Tíminn - 14.03.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriðjudagur 14. marz 1972.
Halldór Kristjánsson:
Um úthlutun listamannalauna
Mér datt i hug að minnast
svolitið á aðbúnað gamla
fólksins, sem dvelur á
sjúkrahúsum. Oftast er það
svo þegar fólk er orðið gam-
alt, að það getur ekki únnið
vegna heilsubrests eða af
öðrum ástæðum. Margt af
þessu fólki er orðið eitt sins
liðs og á engan að. Aður fyr
var margt af þessu fólki sagt
til sveitar, en eftir að
tryggingar komu til sögunn-
ar fór að rofa til fyrir þessu
fólki. Maður getur því nærri,
hvernig þvi hefur liðið að
flækjast bæ frá bæ, og það
fór eftir þvi hvort voru góðir
húsbændur, hvort þetta fólk
mætti góðu eða ekki.
Ég man þá tið, að einn
gamall maður, sagði mér, að
hann hefði grátið þegar hann
varð aö flytjast svona úr ein-
um staö i annan og það var
engin furða. Nú er þetta fólk
sett á elliheimilin, sem betur
fer, enda á svo að vera, þar
liður þvi vel að mörgu leyti.
Þar hefur það góða um-
hugsun eins og á að vera. En
hvað gera svo tryggingarnar
fyrir þetta gamla fólk. Það
er gaman að vita. Nú fer
gamall maður á sjúkrahús.
Hann hefur haft ellistyrkinn
til að lifa á áður en hann fór á
sjúkrahúsið, en þegar þang-
að er komið er honum svipt
af honum. Er þetta rétt-
mætt? Ég segi nei. Þessi
maður á ekki neina peninga
til. Fyrir hvað á hann að
kaupa föt? Á hann að ganga
á milli fólks og biðja um
peninga eða á hann að ganga
i sömu leppunum alltaf?
Ekki getur hann ferðast t.d.
til læknis. Af hverju stafar
þetta? Það er af þvþað elli-
eyririnn rennur til sjúkra-
hússins, sem hann er á. Eins
er þetta með þá, sem hafa
örorkustyrk. Hann fer á
somu leið. Það er von, að
rikisstjórnin gumi af
tryggingunum, og haldi þvi
fram að gamla fólkið hafi
það voða gott. Hún ætti sjálf
að búa við svona kjör, þegar
hún er orðin gömul. Þá sæi
hún hvernig aðbúnaður
gamla fólksins hefur verið.
Nei þetta þarf að laga og það
er hægt með þvi móti að
borga þessu fólki sem svarar
tvö þúsund krónum á mán
Þá gæti það kannske keypt
sér ein föt á ári og eins tóbak,
sem margir gamlir menn
verða að fá af gömlum vana.
Framhald á bls. 19
Nokkrar umræður hafa orðið
um úthlutun listamannalauna
undanfarið, eins og stundum
áður. Ég hef lengstum látið mér
hægt um þátttöku i slikum um-
ræöum, en nú þykir mér hæfa að
vikja að fáeinum atriðum.
Fyrst vil ég þá svara, svo að
geymist á prenti, spurningum um
vinnubrögð úthlutunarnefndar-
innar að þessu sinni og meirihluta
i henni. Um þaö hef ég þetta að
segja.:
Enginn fastur, samstæður
meirihluti var i nefndinni. Enginn
nefndarmaöur fékk kosna i hærri
úthlutunarflokk alla þá, sem hann
kaus þangað
Þeir, sem náðu samþykki i
hærri flokk með 5 atkvæðum,nutu
stuðnings nefndarmanna nokkuð
sitt á hvað.
Þetta læt ég nægja um vinnu-
brögð nefndarinnar.
Sagt hefur verið, að meirihluti
nefndarinnar hafi þröngan og
ihaldssaman smekk.
Ég vil sneiða hjá öllum orð-
hengilshætti, en ég held, að i þetta
sinn sé svo f jölbreytilegt fólk með
i úthlutiin, að erfitt sé að færa
sönnur á fullyrðingar um þröngan
smekk, svo framarlega sem ég
Nýlega greindi sjónvarpið frá
þvi, að Egilsstaðaflugvöllur hefði
verið lokaður dögum saman i vet-
ur, vegna aurbleytu. Fyrir þá,
sem eitthvað hafa fylgzt með
málum var þetta engin stórfrétt,
þvi siður ný tiðindi.
Egilsstaðaflugvöllur er nú
rúmlega tuttugu ára, gerður af
vanefnum, staðsettur með það
eitt fyrir augum, að gerð hans
yrði sem ódýrust. A þeim timum
var flug ekki sá meginþáttur i
samgöngu- og samfélagsmálum
sem það er nú. Egilsstaðaflug-
völlur gegndi þá sinu hlutverki og
Austfirðingar fögnuðu mikilli
samgöngubót.
Siðan hefur mikið vatn runnið
til sjávar og umbætur i flugmálur
verið örari flestum þáttum þjóð-
lifs okkar. Sem eðlilegt er, hafa
flugvélar tekið til sin siaukinn
hluta fólks- og vöruflutninga og
flugfélögin mætt þeirri þörf með
auknum vélakosti og tiðari ferð-
um. Flugvellir hafa verið bættir,
nýir byggðir, öryggisbúnaður
aukinn og mannlifið allt orðið
fluginu háðara.
Egilsstaðaflugvöllur hlýtur
legu sinnar vegna að þjóna mest-
um hluta Austurlands og sam-
göngur á landi að verulegu leyti
skil orðið þröngur rétt og þaö eigi
að tákna einhæfan smekk, sem
metur ekki nema það, sem er á
takmörkuðu, þröngu sviði.
Hannes Pétursson deilir fast á
nefndina fyrir að hafa tekið i
hærri flokk tiltölulega ungan
mann, þar sem annar heföi átt
tvimælalausan forgangsrétt. Ég
fellst að verulegu leyti á rök-
semdir Hannesar almennt, en
þetta er ekki fyrsta afbrot nefn-
darinnar gegn þeirri reglu. Þessi
ásökun hefði mátt bera fram
þegar Hannes Pétursson var
hækkaður en Þorsteinn Valdi-
marsson ekki og aftur þegar
Matthias Jóhannessen var hækk-
aður en Þorsteinn ekki, svo að ég
dvelji aðeins við ljóðskáldin. Rök
Hannesar verða samt hvorki
veikari né sterkari við þetta.
Þá hefi ég orðið var við, að viss-
um mönnum þyki sem nú hafi
verið ofgert við þá höfunda, sem
einkum skrifa fyrir börn og
unglinga. Hér vil ég minna á það,
sem Nina Björk Árnadóttir sagði i
ritdómi i Þjóðviljanum rétt fyrir
siðustu jól um einn þessara höf-
unda, að hann hefði lengi unnið
gott verk með þvi að leiða ungt
fólk inn i heim bókmenntanna.
Þetta held ég að megi vera okkur
við það miðaðar. Siðari ár hefur
aðstaða verið bætt og aukin fyrir
starfsfólk og farþega með bygg-
ingu flugstöðvar, en viðhald og
endurbætur flugvallarins sjálfs
verið i ólestri. Malarlag flug-
brautarinnar var þunnt i upphafi,
og bróðurpartur þess er nú
dreifður um tún og engi i ná-
grenninu eða sokkinn i eðju jarð-
vegsins. t vætutið hefur völlurinn
verið stór-varasamur og ófáar
kærur og kvartanir mun flug-
málastjórn hafa fengið frá flug-
mönnum undangengin ár, og það
var sannarlega ekki að ófyrir-
synju, að fagfélag þeirra tók i
haust undir kröfuna um skjótar
endurbætur i þessum málum, og
það benti ennfremur á, aö sam-
hliða endurbyggingu hins gamla,
úrelta, hættulega flugvallar
þyrfti að athuga, hvort ekki væri
skynsamlegast að miða þær
endurbætur við það, að siðar
mætti stækka hann i öryggisflug-
völl fyrir millilandaflug - og að
þessu vék sjónvarpið, með nokk-
uð ákveðnari hætti, og hafði sinn
visdóm frá flugmálastjórn.
Þetta var meira en þjáninga-
bræður okkar fyrir norðan þoldu.
Næsta kvöld létu Eyfirðingar
sýna stækkunarmöguleika á
alvarlegt umhugsunarefni, þegar
við stöndum frammi fyrir þvi,
hvort þjóðin eigi að verða læs á
bækur, eða menn ráði i mesta lagi
við eina setningu með hverri
mynd.
Vegna þessa lita sumir svo á,
aö i hópi þessara höfunda sé fólk,
sem unnið hafi islenzkri menn-
ingu meira gagn en sumir aðrir,
sem kunna að vera meiri iþrótta-
menn á ritvellinum.
1 öðru lagi hygg ég að segja
megi, að nú hafi orðið ráöandi i
úthlutunarnefndinni það sjónar-
mið, að ástæða væri til að sýna
það i verki, að nefndin vildi meta
það, sem einkum er ætlað börnum
og unglingum jafnt öðrum bók-
menntum.
Sú hugmynd hefur komið fram,
að rétt muni að hafa i heiðurs-
launaflokki svo sem 30 menn, sem
nytu eftirlauna ævilangt,en að
öðru leyti hlytu listamenn aðeins
starfsstyrki. Væru 30 menn i
flokknum myndu veröa mjög
skiptar skoðanir um þá og eflaust
nefndir 20 menn aörir, sem þættu
ekki siður maklegir, en sumir
þeirra 30, sem valdir yrðu.
Nú má að visu segja, að þegar
tryggingar þróast svo, að gamalt
fólk þarf ekki að búa við beinan
Akureyrarflugvelli, siðar að þeir
lumuðu á öðru stæði fyrir flug-
völl. Að Gásum mætti byggja
flugbraut, ekki bara langs, heldur
lika þvert.
Nú voru Sauðkræklingar búnir
að söðla striðsfákinn og riðu hratt
úr hlaði. Fre'tt sjónvarpsins væri
villandi og áróðurs kennd.
Flugvallarstæði ættu þeir ágætt,
og hvort kynnu menn nú ekki
lengur drykkjusönginn: „Skin við
sólu Skagafjörður”.
Aldrei þessu vant voru Þingey-
ingar siðastir til, en boðskapurinn
kom ekki i ljóði, heldur in-
nrammaður: Hvergi væri
öryggisvöllur betur settur en i
Aðaldalshrauni. Svefnfarir góðar
á Húsavik, slóringur af skólum
vitt og breitt um sýslur, ókyrrð
engin i lofti, eðeins á jörðu niðri.
Vissulega væri ekkert afdrep fyr-
ir farþega við flugvöll, en mönn-
um er ætlað að þekkja til lands-
lags: úfið hraun með gjótum og
skorningum, mosaþembur til
margra þarfa.
En mættum við Austfirðingar i
litillæti vekja athygli á okkar ósk-
um: Við viljum fá flugvöll i fjórð-
unginn, sem fær er, þótt vökni i
rót á sumardegi og þitt sé á þorr-
anum. Við teljum það sanngjarnt,
skort, er minni ástæða til að
greiða eftirlaun umfram það,
sem almannatryggingar gera. Þó
er það svo, að þegar rikissjóður
snarar út á einu ári 147 milljónum
króna til að hækka ellilaun rikis-
starfsmanna ofan á það, sem
tryggingastofnun rikisins og
lifeysisjóður opinberra starfs
manna greiðir þeim, mun mörg-
um finnast, að vel megi verja
nokkru fé i viðurkenningarskyni
við menn, sem varið hafa tóm-
stundum sinum i þjónustu list-
anna. Þeir, sem vilja hafa frið um
þessi mál og forðast sárindi, ættu
að hugsa um þessa hliðina lika.
Eins og er geta þeir, sem til-
lögur eru gerðar um að teknir séu
i heiðurslaunaflokk, en komast
þangað ekki, notið hálfra elli-
launa á við þá, sem i heiðurs-
launaflokknum eru.
Ég er enginn talsmaður þeirrar
tilhögunar, sem nú er á þessum
málum. Annmarka hennar þekki
ég vel. Hinsvegar tel ég mig hafa
fundið annmarka á tillögum um
breytta skipan. En sérstaklega
vil ég vara við þvi, að skipa mál-
um svo, að einsýnir menn og
ofstækisfullir fái öllu að ráða um
úthlutun styrktarfjár og viður-
kenningar af opinberri hálfu.
að bætt sé tuttugu ára hroð-
virknisverk og nú sé byggður nýr
völlur, staðsettur þannig, að sem
haganlegast sé fyrir aðflug i mis
jöfnu veðri, með þvi burðarþoli að
nokkuð sé til frambúðar. Geta
Norðlingar, sem margt hafa sam-
eiginlegt okkur og vita gerzt, að
þungt þarf að leggjast á árina til
að fá skrið á bátinn og koma
áhuga - og hagsmunamálum i
höfn, ekki igrundað þessa hluti af
nokkurri skynsemi og áttað sig á,
að hér er um tvö mál að ræða. Frá
Austfirðingum hafa ekki komið
raddir um að draga burst úr nefi
Norðlinga. Staðsetning milli-
Iandaflugvallar er mál, sem sér
íræöingareiga að skera úr um, en
þakksamlega yrði þeginn stuðn-
ingur, eða a.m.k. skilningur
Norðlinga á þörfum Austfirðinga
fyrir nothæfan innanlandsflug-
völl. Það er aðalmálið i dag og
meðan unnið er að lausn þess,
væri æskilegt að halda i við
striðsfákinn. Þeim gefst sjálfsagt
tækifæri, Skagfirðingum og
Eyfirðingum að taka eina brönd-
ótta að Gásum og i Hegranesinu
lika, og vart þarf að efa að glimt
verði knálega á Laxárbökkum, en
mætti það ekki að skaðlausu biða
um sinn? Vilhj. Sigurbjörnsson
BER ER HVER AÐ BAKI,
ÞÓTT SÉR BRÓDUR EIGI
Njörður P. Njarðvík: ” “ ~
GUÐMUNDUR MAGNUSSON 0G UTVARPSRAÐ
Þar sem mikiö moldviðri hefur
orðið út af samskiptum Guð-
mundar Magnússonar prófessors
og útvarpsráðs tel ég rétt að
skýra málið ögn nánar. Bæði leið-
ari Morgunblaðsins og grein
Trausta Einarssonar (Mbl. 2/3)
bera vott um ókunnugleika á
þessu máli og vanþekkingu á
starfssviði útvarpsráðs lögum
samkvæmt.
Þegar nýkjörið útvarpsráð hélt
sinn fyrsta hljóðvarpsfund 7. jan.
var lagt fram bréf frá Guðmundi
Magnússyni,þar sem hann segist
hafa tekið að sér stjórn i kynning-
arþáttum um islenzka verzlun
samkv. ósk Félags islenzkra stór-
kaupmanna, ef útvamsráð seti
fallist á þá tillögu. Með þessu
bréfi fylgdu nöfn 22 þátta.
Útvarpsráðsmenn óskuðu frest-
unar til næsta fundar til að geta
áttaðsig beturá erindinu. A þeim
fundi kom fram hjá mörgun út-
varpsráðsm. aö þættirnir væru
margir og þar að auki væri erfitt
að gera sér grein fyrir þvi,
hvernig þessir þættir væru hugs-
aðir.Var þvi samþykkt að „æskja
eftir nánari upplýsingum um,
hvernig Guðmundur Magnússon
prófessor hugsaöi sér efnismeð-
ferð slikra þátta, og hverja hann
hygöist fá til liðs við sig”,eins og
stendur i gerðabók útvarpsráðs.
Var ennfremur bent á nauðsyn
þess.að ólik sjónarmið fengju aö
koma fram. Með svarbréfi
Guðmundar fylgdi listi yfir færri
þætti en áður og nöfn ýmissa
manna, sem Guðmundur hugðist
fá til liðs við sig. Þótti mér þá sem
skýrari mynd væri að fást af
þessum verzlunarþáttum.
Þvi er þó ekki að leyna,að sum-
um útvarpsráðsmönnum fannst
sem þetta yrðu nokkuð einhæfir
kynningarþættir og sýndist t.d.
sem sjónarmið neytenda kæmi
ekki nægilega fram, ennfremur
að ekki færu fram neinar umræð-
ur um gildi og réttmæti hinna
ýmsu verzlunarforma (heild-
verzlun, samvinnuverzlun, einka-
sölur). Þetta eru þó atriði, sem
hefði verið hægt að koma skýrar á
framfæri og móta betur, en þvi
miður stóð i bréfi Guðmundar, að
hann krefðist þess að hafa alger-
lega frjálsar hendur um efnisval.
Þar með var málið farið að
snerta lagaskyldur útvarpsráðs.
Útvarpsráð hefur ekki heimild til
þess að veita mönnum fyrirfram
frjálsar hendur um dagskrár-
gerð, enda hvilir sú skylda á út-
varpsráði að samþykkja dagskrá
endanlega áður en hún er flutt.
Þar með er ekki sagt.að útvarps-
ráð þurfi að ritskoða alla þætti
dagskrár, en geri einhver það að
skilyrði fyrir dagskrárgerð, að
útvarpsráð skipti sér ekki af þvi
máli meir, ber að hafna sliku er-
indi. Það er þess vegna misskiln-
ingur hjá Trausta Einarssyni að
réttur útvarpsráðs sé „að gera
eftir á athugasemdir opinber-
lega”. Útvarpsráði var þvi nauð-
ugur einn kostur að synja erindi
Guðmundar Magnússonar.
Tómas Karlsson bar fram eftir-
farandi tillögu: „Með skirskotun
til þess að Guðmundur Magnús-
son segir i bréfi sinu:....” algjör
forsenda fyrir þvi, að ég annist
þessa þætti, er, að ég hafi frjálsar
hendur um efnisval, bæði frá
samtökum verzlunarinnar og út
varpsráði" getur útvarpsráð ekki
fallizt á að heimila þætti þá, sem
hér um ræðir”. Þessi tillaga var
smþykkt og greiddi aðeins einn
útvarpsráðsmaður atkvæöi gegn
henni.
A sama tima var samþykkt að
fela dagskrárstjóra að hefja
undirbúning að dagskrárflokki
um „verzlun og neytendur”, sem
flytja ætti á hausti komanda. Sið-
an þetta gerðist hefur útvarpsráði
borizt bréf frá Guömundi
Magnússyni, prófessor, sem ég
skil svo að hann hafi ekki gert sér
fyllilega grein fyrir þvi, að annað
bréf hans hafi snert lagaskyldur
útvarpsráðs. 1 samræmi við það
samþykkti útvarpsráð sl. föstu-
dag meö sex samhljóða atkvæð-
um að fara þess á leit við Guð-
mund Magnússon prófessor,
Óttar Yngvason formann
neytendasamtakanna og þriðja
mann/er væri sérfróður á sviði
samvinnuverzlunar, aö þeir st-
jórnuðu i sameiningu áðurgreind-
um dagskrárflokki um „verzlun
og neytendur”.
Ég vil taka fram og undirstrika
að ég lit svo á, að i afgreiðslu út-
varpsráðs á þessu máli komi
hvergi fram neitt vantraust á
Guðmund Magnússon, heldur hafi
ráðið einungis leitazt við að gæta
lagaskyldu sinnar um dagskrár-
samþykkt og óhlutdrægni. Það er
von min að Guðmundur Magnús-
son bregöist vel við þessari mála-
leitan útvarpsráðs, enda tel ég
feng aö þvi fyrir útvarpið, ef Guð-
mundur vildi taka að sér stjórn
þessara þátta ásamt ofangreind-
um aðilum. Njörður P. Narðvik,
formaður útvarpsráös.