Fréttablaðið - 25.01.2004, Qupperneq 11

11SUNNUDAGUR 25. janúar 2004
Maður hlýtur að spyrja enneinu sinni á hvaða leið
stjórnvöld eru í byggðaáherslum
þegar fréttir ber-
ast af ráðstöfun
þeirra 700 millj-
óna sem ríkis-
stjórnin ákvað að
verja til nýsköp-
unar í atvinnulíf-
inu. Nú er búið að
ráðstafa 547 mkr.
af upphæðinni,
þar af 405 mkr. í
kjördæmi byggða-
málaráðherrans.
Einungis var hægt að finna
verðug verkefni fyrir 142 mkr. í
öðrum kjördæmum á lands-
byggðinni. Telur ríkisstjórnin að
það sé algjör neyð ríkjandi í
kjördæmi byggðamálaráðherr-
ans? Það er von að spurt sé
vegna þess að þar eru hafnar
mestu framkvæmdir Íslandssög-
unnar á sviði orku- og iðnaðar-
mála. Það var líka tekin ákvörð-
un um Austfjarðagöng í tengsl-
um við iðnvæðinguna og ekki
nóg með það, ríkisstjórnin tók
ákvörðun um tvenn jarðgöng úti
á Tröllaskaga líka.
Þær framkvæmdir eiga að
hefjast á meðan spennan stend-
ur einna hæst fyrir austan eftir
u.þ.b. tvö og hálft ár. Þessum
framkvæmdum fylgir auðvitað
mikil uppbygging á öllum svið-
um eins og menn sjá nánast dag-
lega af fréttum af þessum slóð-
um.
Halló Akureyri
Það þótti þó ástæða til að sam-
þykkja byggðaáætlun með sér-
stakri áherslu á Akureyri og síð-
an nýr byggðamálaráðherra, Val-
gerður Sverrisdóttir, tók við af
Davíð Oddssyni hefur hann ham-
ast við að draga verkefni sérstak-
lega til Akureyrar en einnig al-
mennt í Austurlandskjördæmi.
Sjálfur byggðaráðherrann er að
hluta niður Byggðastofnun og
flytja hana í pörtum í sitt kjör-
dæmi. Ráðherra iðnaðar- og
orkumála, sem svo vill til að er
sami ráðherrann, virðist upp-
teknastur af því í tengslum við
endurskipulagningu í orkugeir-
anum að koma RARIK til Akur-
eyrar. Menntamálaráðherrann
gerði m.a. 250 mkr. menningar-
samning við Akureyri um leið og
hann stökk út úr ráðuneytinu um
áramótin. Annar samningur var
gerður við sveitarfélög á Austur-
landi á árinu 2002 en Vestlend-
ingum hefur verið neitað um slík-
an samning. Ekki er annað vitað
en að góð samstaða sé í ríkis-
stjórninni um þessa stefnu.
Stefnir augljóslega í ójafn-
vægi
Það hefur verið augljóst í
hálft annað ár að það stefndi í
mikið ójafnvægi milli kjör-
dæma. Þess vegna flutti ég fyrir
ári og við Anna Kristín Gunnars-
dóttir aftur í haust þingsálykt-
unartillögu um það ójafnvægi í
byggðamálum sem augljóslega
stefnir í. Við teljum að það þurfi
að grípa öll tækifæri til að vinna
gegn slíku. Á því hefði þurft að
byrja strax á öndverðu síðasta
ári. En þvert á móti virðist ríkis-
stjórnin halda áfram að auka á
ójafnvægi byggðamála með
grímulausu kjördæmapoti ráð-
herra í ríkisstjórninni. Í Norð-
vesturkjördæmi sitja hins vegar
þingmenn og ráðherrar stjórnar-
flokkanna áfram eftir eins og
þeir gerðu lengst af á síðasta
kjörtímabili. Er ekki mál að
linni? Ég er ekki að amast við
því að byggðaráðherra gæti
hagsmuna síns kjördæmis en
hann er ráðherra byggðamála í
landinu öllu og ætti að vera upp-
teknari af því hlutverki sínu en
að pota fyrir sitt kjördæmi. Sú
kjördæmaskipan sem gildir eyk-
ur á togstreitu milli byggðar-
laga. Vonandi verður landið gert
að einu kjördæmi sem fyrst og
þannig dregið úr linnulausu
kjördæmapoti ráðherra og þing-
manna stjórnarliðsins. Það er
einnig afar dapurlegt að sjá að
Byggðastofnun hefur ekki séð
nein tækifæri til að huga að jöfn-
un milli landshluta í þessari
ákvörðun sem nú hefur verið
tekin um fjármuni til nýsköpun-
ar á landsbyggðinni. ■
Nýsköpunarverkefni
á landsbyggðinni eða
kjördæmapot ? Allar bækur eru skáldskapur oglygi nema Íslendingasögurnar
og Brekkukotsannáll, sem reynd-
ar er síðasta Íslendingasagan,
sagði Magnús
bóndi í Bryðjuholti
eitt sinn við mig
þar sem við vorum
staddir á valllend-
inu undir Bryðju-
holtsmúla að lag-
færa girðingar í
slagviðri einn vor-
morgun. Þetta voru
varnaðarorð til mín sem hafði
verið staðinn að því að lesa Undir-
heima Parísarborgar með vasa-
ljós undir voðum seint að kveldi,
en sú lesning var eigi talin holl
ungviðinu.
Sjálfstæður bóndi
Nú var það ekki svo að Magnús
væri hrifinn af Halldóri Laxnesi.
Þvert á móti. Hann sem sannur og
gegn sjálfstæður bóndi, staðfast-
ur kjósandi Ingólfs á Hellu, hafði
illan bifur á fyrirbærinu sem nítt
hafði skóinn af bændum landsins
með hryllingssögunni um Bjart í
Sumarhúsum og öðrum skrifum
um sauðkindina og bústólpa
landsins.
Vitaskuld var mikið til í þess-
um orðum Magnúsar, enda er frá-
sögnin hér á undan lygi eins og
flest annað sem fært hefur verið í
letur. Minni mitt er ekki betra en
svo að ég man ekki hvort það var
rigning eða hvort sól skein í heiði.
Vorum við staddir á völlunum eða
úti í mýri? Vorum við að lagfæra
girðingar eða eltast við skjátur?
Hvernig í ósköpunum á ég að
muna það? Þetta gerðist fyrir
fjörutíu árum.
Hverju á að taka mark á
Hvaða mark er þá takandi á
minningarfrásögnum eða ævi-
sögum? Er þetta ekki allt saman
lygi nema Íslendingasögurnar og
Brekkukotsannáll, eins og Magn-
ús fullyrti? Hvað veit ég? Hitt
veit ég að inntakið í frásögninni
hér að ofan er satt. Það sem
skiptir meginmáli fyrir frásögn-
ina er fullyrðing Magnúsar, ekki
umgjörðin sem hún er sett í.
Sama má segja um umgjörðina.
Hún er einnig rétt þó hún sé
kannski ekki í réttu samhengi. Ég
man vel þegar ég gegndrepa og
hrollkaldur var að aðstoða Magn-
ús við girðinguna á völlunum
undir Múlanum.
Hinn algildi sannleikur
Magnús var minn Björn í
Brekkukoti en jafnframt Bjartur í
Sumarhúsum. Lífsspeki hans
sprottin upp úr moldinni sem
hann erjaði, landinu sem hann
braut undir sig, skepnunum sem
hann annaðist og sáu honum og
hans farborða. Hann var land-
námsmaður 20. aldar sem braut
undir sig nýtt ræktarland með
skurðgröfum og naut til þess
styrkja frá Ræktunarsjóði Ís-
lands. Hann trúði á mátt frjáls
vilja, sjálfstæðis og blómlegs
landbúnaðar sem ætti eftir að
sanna orð Jónasar að bóndi er bú-
stólpi og bú landstólpi. Það reynd-
ist seinna einnig lygi. Nú er verið
að moka ofan í skurðina og land-
búnaðarstefnan nánast gjald-
þrota.
En það er fleira gjaldþrota í
dag. Bókmenntaumræðan; hver
stal hverju frá hverjum og hvað er
satt og hvað logið. Svarið við því er
einfalt: Íslendingasögurnar og
Brekkukotsannála eru hinn algildi
sannleikur, allt annað er stolið,
stælt, skrumskælt og logið. ■
Það stóð ekki á jólagjöf Olíu-dreifingar til starfsmanna
sinna á Keili í ár. Varla er nýtt ár
gengið í garð þegar áhöfnin er
rekin í land, færeyskur fáni dreg-
in að hún á skipinu og sent eftir
Rússum til að
manna skipið í
staðinn. Rússarnir
munu hvorki fá ís-
lensk né færeysk
laun, þar sem fær-
eyskum heima-
stjórnarmönnum
hefur tekist að af-
rita verstu kaflana í dönsku DIS-
lögunum. Það er nöturleg stað-
reynd að forustumenn þessara
eyja, sem eru innan ramma Dana-
veldis, skuli haga sínum sjóflutn-
ingum þannig að íslensk olíufélög
geti nýtt sér reglurnar til að níð-
ast á Íslendingum. Íslensk áhöfn
er rekin heim, út í atvinnuleysi og
óvissu eftir áratuga starf hjá fyr-
irtækinu, fyrirtæki sem hefur
verið staðið að verðsamráði á olíu-
markaði landsmanna og þar með
tekið drjúgan þátt í að arðræna
landsmenn og okra á þeim.
Ódýrt starfsafl
Ríkisstjórn íhalds og framsókn-
ar hefur á undanförnum árum ver-
ið að rétta atvinnurekendum víg-
tennur verkalýðshreyfingarinnar
á silfurbakka. Samkvæmt lögum
geta stéttarfélögin varið hags-
muni sína svo framarlega sem þau
eru með eigin félagsmenn hjá fyr-
irtækinu. Nú er félagsmönnum
Sjómannafélagsins sagt upp, þeir
sendir heim, og Rússar settir um
borð, sem enn eru ekki félags-
menn Sjómannafélagsins. Þeir
verða á lágum launum sem við ís-
lenskar aðstæður er ekki neitt
annað en þrælahald. Er von á því
að í framtíðinni verði náð í billega
forstjóra frá Rússlandi og Kína?
Hvar er nú sú samfélagslega
ábyrgð sem þessi fyrirtæki eru að
halda á lofti í tíma og ótíma?
Útrýming
Þessar aðgerðir miða að því að
útrýma íslenskri farmannastétt
og tímabært að fá að vita hvort
stjórnvöld ætli að sitja hjá með
hendur í vösum meðan það ger-
ist. Verkalýðshreyfingunni tókst
að verjast við Kárahnjúka um
sinn, en hverju geta sjómenn bú-
ist við af hálfu félaga sinna nú?
Verður gripið til aðgerða með
okkur sjómönnum í baráttunni
við olíufélögin? ■
Landsmenn hafa fylgst agn-dofa með uppstokkun í
atvinnulífinu og þróun á fjár-
málamarkaði síðan ríkisbankarn-
ir voru einkavæddir. Fólki
blöskrar vaxtaok-
ur, há þjónustu-
gjöld og gríðarleg-
ur hagnaður bank-
anna. Æðstu
s t j ó r n e n d u r
skammta sér
himinhá laun og
fríðindi sem ekki
hafa þekkst í ís-
lensku samfélagi
til þessa. Allt þetta
var þó fyrirsjáan-
legt. Þingmenn VG vöruðu við
því að sala bankanna leiddi til
græðgisvæðingar peningamark-
aðarins. Við lögðum til að ríkið
ætti einn öflugan þjóðbanka til
mótvægis við einkabankana og
sem tryggði atvinnulífinu og al-
menningi lágmarksþjónustu óháð
búsetu. Bankarnir nú bera engar
samfélagsskyldur, aðeins arður
hluthafa og laun stjórnenda ráða
ferð.
Ósiðlegir viðskiptahættir
Bankarnir hafa undir höndum
allar upplýsingar um fjárhag og
framtíðaráætlanir fyrirtækja sem
eru í viðskiptum hjá þeim. Bank-
inn hefur það í hendi sér að kaupa
eða selja fyrirtæki við því verði
sem hann sjálfur setur, sameina
það öðru eða reka sjálfur í sam-
keppni við aðra. Fyrirtæki sem í
góðri trú gefa viðskiptabanka sín-
um upplýsingar um eignir, rekst-
ur, viðskiptasambönd og framtíð-
aráætlanir eiga nú á hættu að
bankinn gleypi þau án þess að þau
fái rönd við reist. Bankarnir hafa
þannig komið sér í þá stöðu að
geta dregið að sér bestu bitana úr
atvinnulífinu. Bankarnir stýra nú
blóðmjólkun fjár úr atvinnulífinu
og heilu atvinnugreinarnar og
byggðarlögin eru lögð undir hag-
ræðingarhnífinn.
Sjávarbyggðirnar mergsognar
Eigendur Landsbankans sem
keyptu Brim fyrir fáum mánuð-
um vissu að þeir hefðu kverkatak
á byggðunum sem eru svo háðar
rekstri þessara fyrirtækja að þeir
gátu nánast skammtað sér það
verð sem þeir vildu fá. Við söluna
á Brimi hefur Landsbankinn hol-
að innan úr sjávarútveginum
nokkra milljarða króna á örfáum
mánuðum. Það ríkti fögnuður hjá
stjórnvöldum við sölu bankans að
nú kæmi svo mikið nýtt fé inn í
landið. Staðreyndin verður því
miður allt önnur. Kaupendur
Landsbankans eins og Búnaðar-
bankans hafa nýtt til fulls tæki-
færin sem stjórnvöld gáfu þeim.
Hinir nýju eigendur láta við-
skiptavinina, atvinnulífið og sjáv-
arbyggðirnar greiða kaupverð
Landsbankans. Í stað þess að
styrkja íslenskt atvinnulíf með
auknu fjármagni frá útlöndum er
það mergsogið og fjármagnið
flutt úr landi. Sjávarútvegurinn
og byggðirnar sem á hann treysta
standa hallari fæti en áður.
Trúnaður banka og atvinnu-
lífs þverr
Fjármálastofnun með fyrir-
tæki í viðskiptum ætti ekki að líð-
ast að kaupa það og selja nánast
að vild. Slíkt fyrirkomulag hindr-
ar eðlilega samkeppni og fram-
þróun atvinnulífs. Nýsköpunar-
og sprotafyrirtæki þora ekki með
hugmyndir sínar og framtíð-
arplön til viðskiptabanka af ótta
við að hann hirði þau og selji öðr-
um. Þótt það geti verið nauðsyn-
legt við tímabundna rekstrarörð-
ugleika fyrirtækja að bankinn
leysi þau til sín sem lið í endur-
fjármögnun ætti það að vera al-
gjörlega óheimilt gagnvart fyrir-
tækjum í eðlilegum rekstri.
Þingmenn VG vöruðu mjög við
þessari þróun. Við höfum lagt
fram tillögu á þingi sem kveður á
um skýran aðskilnað á almennri
viðskiptabankaþjónustu og fjár-
festingastarfsemi svo sem
kaupum og sölu fyrirtækja. Kaup
og sala Landsbankans á sjávar-
útvegsfyrirtækjum Brims eru
dæmi um blóðmjólkun atvinnu-
vegar, sem ekki ætti að vera
heimil í íslensku fjármálalífi. ■
Umræðan
JÓN
BJARNASON
■
þingmaður Vinstri-
hreyfingarinnar –
græns framboðs
skrifar um einka-
vædda banka.
Umræðan
SIGURÐUR Á.
FRIÐÞJÓFSSON
■
skrifar um lygina.
Umræðan
■
Kaup og sala
Landsbankans
á sjávarútvegs-
fyrirtækjum
Brims eru dæmi
um blóðmjólk-
un atvinnuveg-
ar, sem ekki
ætti að vera
heimil í ís-
lensku fjár-
málalífi.
Stolið, stælt, skrum-
skælt og logið
Þrælahald Olíudreifingar
■
Íslendingasög-
urnar og
Brekkukotsann-
ála eru hinn al-
gildi sannleikur,
allt annað er
stolið, stælt,
skrumskælt og
logið.
■
Verkalýðshreyf-
ingunni tókst
að verjast við
Kárahnjúka um
sinn, en hverju
geta sjómenn
búist við...
BIRGIR HÓLM
■
stjórnarmaður í
Sjómannafélagi
Reykjavíkur skrifar
um þrælahald.
■
Vonandi verður
landið gert að
einu kjördæmi
sem fyrst og
þannig dregið
úr linnulausu
kjördæmapoti
ráðherra og
þingmanna
stjórnarliðsins.
Einkavæddir bankar merg-
sjúga atvinnulíf og byggðir
Umræðan
JÓHANN
ÁRSÆLSSON
■
alþingismaður skrif-
ar um byggðamál.