Tíminn - 07.05.1972, Blaðsíða 8

1
TÍMINN
Sunnudagur 7. mai 1972.
Menn oo málofni
AAálflutningur stjórnar-
andstöðunnar
fllmenn glamuryrði í
staðinn fyrir stefnu
Þótt tslendingar séu ósammála
um margt, munu nær allir á einu
máli um, að ekki séu dæmi
um mótsagnakenndari og
stefnuminni málflutning en
þann, sem haldið er uppi af nú-
verðandi stjórnarandstööuflokk-
um undir forustu þeirra Jóhanns
Hafstein og Gylfa Þ. Gislasonar.
Þetta álit kom glöggt i ljós i ræðu,
sem Ólafur Björnsson prófessor
flutti nýlega á fundi Hagfræðinga-
féiagsins og Félags viðskipta-
nema. Ölafur lagði megin áherzlu
i ræðu sinni á það, að breyttir
starfshættir stjórnmálaflokka
væru forsenda fyrir heilbrigðri
efnahagsþróun. Um þetta efni
fórust honum svo orð:
,,Ég hef engin snjallræði á tak-
teinum til þess að koma þessari
breytingu fram. En til þess þyrfti
að breyta algjörlega starfshátt-
um stjórnmálaflokkanna. Kjós-
endur á tslandi hafa látið stjórn-
arandstöðuna á öllum timum
komast upp með að vera algjör-
lega óábyrga. Hún þarf aldrei að
gera ákveðnar tillögur til lausnar
vandamálunum. Kjósendur
heimta ekki annað af henni en að
hún maldi i móinn, þegar rikis-
stjórnin gerir eitthvað. I
nágrannalöndum okkar er öðru v-
isi háttað i þessum efnum. Það
var fyrir nokkrum árum i Dan-
mörku, þegar stjórn borgara-
flokkanna var við völd, að hún
bar fram heildartillögur i efna-
hagsmálum. Jafnaðarmenn létu
sér ekki nægja aö vera á móti,
þeir vissu, að kjósendur mundu
ekki una þvi og þess vegna lögðu
þeir fram fullkomnar tillögur af
sinni hálfu. Svona er þetta einnig i
Bretlandi. Hér er þetta öðruvisi.
Flokkarnir gera ekki grein fyrir
stefnu sinni i efnahagsmálum,
nema meö almennum glamur-
yrðum.”
Það fer ekki á milli mála, hvert
Ólafur Björnsson beinir orðum
sinum. Þau eru óbein, en vel rök-
studd, ádeila á forustumenn núv.
st]órnarandstöðuflokka fyrir að
hampa „almennum glamuryrð-
um” i umræðum um efnahagsmál
i stað þess að benda á leiðir og úr-
ræði og rökstyðja gagnrýni sina á
þann hátt. Ummæli Ólafs Björns-
sonar eru jafnframt krafa um það
til kjósenda, að þeir þoli ekki
stjórnarandstöðunni slik vinnu-
brögð.
Verðhækkanirnar og
friðarkrafa Birgis
Aróður stjórnarandstöðuflokk-
anna i sambandi við verðhækk-
anir þær, sem hafa orðið að
undanförnu, eru ljóst dæmi um
stefnulausan og ábyrgðarlausan
málflutning. Stjórnarandstæðing-
ar vita mætavel, að verðhækkanir
þessar rekja að miklu leyti rætur
til rekstrarhækkana, sem voru
orðnar áður en núverandi rikis-
stjórn kom til valda.
Að öðru leyti rekja þær rætur til
verðhækkana erlendis og til
kauphækkana og vinnutimastytt-
ingar, sem urðu á siðastl. vetri
með fullu samþykki stjórnarand-
stöðuflokkanna. Óhjákvæmilegt
er, að þetta komi eitthvað fram i
verðlaginu. En þrátt fyrir það,
þótt stjórnarandstöðuflokkarnir
beri þannig enn rikari ábyrgð á
orsök verðhækkananna 'en nú-
verandi stjórnarflokkar, látast
þeir mjög hneykslaðir yfir verð-
hækkunum og þykjast þar hvergi
hafa komið nærri.
En þetta er ekki öll sagan.
Jafnhliða þvi, að blöð Sjálfstæðis-
flokksins fordæma verðhækk-
anirnar, skammast þau lika yfir
þvi, að rikisstjórnin sé að gera
„aðför að Reykjavik ” með þvi
að leyfa ekki borgaryfirvöldunum
meiri hækkanir á heitu vatni, raf-
magni og fargjöldum strætis-
vagnanna. Og Mbl. hefur bætt þvi
við, að verið sé að grafa grunninn
undan verzluninni og fleiri at-
vinnugreinum með þvi að leyfa
ekki riflegri hækkanir!!
Einna greinilegast hefur annar
aðalleiötogi Sjálfstæðisflokksins i
borgarstjórn Reykjavikur,
Birgir Isl. Gunnarsson, borið
fram þá kröfu. að rikistjórnin
hamli ekki gegn verðhækkunum.
í grein, sem hann ritar um þessi
mál i Mbl. 7. april s.l., fórust
honum orð á þessa leið:
„Það hlýtur að vera krafa
Reykvikinga, að rikisstjórnin
hætti þessum afskiptum af sjálfs-
ákvörðunarrétti borgarstjórnar
og gefi löglega kjörnum borgar-
fulltrúum tækifæri til að starfa i
friði að þeim verkefnum, sem
þeir eru kjörnir til að annast”.
Þannig heimta stjórnarand-
stæðingar nú ýmist, að verðhækk-
anirnar séu sem minnstar eöa að
þeir, er vilja hafa þær sem mest-
ar, fái ,,að starfa i friði”!
Ahrif
verðstöðvunarinnar
1 athyglisverðri ræðu, sem
Gunnar J. Friðriksson, formaður
Félags isl. iðnrekanda, hélt á árs-
þingi félagsins nýlega, ræddi
hann m.a. áhrif verðstöðvunar-
innar á iðnaðinn. Hann sagði
m.a.:
„Nauðsynlegt er að fara nokkr-
um orðum um þróun verðlags-
mála. Þegar verðstöðvunin var
sett á, 1. nóv. 1970, hafði fjöldi
iðnfyrirtækja ekki enn reiknað
inn i verðlag vöru sinnar þær
hækkanir, sem orðið höfðu
undangengna mánuði, auk þess
varð veruleg hækkun á þjónustu-
og flutningsgjöldum skömmu eft-
ir að verðstöðvunarlögin tóku
gildi. Þessi fyrirtæki voru þvi
þegar i upphafi verðstöðvunar
mjög illa sett. Auk þessa urðu allt
verðstöðvunartimabilið stöðugar
hækkanir á aðfengnum rekstrar-
vörum iðnaðarins, sérstaklega
þegar kom fram yfir mitt ár, en
þá varð veruleg hækkun á hrá-
efnum frá þeim þjóðum, sem sjá
iðnaðinum fyrir megninu af þeim
erlendu hráefnum, sem hann not-
ar, vegna breytinga á gengi
gjaldmiðils þeirra. Allar þessar
hækkanir varð iðnaðurinn að taka
á sig án þess að geta borið þær
uppi i hærra verði á framleiðslu-
vörum sinum”.
Gunnar rakti þetta svo itar-
legar og var lokaniðurstaða hans
þessi:
„Ahrif verðstöðvunarinnar á
iðnaðinn er þvi sú, að hann mun
um nokkurt skeið verða þrótt-
Djúpivogur,
minni til framkvæmda og i sam-
keppni og þarf auk þess mun
meiri hækkun á útsöluverði vöru
sinnar en ella hefði orðið.”
Margar atvinnugreinar aðrar
en iðnaðurinn hafa svipaða sögu
að segja um áhrif verðstöðvunar-
innar. Forvigismenn núverandi
stjórnarandstöðuflokka vita það
manna bezt, að margar þær verð-
hækkanir, sem orðið hafa undan-
farið, rekja rætur að mestu eða
öllu leyti til orsaka, sem voru
orðnar til áður en verðstöðvunin
gekk i gildi. Vitanlega er með öllu
rangt að færa þær á reikning nú-
verandi rikisstjórnar.
Vísitölubannið og
vitnisburður Gylfa
Eitt aðalefnið i málflutningi
þeirra Jóhanns og Gylfa um þess-
ar mundir er aðdróttun um að
verið sé að falsa visitöluna. Slikt
er þó algerlega út i loftið, þvitná-
lægt útreikningi hennar að rikis-
stjórnin eða stjórnarflokkarnir
koma ekki neitt nálægt
útreikni igi hennar heldur er það
mál i höndum sérstakrar
nefndar, sem er skipuð valin-
kunnum mönnum.
En fyrst þeir félagar, þykjast
nú hafa slikan áhuga á visitöl-
unni, er ekki úr vegi að rifja upp
forsögu þeirra i þessum efnum.
Hún hefst i ársbyrjun 1960, eða
rétt eftir valdatöku viðreisnar-
stjórnarinnar. Hún setti þá svo-
kölluð viðreisnarlög og var það
eitt aðalákvæði hennar að banna
að greiða visitölubætur á kaup i
einu eða öðru formi. 1 greinar-
gerð fyrir þessu var þvi haldið
fram.að visitölukerfið hefði „ekki
orðið launþegum til neinna
varanlegra hagsbóta.” En ekki
þótti nóg að halda þessu fram i
greinargerðinni, heldur taldi
Gylfi Þ. Gislason sér skylt að
vitna um þetta i umræðunum á
Alþingi. Hinn 15. febrúar 1960 fór-
ust honum m.a. svo orð i neðri
deild:
„Það er nauðsynlegt að afnema
visitölukerfið, af þvi að það færir
launþegum engar varanlegar
kjarabætur, engar varanlegar
hagsbætur, heldur stuðlar að
hækkunum kaupgjalds og verð-
lags á vixl, færir launþegum fleiri
krónur, en ekki bætt kjör”. (Alþt.
1959. B-879).
Hver trúir þvi, að maður sem
hefur þessa skoðun, geri það
vegna hagsmuna launþega að lát-
ast nú vera sjálfkjörinn verndari
visitölunnar?
Afleiðingar
vfsitö I u ban nsi ns
Visitölubannið gekk i gildi i árs-
byrjun 1960. Sú kenning reyndist
meira en illa, að það nægði til að
stöðva kapphlaupið milli verðlags
og kaupgjalds. Frá þvi i ársbyrj-
un 1960 og fram á mitt ár 1964
jókst dýrtiðin um hvorki meira né
minna en 87%En jafnframt' varð
svo hvert stórverkfallið öðru
meira á þessum tima, þar sem
verkalýðssamtökin urðu að knýja
fram grunnkaupshækkanir til að
tryggja hlut félagsmanna sinna.
Arið 1961 námu tapaðir vinnudag-
ar vegna verkfalla ekki minna en
278 þús., árið 1962 100 þús. og árið
1963 207 þús. Aldrei áður hafði
orðið jafnmikið tjón vegna verk-
falla.
Þegar kom fram á árið 1964,
gerðu hyggnari leiðtogar „við-
reisnarinnar” sér ljóst að skyn-
samlegast væri að gefast upp við
vísitölubannið. Þess vegna var
gert hið fræga júni-samkomulag
við verkalýðshreyfinguna 1964.
Samkvæmt þvi féllu verkalýðs-
samtökin frá verulegum grunn-
hækkunum, en fengu það loforð i
staðinn, að visitölubætur á laun
yrðu teknar upp að nýju. Til þess
að sýna, að hér ættu ekki að vera
nein svik i tafli, ákvað „viðreisn-
arstjórnin” að lögfesta visitölu-
bæturnar. Samkvæmt þvi voru
sett lög á haustþinginu 1964 um
verðtryggingu launa. Þessi lög
voru talin jafnmikið bjargráð þá
og visitölubannið var talið i árs-
byrjun 1960.
Heimsmet
Gylfa og Jóhanns
En Adam var ekki lengi i
Paradis. Haustið 1967 var efna-
hagsástandið komið i slikt
öngþveiti, að mati valdhafanna
sjálfra, að þeir töldu ekki annað
úrræði fyrir hendi en að fella
krónuna. Þeir álitu hinsvegar
gengisfellinguna koma að litlu
haldi, meðan lögin um verðtrygg-
ingu launa væru i gildi. Þess-
vegna varð það lika fyrsta verk
jieirra á Alþingi eftir þingkosn-
ingarnar 1967 að rjúfa júni-sam-
komulagið frá 1964 og afnema
verðtryggingarlögin. 1 kjölfarið
fylgdi tvær stórar gengisfelling-
ar, sem höfðu i för með sér stór-
fellda kjararýrnun fyrir laun-
þega. Atvinnurekendur neituðu
að taka dýrtiðarbætur eða verð-
tryggingu launa upp i kjarasamn-
inga og vildu heldur ekki fallast á
grunnkaupshækkanir. Afleiðing-
arnar urðu stórfelld verkföll á ár-
unum 1968, 1969 og 1970. Arið 1968
töpuðust 216 þús. vinnudagar
vegna verkfalla, árið 1969 143 þús.
vinnudagar og árið 1970 296 þús.
vinnudagar. Til samanburðar má
geta þess, að meðan verðtrygg-
ingin var i gildi á árunum 1965 og
1966 urðu engin teljandi verkföll,
Hin miklu verkföll, sem urðu hér
á árunum 1961-1963 og 1968-1970,
þegar visitölubætur voru ekki
greiddar á laun, gerðu Island að
mesta verkfallslandi i heimi á
siðastl. áratug samkvæmt
skýrslum Alþjóðlegu vinnumála-
stofnunarinnar.
Verkföllin á árunum 1968-1970
voru fyrst og fremst háð til að fá
vísitölubætur á laun teknar upp
að nýju. Stjórnarflokkarnir þá-
verandi, Sjálfstæðisflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn, hvöttu at-
vinnurekendur eindregið til þess
að láta hér ekki undan siga. Nú
þykjast leiðtogar þessara flokka,
Gylfi Þ. Gislason og Jóhann Haf-
stein allt i einu vera orðnir hinir
miklu varðmenn framfærsluvisi-
tölunnar!
Fölsunin 1970
Það var fyrst eftir verkföllin
miklu, sem urðu hér 1970, að at-
vinnurekendur fengust til þess að
taka upp fullar visitölubætur.
Samningar um það voru gerðir i
júni þetta ár. En stjórnarflokk-
arnir þáverandi höfðu ekki áhuga
á, að þetta samkomulag yrði
haldið. Þá höfðu þeir aldeilis ekki
slikan áhuga á óskertri og ófals-
aðri visitölu og þeir þykjast hafa
nú. Haustið 1970 beittu þeir sér
fyrir setningu svokallaðra verð-
stöðvunarlaga. Eitt aðalefni
þeirra var ákvæði um að fresta
greiðslu tveggja visitölustiga og
að breyta visitölugrundvellinum
þannig, að visi talan lækkaði um
tvö stig. M.ö.o.: Lög voru sett um
það að hafa fjögur visitölustig af
launþegum. En þá töluðu Mb. og
Visir og Alþýðublaðið ekki um
kauprán og fölsun, heldur kölluðu
þe 11 a „verðstiiðvun”.
Skattarnir og Geir
Stjórnarandstæðingar hafa
reynt að gera mikið veður út af
nýju skattalögunum og reynt að
túlka þau á þá leið, að þau hækki
skattana verulega. Fáir hafa
haldið þvi eindregnara fram en
varaformaður Sjálfstæðisflokks-
ins, Geir Hallgrimsson borgar-
stjóri. 1 verki hefur hann svo ekki
tekið þennan árðður sinn alvar-
legar en það, að hann hefur haft
forustu um það i borgarstjórn
Reykjavikur að hækka fasteigna-
skattana um 50 % og útsvörin um
10%. Til þess að geta réttlætt
þetta, nær tvöfaldar hann fram-
lög til fjárfestingar á fjárhags-
áætluninni eða hækkar þau i 577
millj. króna i ár úr 297 millj.
króna i fyrra. Þetta er gert á
tima, þegar viðurkennt er að of-
þensla sé á vinnumarkaðinum og
samkvæmt gamalli og nýrri
kenningu Sjálfstæðismanna á hið
opinbera heldur að draga úr
framkvæmdum en hitt undir slik-
um kringumstæðum.
En glöggt sýnir þetta tvöfeldni
varaformanns Sjálfstæðisflokks-
ins i stjórnarandstöðunni. A Al-
þingi telur hann skattana of háa,
en stórhækkar þá svo i borgar-
stjórn, algerlega að þarflausu.
Hver tekur mark á slikri
stjórnarandstöðu.
Stefnulaus og
stjórnlaus
stjórnarandstaða
Fleiri dæmi lik þeim, sem hér
hafa verið greind, mætti nefna til
að sýna hinn mótsagnakennda
óábyrga og stefnulausa málflutn-
ing stjórnarandstöðunnar. Allur
hennar ferill einkennist af þessu.
Þetta stafar að sjálfsögðu af þvi,
Framhald á bls. 19