Tíminn - 07.07.1972, Side 10

10
TÍMINN
Föstudagur 7. júli 1972
Maðurinn rýfur hringrás náttúrunnar:
REGNSKÓGARNIR HVEI

Maðurinn heggur regnskóga
hitabeltisins niöur i óðakappi.
Eðlileg hringrás náttúrunnar
eyðileggst, þvi þessi frjósami
skógur gefur sjálfur af sér þann
áburð, sem hann þarfnast, og
myndar gróðurmold, sem trén
binda aftur i bröttum hliðum
regnskóganna.
Mennirnir gróöursetja
erlendan, hraðvaxinn barrskóg i
ruddan svörðinn, jarðveginum
hrakar og snikjudýr gera innreið
sina áður en varir.
Regnskógarnir eru lika höggnir
til að fá rúm fyrir akra, en þegar
engin tré binda jaröveginn,
skolast hann burt i steypiregni
hitabeltisins.
Eftirfarandi frásögn sænsks
blaðamanns fjallar um regn-
skógana i fjöllum Tanzaniu, sem
nú eru i bráðri hættu.
— Ég fer eftir Arusha-yfir-
lýsingunni, segir Vilhjálmur
sonur Eneasar. Margir minir
likar fara til borganna, þeir geta
ekki fengið vinnu á skrifstofu og
verða kannski að lokum auðnu-
leysingjar og vasaþjófar. En ég
fer eftir Arusha-yfirlýsingunni,
ég vil standa á eigin fótum og ekki
vera nokkrum manni til byrði.
Þess vegna sneri ég aftur heim i
sveitina. (Arusha-yfirlýsingin er
einn meginþátturinn i þeirri
stefnu sem Tanu, eini flokkurinn,
sem leyft er að starfa i Tanzaniu,
tók upp 1967. Þar er m.a. lögð
áherzla á að landið eigi i sem
frekustum mæli að treysta á eigin
afurðir.)
Vilhjálmur hjálpar móður sinni
að sá mais hátt uppi i einni
fjallshlið Usambara-fjallanna
Hann og faðir hans hafa á siðustu
tveim árum rutt þennan akur,
sem er i brattri hlið i
smádaladragi. Trjástubbarnir
standa enn eftir hálfbrenndir á
við og dreif. Vilhjálmur gengur á
undan og heggur holur i hliðina.
Móöir hans og systir koma á eftir
og setja maískorn i hverja holu og
raka siðan mold yfir með
fætinum.
t hliðinni á móti er Eneas að
byggja sér nýtt hús úr leir,
trjábolum og bárujárni. Niðri i
dalnum sytrar lækur. Þar vex
sykurreyr, sykurrófur, kál og
baunir, nokkur bananatré og
nýgróðursett papayatré. Ofar
hefur Eneas plantað karde-
mommurunnum undir stórum
skuggsælum trjám. Það gerði
t miðjum regnskóginum höggva bændurnir trén niður, plægja jörðina
og sá mais. Fljótlega á eftir hefst jarðvegseyðingin.

hann fyrir tveim árum, og fyrstu
rauðu berin eru þegar að
blómgast lengst inni i miðjum
runnunum.
— Kardemommurunnar gefa
ekki fulla uppskeru fyrr en eftir
fjögur ár, segir Vilhjálmur. En
þeir vaxa vel hér uppi i fjöllunum,
og við fáum þrjátiu krónur fyrir
kilóið af kardemommum, svo
þetta er árðbærara en önnur
ræktun. Okkur sveitafólkinu liður
vel. t borginni þurfa menn að
borga fyrir allt; húsnæði, mat,
vatn.allt. Við byggjum hinsvegar
húsin okkar sjálf og ræktum
okkar eigin mat. Við eigum
meira aö segja afgang svo að
mamma getur selt grænmeti og
banana á markaðstorginu. Fyrjr
andviröiökaupir hún föt og annað
til húshaldsins. Og pabbi sleur
kardemommur til þess að geta
borgað skólagjöld fyrir litlu
systkinin.
— Þegar við erum búin að sá
maísnum, ætla ég að ryðja minn
eigin akur á hæðinni hérna á móti
og byggja mér eigið hús. Ég er
orðinn 22 ára. Það er kominn timi
til að ég gifti mig og verði sjálfs
min húsbóndi.
Aftur til krítartímans....
A hæðinni, sem Vilhjálmur
bendir i átt til, er regnskógurinn
enn þéttur. Ég fór nýlega um
slikan regnskóg uppi i
Usambarafjöllunum, en þau eru i
svipaðri hæð og akrarnir hér, 1600
m yfir sjó. Þann skóg á háskólinn
i Dar es Salaam, og þvi er ekki
leyft að höggva hann.
Dagsbirtan gægðist i gegnum
laufrikar krónur trjánna. Mér
fannst ég vera horfinn aftur á
kritartimabilið. Við ruddum
okkur hægt braut eftir stig, sem
hvers kyns vafningsviður og loft-
rætur höfðu lokað, frá þvi farið
var um hann siðast. Við gengum
eftir mjúku gróðurteppi milli
suðrænna brönugrasa sem voru á
hæð viö smárunna.
Anders Persson skógarvörður,
sem starfar hjá Silriculture
skógrannsóknastöðinni i Lushoto,
benti okkur á trjátegundirnar,
sem eru sérkennandi fyrir
Usambarafjöllin: Ocotea usam-
barensis, austur afriska
kamfórutréð með rauðleitum
stofni, Podocarpus usam-
barensis, sérkennilegt barrtré
með hálfmjúkum barrnálum,
sem likjast laufi og höröum
ávöxtum i stað köngla, Dracaena
usambarensis furðulegt tré með
löngum berum stofni og blöðun-
um I stórum kransi efst. Merki-
legast trjánna er þó Strypifucus,
sem vex upp i mörgum greinum
umhverfis eitthvert annað tré,
sameinast siðan stuðningstrénu
og kæfir þaö.
Allt að hundrað
trjátegundir
Regnskógur i fjöllum getur
talið á milli fimmtiu og hundrað
trjátegundir. Oft finnast þessar
tegundir hvergi annars staðar en
á einhverju ákveönu fjalli,
kannski aðeins á einhverjum
ákveðnum stað. Á milli trjánna
vex flækja af vafningsvið og loft-
rótum. Á einum stað hefur verið
ruddur vegur, og vaxa þar
mannhæðarhá, blóðrauð,
appelsinugul, blá og fjólublá
blóm, balsamia, klivia og
ipómea. Sum skipta litum eftir
þvi hvaða timi dagsins er. 1
nokkrar stuttar vikur skartar
skógurinn með dýrlegum brönu-
grösum. Annars er birtan i
regnskóginum grænleit, ber lit af
blöðum trjánna, sem Hún brýzt i
gegn um.
Stöku hlébarðar eru enn á ferli i
regnskógi Usambarafjallanna.
Colobusapar og bláapar sveifla
sér grein af grein og skógarsvin
rótar i laufdyngjunum. t þögninni
heyrist i óteljandi lækjarsytrum
og ólgandi uppsprettum.
Einhvers staðar heyrist i fugli.
Verði þér á að stiga á trjágrein,
finnst þér hljóðið heyrast enda-
laust.
Eneas er ekki eini maðurinn i
Usambarafjöllunum, sem sér
engin önnur verömæti i skógun-
um en að þar sé hægt að ryðja
land og rækta akra. Um allar
hæðir teygjast nýræktarlönd,
svipuð ökrunum hans, með mais,
baunum, kardemommum og
grænmeti. Um uppskerutímann
sitja litil börn á hverri hæð og slá
saman tréklöppum til að fæla
burt villt dýr skógarins, sem
halda að akrarnir séu enn hluti af
riki þeirra. Bráðum verður Eneas
búinn að ryðja nokkra ekrur til
viðbótar, og þar með hefur hann
minnkað enn möguleika villtu
dýranna til að komast af.
Allir þessir bændur telja sig
fara eftir Arusha-yfirlýsingunni,
þvi að i henni er margt um land-
búnað en ekkert um skógrækt og
dýralif. Arusha-yfirlýsingin er
trúarjátning Tanzaniubúa, sem
þeir skilja bókstaflega án þess aö
hugsa um dýpra innihald hennar.
Verndarsvæöi ríkisins
Um 40% af Tanzaniu telst skóg-
lendi. Mest af þvi er runnagras-
lendi.
Raunverulegir skógar, þ.e.
regnskógarnir i fjöllunum þekja
hins vegar aðeins 1-2% af yfir-
borði landsins. Mestur hluti þessa
svæðis er eign rikisins. Tiundi
hlutinn kallast verndaður skógur,
sem aðeins er grisjaður af mikilli
varúð, svo að vatnið komist ekki
að og skoli jarðveginum i burtu.
Afgangurinn af rikisskógunum
er svokallaður framleiðslu-
skógur. Sú nafngift felur i sér aö
v e r 'ð”m ætar innlendar
trjátegundir, svo sem
Podocarpus, og austur afrisk
kamfóra, og borophora excelsa
(mwule) eru óðum höggnar upp,
en i staðinn er sáð hrað vöxnum
mið-ameriskum furutegundum.
Fyrst eru dýrmætar turu-
tegundir höggnar til húsgagna-
gerðar og eldspytuframleiðslu.
Siðan eru lægri tré höggvin i
brenni. Þvinæst er miðameriskri
furu plantað i nakinn svörðinn.
Landlitlum smábændum er boðið
að sá maís milli furuplantanna i
nokkur ár. Þannig hreinsast
skógurinn fyrirhafna rlaust
þangað til fururnar eru orðnar
nógu öflugar til að komast af
hjálparlaust i viðureigninni viö
illgresið.
Það eru 25 sögunarverksmiðjur
á Tangasvæðinu, sem allar fá
hráefni úr skógum Usambara-
fjallanna og sléttunum
umhverfis. Að auki kaupa
einstaklingar sér rétt til að
höggva tré. Hvarvetna i
skóginum sér maður sögunar-
útbúnað þeirra. Hráefni Kibos
eldspýtna verksmiöjunnar i
Kilimanjara er einnig
Podocarpustréð, sem vex i Vestur

Islenzkir hest-
ar í reiðskóla
fimmtán ára pilts í
Á Mathopen, skammt utan vió
Bergen, var i vctur rekinn reið-
skóli fyrir börn. Þaðer i sjálfu sér
ekki svo merkilegt. En skólinn er
þó dáiitiö forvitnilegur. Þarna
eru islenzkir hcstar eingöngu, svo
og hitt, að forstjórinn og aðal-
kennarinn er 15 ára pittur, sem
fannst hann hafa alit of mikinn
tima afgangs frá skyldunáminu.
Sverre Valeur var 11 ára, er
hann kynntist fyrst islenzkum
hestum i reiðskóla Severins
Eskeland á Storð. Sverre var þar
tvö sumur, en þegar hann var
kominn heim til Bergen, saknaði
hann hestanna ákaflega. Þessu
lyktaði þannig, að Eskeland
lánaði Sverre fimm islenzka
hesta til vetrarins, og þá datt
honum i hug, að eins gott væri að
stofna bara reiðskóla.
grennd við Björgvin
Reiðskóli var eitt sinn á Mat-
hopen, en var aflagður fyrir
nokkrum árum, öllum börnum til
mikillar sorgar. Sverre tók hús
skólans á leigu og hóf starf-
semina, sem hefur verið mjög
blómleg i vetur. Alls starfa þarna
sex manns, og eru meðhjálparar
Sverre á aldrinum 14 til 17 ára.
Um 200 börn hafa verið i reið-
timum i vetur, og var eftirspurn
helmingi meiri en hægt var að
anna bæði i jólaleyfi og páskaleyfi
frá skólunum. Þegar þetta er
skrifað, er Sverre búinn að skila
hestunum aftur til Eskelands, en
heitasta ósk hans er að geta
haldið áfram að reka reiðskóla.
Hann segist aðeins ætla að ljúka
skyldunámi, fara siðan i iðnnám
og hugsa um hesta þegar hann er
ekki að vinna.
Nokkrir nemendur tilbúnir i tima.