Tíminn - 07.07.1972, Blaðsíða 11
Köstudagur 7. júli 1972
TÍMINN
11
— Usambarafjöllunum og gerist
nú æ sjaldgæfara.
Þaö borgar sig ekki......
Hvers vegna sá menn ekki aftur
innlendum skógi i staðinn fyrir að
planta suður-ameriskri furu?
— bað borgar sig ekki að sá
aftur innlendum trjám, segir
Mtui forstöðumaöur Silviculture
skógrannsóknastöövarinnar,
afrisk tré vaxa mjög hægt. Það
tekur 50-100 ár að fá dýrmætu,
innlendu trjátegundirnar til að
vaxa upp að nýju. Svo lengi
getum við ekki beöið. Landið þarf
peninga núna. Mið-amerisku
furutegundirnar vaxa á 20-25
árum. Það eru meira að segja til
drekatrjáa (eucalyptus)
tegundir, sem eru orðnar svo
stórar á 4-8 árum, að nota má
þær i byggingarefni, og eftir 10-15
ár má nota þær i simastaura.
Einnig þurfum við að planta
skógi til aö fá brenni, þar sem
trén á hásléttunum eru sem óðast
höggvin niður. Vandamálið er, aö
Tanzaniubúar hafa enga tilfinn-
ingu fyrir trjám. Oft höggva þeir
þau áður en þau eru orðin það
stór, að hægt sé að nota þau til
nokkurs. Eða þau brenna þegar
kveikt er i gresjunum um þurrka-
timann til að fá nýtt og ferskt
gras um regntimann.
Landeyðing
i aðsigi.
Skógrannsóknastööin hefur að
visu skógarvörð, sem helgar sig
einvörðungu innlendu laufskóg-
unum. En fyrsta hlutverk stofn-
unarinnar er ekki að rannsaka
innlendu trjátegundirnar og
bjarga upphaflega skóginum,
heldur að finna útlendar tegundir,
sem vaxa hratt og gefa peninga i
rikissjóð.
Visindamenn stofnunarinnar
fylgjast sorgmæddir með þvi,
hvernig regnskógarnir i fjöllun-
um eyðast óðfluga. En þvi miður
ráða þeir ekki örlögum skóganna
heldur stjórnmálamennirnir. Og
þeir eru i fjárþröng. Við Sviar
höfum fórnað blönduðum skógi
okkar fyrir dökkan barrskóg, og
slógum á elleftu stund vörð um
siðustu beykiskógana á Skáni og
getum þvi ekki mikið sagt.
Þaö er ekki talið við hæfi að er-
lendir sérfræðingar blandi sér i
fjármálapólitik annars lands. En
Pleva frá Tékkóslóvakiu er bráð-
um búinn með ráðningartimabil
sitt og áræðir þvi að vera hrein-
skilnari en aðrir skógarverðir,
sem ég hitti aö máli.
— Þegar ein, eða fleiri, trjáteg-
und er höggvin burt úr skógi,
breytist allt lif þar. Tré, runnar
jurtir, spendýr, skordýr, örverur,
allt þetta verður fyrir barðinu á
þvi, þegar einhver tegund er
höggvin upp. Hingað til hafa þær
tegundir nær eingöngu verið
rannsakaðar, sem taldar eru arð-
bærar. Ef ég fengi nokkurra daga
leyfi, gæti ég fundið tré og runna,
sem enginn hefur rannsakað. bær
verða kannskí horfnar áður en
þær hafa hlotið nokkurt nafn.
— Mismunandi trjátegundir
binda mismunandi jarðveg. Inn-
lendu trén vaxa hvert innan um
annað og skapa sjálf nægan
áburð. Innfluttu barrtrén gera
jarðveginn súran og gróður
hverfur. Enginn veit, hvort
höggvinn regnskógur getur
nokkru sinni vaxið upp á ný. Við
vitum hvernig landeyðingin hófst
i Libanon þegar sedrusviðar-
skógarnir voru höggnir niður.
Eitt sinn óx skógur i Sahara. Nú
er sagt, að eyðimörkin stækki um
tvo km á ári i suðurátt. Ef til vill
erum við að breyta loftslagi i Af-
riku.
— Það þyrfti að skipuleggja
ræktun innlends skógar, segir
Pleva. Það hafa verið gerðar
nægar tilraunir með hraðvaxnar
útlendar tegundir. Timi er kom-
inn til að gera tilraunir með inn-
lendan blandaðan skóg til að
planta á milli innfluttu trjánna.
Þetta virðist munaður, en yrði
kannski ódýrara þegar fram liða
stundir. Einhliða ræktun krefst
áburðar eftir nokkrar kynslóðir,
og efni á sliku hafa aðeins auöug-
ar þjóðir eins og Sviþjóð. En þvi
miður eru ekki hafnar neinar
meiri háttar tilraunir með inn-
lendar tegundir við Silviculture
rannsóknastöðina.
Jarðveginum
hrakar
Sænski skógarvörðurinn Björn
Lundgren hefur um nokkurra ára
skeið rannsakað þær breytingar,
sem verða á jarðveginum, þegar
erlendur barrskógur kemur i stað
Burknatréðer merkilegt og minnir á fyrstu tima jarðarinnar. Þaö ereitt þeirra trjáa, sem standa nú
höllum fæti i regnskógum Tanzaniu. Anders Persson skógfræðingur (t.v.)
regnskóga Usambarafjallanna.
Enn er of skammur timi umliðinn
til að hann sé kominn að ákveð-
inni niðurstöðu. En á öðrum stöö-
um i Austur-Afriku er vitað, að
skordýr og sveppasjúkdómar
leggjast á erlend barrtré. I
Aberdarafjöllunum i Kenya hafa
orðið miklar breytingar á jarð-
vegi eftir aðeins eina kynslóð er-
lendra barrtrjáa. 1 Astraliu gaf
önnur kynslóð innfluttra barr-
trjáa fjórðungi minni afuröir en
fyrsta kýnslóðin, en það er merki
um örar ja'rðvegsskemmdir.
t hinum s.k. almennu skógum
telja allir sig hafa rétt til aö
höggva tré, jafnvel verðmætar
tegundir eru notaðar til eldiviðar
og sem byggingarefni eftir vild.
Sumar tegundir má aðeins
höggva samkvæmt leyfi, svo sem
afriska ibenholtstréö, Dalbergia
melanoxylon og mwule, sem er
notað i parkettgólf.
En það eru hvorki nógu margir
skógarverðir né lögreglumenn til
að fylgjast með að lögunum sé
fylgt, og almenningur hefur aldr-
ei farið eftir þeim. Nýræktin
teygist lengra inn i skógana, eins
og sjá má hér i Usambarafjöllun-
um.
Meðan fjöllin voru strjálbyggö,
gerði það litið til þótt ruddur væri
akur og akur. Allt i kring var
skógurinn til verndar. Þegar upp-
skeran fór aö minnka eftir þrjú,
Framhald á bls. 19
Hinn ungi framkvæmdamaður á eftirlætishestinum Snorra.
— Ræktunararfur —
Það er ekki nokkur vafi á
þvi- að landnámsmenn voru
miklir hrossaræktunarmenn.
Það var eina búgreinin, sem
slikur sómi var sýndur. Við
höfum ótal sögur og sagnir af
mönnum, sem ræktuðu hross,
ekki i stórum stil, en trúlega af
þeim mun meiri vandvirkni.
Mest var þetta á söguöld og
Sturlungaöld, en svo komu
timabil, sem þessu hnignaði,
en ■ alla tið hefur verið
maður og maður, sem haldið
hefur merkinu uppi, og þessi
starfsemi hefur sem betur fer
aldrei dáið út.
Gleggsta sönnunin er, að við
ættum ekki þau gullkorn falin i
islenzka hestastofninum sem
raun ber vitni nema þessir
menn hefðu verið til. Þessi
gullkorn koma upp við og við,
jafnvel þótt sumir framámenn
i hrossarækt geri góða tilraun
til þess að drepa þetta niður.
Það birtir ekki upp i ræktun-
armálum fyrr en Theodór
heitinn Arnbjörnsson frá Stór-
ósi kemur til sögunnar. Hann
var eins og kunnugt er hrossa-
ræktarráðunautur snemma á
þessari öld. Theodór var mik-
ill gáfumaður, vel menntaður,
auk þess mikill hestavinur.
Hann hafði unun af samskipt-
um við hesta, enda hestamað-
ur af lifi og sál. Hann var sér-
staklega glöggur á hross og
útsjón hafði hann umfram
flesta aðra. Það voru alltaf
önnur viðhorf, þegar hann var
ráðunautur en nú eru.
Þá þurfti að vinna að þvi
fyrst og fremst að fá góð
vinnuhross til alls konar heim-
ilisnota annars vegar og reið-
hestinn hinsvegar. Stundum
gátu þessi sjónarmið farið
saman og þótti hentugt. Alltaf
verða einhverjir byrjunar-
örðugleikar eins og vænta má,
og sjálfsagt hefur Theodór
komizt i kast við þá. Bændur
voru innstilltir á ýmislegt
annað en hrossaræktun, og
hefur það verið mikið verk að
fá þá til samstiliingar um þau
mikilsverðu atriði. En með
stofnun kynbótanefnda um allt
land svo og hestamannasam-
taka, fer að myndast grund-
völlur fyrir ræktun i smáum
stil.
Hvergi hef ég rekizt á það i
ræðu eða riti.að Theodór hafi
hvatt menn til að leita fanga
með stóðhesta langt að. Siður
en svo, þetta takmarkaðist
mest við vissa hreppa. Trú-
lega hefur Theodór ekki haft
mikla trú á að grauta saman
óskyldum kynjum hrossa
landshorna milli. Sú stefna
varð illu heilli ofan á eftir að
Theodór naut ekki lengur við.
Þá komu til valda nýir herrar
og með þeim nýir siðir. En
þrátt fyrir alla þá vitleysu og
axarsköft, sem gerð hafa ver-
ið og gerð eru enn, nýtur þess
ennþá, sem Theodór kom á-
leiðis i þessum málum og ■
verður það aldrei fullþakkað.
SMARI