Tíminn - 07.07.1972, Blaðsíða 9

Köstudagur 7. júli 1972
TÍMINN
9

Mmmm
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
§•:Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tóntas Karlsson
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timans)
Auglvsingastjóri: Steingrimur Gislason:. Ritstjórnarskrif
: stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, símar 18300-18306
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusfmi 12323 — auglýs
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjald
:::; 225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein
takið. Blaðaprent h.f.
Einvígið
Siðustu vikur hefur athygli blaða og annarra
fjölmiðla i heiminum ekki beinzt meira að öðru
en heimsmeistaraeinviginu i skák, sem var i
þann veginn að hefjast i Reykjavik. í mörgum
heimsblaðanna um siðustu helgi skipuðu
fréttaskeytin frá Reykjavik æðri sess en allar
fréttir aðrar. Reykjavik og ísland hefur aldrei
borið meira á góma i heimsfréttunum
Um skeið leit þannig út, að svo gæti farið, aó
ekkert yrði af þessu sögulega einvigi. Nú eru
sem betur fer allar horfur á, að svo verði ekki,
heldur fari það fram i höfuðatriðum eins og
ráðgert hafði verið, og ber vissulega að fagna
þvi, ef svo verður.
Hér verður ekki leitazt við að leggja neinn
endanlegan dóm á þá atburði, sem hafa gerzt
að undanförnu i sambandi við þetta væntan-
lega einvigi og vakið hafa slika heimsathygli,
sem raun ber vitni um. Margir hafa orðið til að
dæma hart framkomu Fischers og vissulega er
erfitt að mæla henni bót. Hinsvegar ber að
viðurkenna, að Fischer hefur að nokkru bætt
fyrir hana með afsökunarbeiðni og brotið
þannig odd af miklu oflæti sinu. óneitanlega
hefur framkoma hans, þótt ámælisverð hafi
verið, orðið til þess að vekja aukna athygli á
skákiþróttinni og viðurkenningu á þvi, að þeir
menn, sem helga sig henni til fulls, eru verðir
góðra launa. Islendingar geta verið stoltir af
þvi, að þeir hafa haft forustu um að viðurkenna
það i verki, að skáksnillingum ber ekki aðeins
viðurkenning, heldur einnig eðlileg laun fyrir
afrek sin. Þess vegna buðu þeir öllu betri verð-
laun en aðrir, ef einvigið yrði haldið i Reykja-
vik.
Um framkomu Spasskis og landsmanna hans
ber að segja, að hún hafi verið hin riddara-
legasta i hvivetna og skákiþróttinni samboðin.
Mótmæli þeirra voru eðlileg og raunar óhjá-
kvæmileg vegna framkomu Fischers, en þeir
brugðust lika drengilega við eftir að Fischer
hafði játað yfirsjónir sinar og beðizt afsökunar.
Eins og nú horfir, virðist þetta ætla að enda
þannig, að báðir hafi sóma af.
Af hálfu islenzku þjóðarinnar ber Skák-
sambandi íslands sérstakar þakkir fyrir hið
mikla framtak, sem það hefur innt af höndum
með þvi að gera það kleifþað þetta einvigi yrði
háð hér. Mikið starf og mikil ábyrgð hefur
lagzt á forustumenn þess — og þá ekki sizt for-
mann þess — að undanförnu. Þeir hafa leyst
þann vanda svo vel af höndum, að íslend-
ingum er sómi að. Fyrir ísland er það ekki
aðeins mikil landkynning, að þetta mót fer
fram hér, heldur verður það áreiðanlega mikil
lyfting fyrir skákiþróttina hér á landi. Á
þessum timum er það mikilvægt að beina
áhuga ungs fólks að jafn hollri andlegri iþrótt
og tómstundaiðju og skákiþróttin er. Hið sögu-
lega einvigi, sem nú er að hefjast hér, mun
vafalitið stuðla að þvi.
Þess ber svo að vænta, að framhaldið gangi
eins snurðulaust og upphafið var erfitt og að
meistararnir tveir uni vel dvöl sinni á íslandi.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Mega hershöfðingjar
óhlýðnast forsetanum?
Lavallemálið vekur mikla athygli í Bandaríkjunum
Ryan hfrshöfftingi «n Lavallc hcrshöfftingi yfirheyrftir i hermála-
ncfnd fulltrúadcildarinnar.
NIXON forseti hefur fyrir
nokkru skipað Creighton
Abrams.sem siðustu þrjú árin
hefur verið yfirhershöfðingi
Bandaríkjahers i Víetnam,
formann bandariska her-
foringjaráðsins, en það er
æðsta staðan í bandariska
hernum. Aður en Abrams
tekur við embættinu, verður
hermálanefnd öldunga-
deildarinnar að fjalla um
útnefningu hans og var i
upphafi gert ráð fyrir, að það
myndi gerast þegjandi og
hljóðalaust. Nú eru hinsvegar
miklar horfur á, að Abrams
muni sæta þar ströngum yfir-
heyrslum, sem vel geta leitt til
þess, að útnefning hans mæti
mikilli andstöðu i öldunga-
deildinni. Þessu veldur
Lavallemálið svonefnda.
LAVALLEM ALIÐ er i
höfuðatriðum á þessa leið:
Snemma í marz barst
Harold E. Hughes öldunga-
deildarþingmanni frá Iowa
bréf frá einum kjósenda hans,
sem er undirforingi i flug-
hernum og starfar um þessar
mundir i Thailandi. Efni
bréfsins var, að flugmenn
væru látnir falsa skýrslur á
þann veg, að þeir væru látnir
segja, að þeir hefðu orðið fyrir
árásum i könnunarflugi yfir
Norður-Vietnam, þótt engar
Slikar ára’sir hefðu átt sér
stað, og þessvegna hefðu þeir i
varnarskyni varpað
sprengjum á þá staði, þar sem
þeir hefðu orðið fyrir
árásunum. I skjóli þessara
falsana hefði verið haldið uppi
meiri og minni loftárásum á
Norður-Vietnam um alllangt
skeið.
Þessu til skýringar, er rétt
að taka fram, að bandarískum
flugmönnum var á þessum
tima þvi aðeins heimilt að
gera loftárásir á staði i
Norður-Vietnam, að skotið
hefði verið á flugvélar þeirra.
Undir öðrum kringumstæðum
voru loftárásir á Norður-
Vietnam bannaðar, nema
samkvæmt sérstökum
fyrirmælum forsetans. Siðan
Johnson fyrirskipaði 1. nóv.
1968, að loftárásum á Norður-
Vietnam skyldi hætt, hafði
Nixon aðeins tvivegis veitt
undanþágu frá þessu banni,
eða eftir jólin i vetur þegar
árásirnar stóðu i fimm daga,
og svo um styttra skeið i
byrjun febrúar. Þessar árásir
voru gerðar á vissar stöðvar
Norður-Vietnama, þar sem
sýnt þótti, að þeir væru að
draga saman vopn og lið með
árás á Suður-Vietnam i huga.
Undir öllum öðrum kringum-
stæðum voru loftárásir á
Norður-Vietnam bannaðar,
nema reynt væri að skjótaflug-
vélar Bandarikjanna niður, er
þær voru á könnunarflugi. Það
var fyrst i aprílbyrjun eða
eftir að Norður-Vietnamar
höföu ráðizt inn i Suður-
Vietnam með mikinn her,.að
Nixon fyrirskipaði loftárásir
á Norður-Vietnam.
FYRSTA verk Hughes, eftir
að hann fékk áöurnefnt bréfj
var að sýna það Stuart
Symington, öldungadeildar-
þingmanni frá Missouri, sem
hafði verið flugmálaráðherra i
stjórnartið Trumans og siðan
látið sig mál flughers sérstak-
lega varða. Symington fór
strax með bréfið til æðsta yfir-
manns flughersins, John
Ryans hers höfðingja, en hann
sendi þegar háttsettan mann
til Suður-Vietnam til að kynna
sér málið. Rannsókn hans
leiddi i ljós, að samkvæmt
fyrirmælum æðsta manns
flughers Bandaríkjanna i
Suðaustur-Asiu, John Lavalle,
hafði verið haldið uppi
allmiklum loftárásum á staði i
Norður-Vietnam á timabilinu
20. nóvember 1971 til 8. marz
1972. Flestar voru þessar
árásir byggðar á fölsuðum
skýrslum um, að skotið hefði
verið á bandarískar flugvélar
og þær þvi gert gagnárásir i
varnarskyni. Allt benti til, að
Nixon og nánustu samherjar
hanshafiekki neitt um þessar
falsanir vitað, né hvað
slórfelldar þessar árásir voru,
heldur staðið i þeirri góðu trú,
að hér væri um smáárásir að
ræða.sem hefðu verið gerðar i
varnarskyni. Þannig vildi lika
til, að árásirnar voru hvað
mestar á þeim tima, þegar
Nixon oe Kissineer voru að
reyna eftir leynilegum leiðum
að semja um frið eða vopnahlé
við stjórn Norður-Vietnams.
ÞAÐ hefði mátt ætla, að
Lavalle hershöfðingi hlyti
málshöfðun og þungan dóm
fyrir að óhlýðnast fyrirmælum
forsetans á jafn-ótviræðan og
sviksamlegan hátt og hér var
um að ræða. Svo fór þó ekki.
Honum voru veittir tveir
kostir. Annar var sá að vera
áfram i hernum en lækka i
tign, sem svaraði tveimur
stjörnum, en hafði orðið fjórar
stjörnur. Hinn var sá að vera
leystur frá störfum I hernum,
lækka um eina stjörnu og fá 27
þús. dollara i árleg eftirlaun.
Lavalle, sem er 55 ára gamall
og hefur verið 32 ár i flug-
hernum, valdi siðari kostinn.
Bersýnilega var það ætlun
hersins að hafa hljótt um
þetta mál, en brottför
Lavalles bar að með svo
óvenjulegum hætti, að það
hlautað verða opinskátt. Einn
af þingmönnum i fulltrúa-
deildinni gerði það að umtals-
efni og varö það til þess, að
hermálánefnd fulltrúadeildar-
innar ákvað að rannsaka
málið. Þeir Lavalle og John
Ryan voru kvaddir á fund
hennar. Lavalle staðfesti þar,
að hann hefði fyrirskipað
umræddar loftárásir, sem
hefðu verið gerðar til að
torvelda stórárás, sem
Norður-Vietnamar hefðu ber-
sýnilega verið að undirbúa á
Suður-Vietnam. Lavalle ját-
aði, að hann hefði túlkað fyrir-
mæli forsetans frjálslega.
Hann gaf til kynna, að Abrams
yfirhershöföingja hefði ekki
verið ókunnugt um árásirnar.
ALLMARGIR eru þeir
Bandarfkjamenn, sem reyna
að réttlæta þessar hernaðar-'
aðgerðir Lavalles með þvi, að
innrás sú, sem Norður-
Vietnamar gerðu i Suður-
Vietnam siðar, hafi sannað
réttmæti þeirra frá hernaðar-
legu sjónarmiði. En
lóftárásirnar voru eigi að
siður skýlaust brot á
fyrirmælum forsetans, þótt
hann fyrirskipaði siðar loft-
árásir á Norður-Vietnam eða
eftir að árás Norður-
Vietnama á Suður-Vietnam
varhafin. Sú fyrirskipun hans
var byggð á þvi, að með
árásinni á Suður-Vietnam
hefðu Noröur-Vietnamar rofið
það samkomulag,- sem
ákvörðunin 1. nóvember 1968
um að hætta loftárásum á
Norður-Vietnam, hafði byggzt
á. En Norður-Vietnamar geta
færtþaðfram sem afsökun, að
þeir höfðu orðið fyrir meiri og
minni loítárásum i fjóra
mánuði áður en þeir hófu
innrásina i Suður-Vietnam,
sökum einkahernaða r-
aðgerða Lavalles hers-
höfðingja.
En hvert leiðir það, ef
hershöfðingjar gripa þannig
til hernaðaraðgerða i trássi
við rikisátjórnir og önnur
lýðræðisleg stjórnarvöld, sem
eru yfir þeim?
Getur þá ekki komið
styrjöld áður en nokkurn
varir? Og á að upphefja
Abrams, sem er ef til vill
jafnsekur Lavalle, meðan sá
siðarnefndi er sviptur
embætti? Og á eina refsingin,
sem Lavalle fær, að vera sú,
að vera settur á rifleg eftir-
laun! Þessar og aðrar
spurningar hafa orðið til þess,
að hermálanefnd öldunga-
deildar Bandarikjaþings hefur
ákveðið að kynna sér alla
málavexti og þá ekki sizt,
hvern þátt Abrams hafi átt i
þessu máli og jafnframt önnur
stjórnarvöld. Ekki væri óeðli-
legt, þótt þá spurningu bæri á
góma i kosningabaráttunni,
hvort Nixon og Kissinger hafi
ekki vitað neitt um einka-
hernað Lavalles fyrr en búiö
var að vi’.ija honum frá
störfum. Þ.fe.