Tíminn - 28.04.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 28. apríl 1972
Manni finnst, eftir lestur Sögu
Sauðárkróks, sem nú er orðin tvö
gild bindi, að senn komi að þvi,að
Skagafjörður verði allur kominn i
bækur. Aður var kominn út mikill
bálkur skagfirzkra fræða með
frásögnum af Asbirningum og
fleiri forverum, en framhald
þessara fræða er m.a. Sauðár-
krókssagan eftir þann snjalla
mann, Kristmund Bjarnason á
Sjávarborg. Unnið er nú að þriðja
og siðasta bindi þessarar sögu, og
mun fylgja nafnaskrá. Óhætt mun
að fullyrða, að sjaldan hafi farið
betur saman fróðleikur ýmiss
konar og skemmtun en einmitt i
þessu verki. Af nógu er að taka til
skemmtunar, þvi að fátt eitt hef-
ur verið sviplitilla manna á
staðnum og mun svo enn, þótt sið-
ari tima stöðlun á umgengnis-
venjum og öðrum lifsháttum sniði
mörgum nokkuð þröngan stakk
þar eins og annars staðar. I sjálfu
sér er hvert bindi sögunnar feikna
mikið verk. bau eru þung, og það
er eins vist að finriist einhverjum,
sem farg hvili á sér, vakni hann
upp að nóttu til, þá hafi hann
sofnað út frá Sögu Sauðárkróks,
og hún liggi þarna einhvers stað-
ar ofan á honum i myrkrinu. Nú,
en þess ber að gæta, að áður hafa
gildar bækur komið úr Skaga-
firði, svo sem Guðbrandarbiblia.
Lesandi, sem áður taldi sig
nokkuð kunnugan á Sauðárkróki,
fær alveg nýja innsýn i sögu
staðarins og mannlifið þarna á
mölinni undir Nöfunum við lestur
verksins. bað sem áður var aö-
eins ilmur úr kramvörubúð á
Sauðárkrókur árið 1902
tima sæluvikunnar, er orðið að
söltuðum eða reyktum Drang-
eyjar-fugli, hreppsþyngslum,
baráttu fyrir hærra kaupi, og
börnum, sem Hansina, kona Jón-
asar Kristjánssonar læknis, taldi
of klæðlitil. Hijin forni ilmur ber
einnig með sér bjartari hliðar
mannlifsins, eins og leik og söng
og aðra heimslyst, vegna þess að
þrátt fyrir allt hefur fólk kunnað
að lifa vel á Sauðárkróki. Um það
ber sagnaritið um staðinn vitni,
þótt hinu sé ekki að neita, að þar
hafa komið erfið ár, eins og i svo
mörgum sjávarplássum. En á
iyrstu lugum þessarar aldar
munu þó aldrei hafa þekkzt þau
harðindi, sem þeir máttu búa viö,
sem bjuggu i þorpum, sem engin
héruð höfðu að baki. Sauðárkrók-
ur hefur aldrei veriö staður, þar
sem fólk haföi ekki að öðru að
hverfa en fjörukambinum. bess
vegna hefur mannvistin þar verið
fjölþættari og litrikari en ibúatal-
an og afkomuskýrslur gefa til
kynna. bað var lika staðreynd, og
svo er enn i dag, að héraðsbúar
höfðu aldrei neitt á móti þvi að
skemmtasérá Króknum. bangað
l'luttu þeir afurðir sinar. bar
..Bændakórinn". Kreinri röð f.v. borbjörn Björnsson, Heiði, Sigurður
Sigurðsson. Geirmundarstöðum, Sæinundur ólafsson, I)úki, Benedikt
Sigurðsson. Kjalli. Aftari röö: Sigurður Skagfield, Brautarholti, Bjarni
Sigurðsson. Giæsibæ, Fétur Sigurðsson söngstjóri, Mel, Kristján Han-
sen. Sauðárkróki, borvaldur Guðinundsson, kennari, Sauðárkróki.
Jón Ósmann við ferjumannsskýlið
eyddu menn og seldu eftir beztu
getu, áður en þeir héldu heim til
að sofa úr sér sæluvikuna, sem
ekki var alltaf bundin viö sýslu-
fundinn. Margir efndu í sínar
privatveizlur að haustinu, eða þá
að aflokinni ullarferð.
brátt fyrir það, að viða i þessu
verki séu sagðar skemmtilegar
og athyglisverðar sögur af ein-
stökum mönnum, háttum þeirra
og viðbrögðum, sér þó á fyrir þá,
sem þykjast hafa nokkra þekk-
ingu á gamanmálum og
„brandarakörlum” nyrðra, að
Kristmundur Bjarnason fjallar
um menn af itrustu kurteisi. Slikt
er góðra gjalda vert, enda spurn-
ing, hvert erindi hiö stilfærða grin
á i alvörubækur. En hvar á það að
geymast? beirri spurningu þarf
Kristmundur auðvitað ekki að
svara.Auðvitað er atvinnusaga og
félagsmálasaga staðarins skráð i
þessu verki. bar kemst allt til
skila, og einnig bindindispexið
mikla, sem fáir skilja nema þeir,
sem gera sér i hugarlund, i hvert
óefni brennivinsdrykkjan var
komin um það bil sem bindindis-
hreyfingin sá dagsins ljós hér á
landi. Hún hlaut nauðsynlegan og
ágætan byr i upphafi og þess voru
dæmi, ekki þó endilega á Sauðár-
króki, að gamlir skeggjaðir
brennivinsberserkir ynnu
bindindisheit sin með tárin i
augunum, upphafnir i hrolli
afturbatans. beir féllu kannski
siðar, en það skipti ekki megin-
máli.
Atök urðu út af smávægilegustu
atriðum. Einn af ágætustu
borgurum Sauðárkróks, tsleifur
Gislason, sat aldrei lengi á strák
isleifur Gislason
sinum i einu. Hinn opinberi vett-
vangur hreppsins, sjálf hrepps-
taflan, var honum ekki heilagri
en annað. Kristmundur rifjar upp
margvislega notkun hreppstöfl-
unnar, sem fest var á gamla
barnaskólann og lokaðist að ofan
af skrautlegri burst. A sama tima
var viða til siðs aö notast við
snautlega simastaura undir hinar
ýmsu tilkynningar. ísleifur Gisla-
son, þessi mannlega brjóstbirta
staðarins, þurfti svo sem að nota
hreppstöfluna oddvitanum til ar-
mæðu. bað gerist i januar eitt
árið, að hann hengir eftirfarandi
samtal upp á töfluna, og er þetta
gripið úr siðara bindi Sauðár-
krókssögu:
Heyrðu, sankti Pétur, sagði
Guðmundur heitinn gjalddagi,
hvers vegna seturðu rautt strik á
sumar sálirnar, um leið og þær
fara hér inn?
Ég geri það til að sjá hvaða sál-
ir það eru, sem að ástæðulausu
drógu og drógu að greiða sóknar-
gjöldin sin.
Já, mig grunaði þetta alltaf
meðan ég var þarna niðri, þess
vegna borgaði ég alltaf á réttum
gjalddaga.
Oddvitinn festi litlu siðar eft-
irfarandi auglýsingu á töfluna:
Auglýsingatafla hreppsins er
ekki leyfð til birtingar á neinu
þvi, sem er óviöurkvæmilegt að
efni eða búningi.
Isleifur frétti af þessu, og i út-
mánaðagrranum snaraðist hann
með svar sitt á töfluna og skrifaði
eftirfarandi:
Með þvi ég þekki engar reglur
fyrir þvi hvernig auglýsingar,
sem festar eru upp á þessa töflu,
Jónas Kristjánsson
eiga að vera að efni og búningi, þá
treysti ég mér naumast til að taka
aðvörun oddvitans til greina. Seg-
ir siðan,að liklega sé réttast að
taka aðvörunina sem skrýtlu.
briðji aðili, sem enginn veit
hver hefur verið, kom svo og lauk
þessu vetrarstriði á hreppstöfl-
unni með þvi að skrifa neðan und-
ir tilkynningar málsparta orðin:
Dans á eftir.
brátt fyrir þetta innskot um ei-
lifðarmálin og mannssálir yfir-
strikaðar með rauðu, gleymdi ís-
leifur þvi ekki,að hann var kaup-
maður. En þegar hann auglýsti
vöru sina fór hann yfirleitt ekki
beint að efninu. Löngu eftir
vetrarstríðið á hreppstöflunni
vildi tsleifur selja reyktan rauð-
maga, en átti auk þess á stundum
reyktan lax og niðursoðið fisk-
meti, eins og hann orðaði það. En
auglýsingu sina um reykta rauð-
magann hóf hann á svofelldum
orðum:
bað er nú borið til baka, að
barn hafi farið inn i trumbuna
meðan lúðraflokkurinn spilaði
hér.bað þykir og hæpin ættfærsla
að söngstjóri lúðraflokksins áé
systursonur Hitlers, af fyrra
hjónabandi, en hitt er óyggjandi
vissa, að hjá undirrituðum fæst
reyktúr rauðmagi, o.s.frv.
Annar kaupmaður, ekki siður
frægur, sat ■ á Sauðárkróki um
tima, sjálfur Sveinn Gunnarsson
frá Mælifellsa, höfundur
Veraldarsögu og Ævisögu Karls
Magnússonar, sem nýlega var
birt undir öðru nafni sem fram-
haldssaga hér i Timanum. Hann
kemur vist ekki til sögunnar fyrr
en i þriðja bindinu —■ eða hún
Sr. Hálfdan Guðjónsson