Tíminn - 28.04.1972, Blaðsíða 11

Föstudagur 28. apríl 1972
TÍMINN
11

'
____________________________________________________________________________________________
Fimleikaflokkur, sem sýndi undir stjórn Jóns Þ. Björnssonar u. júní i9ll. k.v. jon k>. Björnsson, Sigurftur A. Björnsson, Arni Magnússon,
Friftbjörn Traustason, Jón Þóröarson, Stefán Vagnsson, Friftrik Hansen, Margeir Jónsson, Páll Jónsson, Magnús Halldórsson.
Gunnþórunn dóttir hans, sem
virtist geta selt allt sem hún
kærði sig um, jafnvel slangur af
pipuhöttum, eins og kemur fram i
sjálfsævisöguágripi hennar,
Gleym mér ei, og undi við það á
efri árum að yrkja bændarimu af
mönnum á æskustöðvum sinum.
Sveini á Mælifellsá var verzlun i
blóð borin. Hann var greiðugur
maður og lánaði mönnum vörur,
jafnvel þeim sem hann þóttist
vita, að ekki myndu borga, enda
er fræg athugasemd, sem hann
skrifaði við úttekt viðskipta-
manns i kompu sina og mig minn-
ir, að fyndist að honum látnum.
Þar stóð 1: Litill skratti. Borgar
aldrei. Það var vist orð að sönnu,
að ekki hafði maðurinn borgað.
Ekki hef ég fyrr rekizt á tungu-
tak Jóns Ósmanns en i þessari
bók, og hefur þó margt um mann-
inn verið skrifað. Kemur tungu-
tak Jóns fram i viðtali, sem Stein-
grimur Matthiasson, læknir á
Akureyri, átti við hann haustið
1913, en það var siðasta haustið
sem Jón lifði. Steingrimur spyr,
hvort ferjumaður baði sig i sjó á
hverjum morgni. Það er nú likast
til, segir Jón. Og læknirinn spyr,
hvort hann hafi gott af þessu. Það
er nú likast til, segir Jón og bætir
fleira við. Læknirinn spyr hvort
hann hafi fengið nokkurn sel ný-
lega. Það er nú likast til, segir
Jón, og sýnir lækninum mynd af
selnum og byssunni frægu. Fer-
legt vopn þetta, Ósmann, segir
læknirinn og spyr, hvort hún slái
ekki. Byssan er prýði, segir Jón
Ósmann. Það er eldgrimm vissa
fengin fyrir þvi. Svo sýnir hann
lækninum örherzli á hægri
vanganum, sem hefur myndazt
við þráláta löðrungana frá byssu-
skeftinu. Siðan segir Jón Ós-
mann: Gott er selsblóðið, læknir.
Þegar læknirinn efast, segir Jón:
Það er vissa fengin fyrir þvi. Það
fyrsta, sem ég geri vanalega við
selinn, er að opna brjóstholið,
stinga i hjartaö og teyga siðan úr
sárinu, heitt selsblóðið. Já, sels-
blóðið er gott — það er prýöi. Það
er fjallgrimm vissa fengin fyrir
þvi.
Með þessari orðræðu hefur
Steingrimur bjargað hluta af
mynd mannsins. Við nemum orð-
tæki hans um vissuna, sem er
ýmist eldgrimm eða fjallgrimm,
og við trúum loksins þeirri trölls-
legu mynd, sem aðrir hafa reynt
að draga upp af ferjumanninum á
Furðuströndum, sem kaus að láta
sjóinn geyma sig að lokum.
Ég hef verið að rifja upp þessa
þætti af mönnum, sem spretta
fram af blaðsiðunum i Sögu Sauð-
árkróks vegna þess að þótt saga
eins staðar sé fólgin i húsum,
vatnsleiðslum, brimbrjótum og
götum, félagslegum framförum
og athafnalifi, þá er hún þó fyrst
of fremst sprottin af fólkinu, sem
byggði staðinn og bjó þar, og
Sauðárkrókur er svo sannarlega
sögurikur bær hvað fólkið snertir,
og hefur alltaf yerið það.
Auðvitað fléttast sagan af
ýmsum úr forustuliði héraðsins
inn i söguna um Sauöárkrók, ein-
faldlega vegna þess,að marg'ir
framámenn voru búsettir þar.
Þeir viröast á sinn hátt hafa verið
minnisstæðar persónur, og ein-
hvern veginn bjargast persónu-
leiki þeirra i gegnum brim og
boða félagsmálastapps og at-
vinnulifs. í þessum hópi má nefna
þá Stefán Jónsson faktor, Jón
Björnsson skólastjóra, læknana
Sigurð Pálsson og Jónas
Kristjánsson, Pálma Pétursson
og Jón Guðmundsson hrepp-
stjóra, séra Hálfdán Guðjónsson,
Jón Þorsteinsson verkstjóra og
Þorvald Guðmundsson. Eru þó
aðeins fáir taldir af þeirri sögu,
sem Kristmundur hefur skráð.
Margra fleiri er auðvitað minnzt i
þvi máli, sem komið er á prent,
eins og þeirra Péturs Hannes-
-sonar og Friðriks Hansen, en
þeirra saga verður meiri i siðasta
bindinu, enda nær sagan ekki enn
nema til ársins 1922.
Engin tök eru á þvi i stuttri
blaðagrein að fjalla um alla þætti
bess mikla verks, sem Saga Sauð-
Jón Þorsteinsson
árkróks er þegar orðin. Verður
það að biða betri tima. Hinu er
ekki að neita, að verk þetta flytur
lesendum mikla sögu fortiðar, og
þar liggur fyrir hafsjór upplýs-
inga, sem ekki einungis varpa
ljósi á sögu eins staðar, heldur
einnig á þá nýöld, sem gekk i garð
á íslandi á siðari hluta nitjándu
aldar og staðið hefur allar götur
siðan, stundum með nokkrum
Friftrik Hansen
ærslum, eins og aldasvefninn hafi
verið orðinn svo langur, að nú
megi engan tima missa. Þeir
menn, sem skrásetja þannig nán-
ustu fortið okkar, eiga allt þakk-
læti okkar skilið vegna þess,að
verk standa eins og vitar langt
inni i liðinni nótt handa okkur til
að stýra eftir, fari svo að ein-
hverjum verði litið til baka.
IGÞ
Pclur Hannesson
\
líf meó nýjum litum
Nýtt

i
■

malning