkur í té snjósleða.
Hann hefur oft komið í góðar
þarfir.
Fólkinu fækkar í Fljótunum.
í Stiflu eru nú aðeins þrir
bæir — Deplar, Lundur og
Knappstaðir, kirkjustaðurinn. í
Lundi býr einn maður. Þrasta-
staðir, fremsti bærinn, sem
alltaf hefur verið góðbænda-
setur, fór í eyði síðastl. haust.
f Holtshreppi — Austur-
Fljótum, munu hafa verið 84
eða 86 á kjörskrá við síðustu
kosningar.
Ég hef mjög gaman af lax-
veiðum. Stöðin hefur leyfi fyrir
tveim stöngum á dag, tvisvar
í viku. Þessu leyfi er skipt
milli starfsmanna stöðvarinn-
ar og rafveitustjóra. Telst það
til hlunninda.
Veiði hefur verið heldur
treg undanfarin ár, en er þó
dálítið að lagast. Stangaveiði-
félag Siglufjarðar og rafveit-
an hafa ána á leigu. Þessir að-
ilar hafa látið í hana mikið af
seiðum og virðist nú árangur
þeirrar starfsemi vera að koma
í ljós.
Áin er, frá mínu sjónarhorni
séð, mjög skemmtileg veiðiá,
þótt einstöku sinnum geti hún
æst sig, svo að erfitt eða jafn-
vel ógerlegt er að fást þar við
veiðiskip. En þeir dagar eru
ekki margir, venjulega fellur
hún fram tær og kitlandi.
Þótt vetrarríki sé mikið í
Fljótunum og við þarna hjá
Skeiðsfossunum stundum inni-
lokuð vikum saman, unum við
lifinu vel. Við tökum þá skák
okkur til dægrastyttingar og
nóg er til að lesa.
Á sumrin er sveitin mjög
falleg og þá er um hana stanz-
laus straumur ferðamanna, —
hefur hann aukizt geysilega síð
an vegurinn kom fyrir Ólafs-
fjarðarmúla.
Konan mín, Stefanía Jóhanns
dóttir, er ættuð frá Siglufirði
og hjá okkur er 11 ára gamali
dóttursonur, sem við hðfum alið
upp. Fleira er nú ekki fólkið
á bænum þeim.
Ég hef nú verið aldarfjórð-
ung við Skeiðsfossa. Og nú
finnst mér ég eiga þar géða
áaga.
Þ.M.