Fréttablaðið - 23.03.2004, Síða 18

Þótt það séu líklega ekki margirsem trúa því að stjórnmál eigi að
snúast um málefni miklu fremur en
menn er sú afstaða frekar hávær í
samfélaginu. Auðvitað koma tímabil
þegar persónupólitík verður of
fyrirferðarmikil en það breytir því
ekki að ómögulegt er að ímynda sér
stjórnmálabaráttu án manna – og þá
ekki síst forystumanna. Engin
stjórnmálastefna getur náð fótfestu
í samfélaginu án þess að einhverjir
taki að sér að berjast fyrir fram-
gangi hennar. Og í þeirri baráttu
skiptir mestu að talsmenn stefnunn-
ar séu góðir fulltrúar hennar; að
þeim sem á hlýða finnist sem tals-
maðurinn trúi sjálfur á stefnuna og
að í henni felist mikilvæg lausn á
fjölþættum vanda. Óhlutbundin
stjórnmálaumræða getur verið
ágætt sport fyrir sófaspekinga en
raunveruleg pólitísk umræða mun
alltaf snúast um menn – ekki síður
en málefni. Kannanir hafa sýnt að
þrátt fyrir mikilvægi einstakra
stjórnmálamanna er það heldur ekki
svo að afstaða almennings til þeirra
skipti ætíð mestu um hvernig fólk
ver atkvæði sínu í kosningum.
Ástæðan er náttúrlega sú að almenn-
ingur lifir í mannheimum – og í
þeirri veröld á enginn í vanda með
að samþætta afstöðu sína til manna
og málefna. Þannig hugsar maður-
inn – og þannig tekur hann afstöðu.
Þegar könnun Fréttablaðsins um
traust og vantraust almennings á
stjórnmálamönnum er skoðuð kem-
ur í ljós ákveðið misvægi milli þess
sem fólk segist vilja kjósa í dag og
afstöðu þess til stjórnmálamanna.
Yfirburðastaða Davíðs Oddssonar
þegar spurt er um þann stjórnmála-
mann sem fólk ber mest traust til er
slík að sjálfstæðismenn njóta í reynd
meira trausts en Sjálfstæðisflokkur-
inn. Þveröfug staða er hjá Samfylk-
ingunni. Sá flokkur hefur ekki nægj-
anlega góðan mannskap miðað við
þann stuðning sem flokkurinn nýtur.
Vandi Sjálfstæðisflokksins er því
stefnan en vandi Samfylkingarinnar
mannskapurinn.
Það er erfiðara að lesa út úr fylgi
hinna flokkanna. Þó má segja að
fólkið í Framsókn og Vinstri græn-
um standi sig ágætlega miðað við
fylgi flokkanna en þingflokkur
Frjálslyndra verr. Reyndar er sá
þingflokkur í alvarlegum vanda.
Þegar einnig er skoðað til hverra
landsmenn bera minnst traust kem-
ur í ljós að þingflokkur Frjálslyndra
fær fleiri slík neikvæð atkvæði en
jákvæð um traust. Það mætti jafnvel
halda því fram að mannaval þing-
flokksins standi í vegi fyrir fram-
gangi stefnu sem nýtur ágæts stuðn-
ings. Samfylkingin og Sjálfstæðis-
flokkurinn uppskera nokkuð jafnt af
neikvæðu og jákvæðu trausti, Fram-
sókn heldur meira af jákvæðu en
Vinstri grænir áberandi meira já-
kvætt. Þingflokkur þess flokks ætti
því að vera í stakk búinn að hámarka
fylgi við stefnuna. Það – og veik
staða talsmanna Samfylkingarinnar
– skýrir ef til vill hvers vegna
Vinstri grænir afla mests fylgis í
könnunum af stjórnarandstöðu-
flokkunum. ■
George W. Bush freistar þess núað tvöfalda framlög til allrar
menntunar í grunnskólum sem
byggir á boðskap um algert skírlífi
ungmenna fram að hjónabandi.
Þessi stefna hefur vakið nokkurt
umtal í Bandaríkjunum, ekki síst
vegna þess að þeir hópar sem eink-
um njóta þessara auknu fjárfram-
lega eru félög sem berjast gegn
fóstureyðingum, sem og ýmsir
öfgafullir trúarhópar.
Leiðbeinendur á vegum þessara
aðila hafa verið starfandi nú þegar í
hundruðum skóla víðs vegar um
Bandaríkin, studdir með fjárfram-
lögum frá ríkinu. Og þetta starf vill
Bush nú styðja með enn hærri fjár-
framlögum. Leiðbeinendurnir
kenna námsefni þar sem ekki er
minnst á nokkuð sem viðkemur ör-
uggu kynlífi og er þar lagt hart að
ungdómnum að stunda ekki kynlíf
fyrr en komið er í hjónaband.
Kunnugleg skoðun
George Bush hefur ekki farið í
neinar grafgötur með þá skoðun
sína að skírlífi sé besta leiðin til
þess að stöðva útbreiðslu kynsjúk-
dóma hjá ungu fólki, auk þess sem
skírlífi fram að hjónabandi stuðli að
líkamlegu og andlegu heilbrigði.
Um þetta ræddi hann meðal annars
í stefnuræðu sinni fyrir bandaríska
þinginu í janúar. Og á sama tíma og
ríkisstjórn hans hefur reynt að
skera niður fjárframlög til ýmissar
annarrar grunnskólamenntunar
hefur Bush lagt til að menntun sem
byggir á boðskap um algjört skírlífi
fái 270 milljón dollara á fjárlögum
næsta árs, en það eru 18,9 milljarð-
ar íslenskra króna.
Efasemdir
Stuðningsmenn þessarar
stefnu í skólamálum eru vitaskuld
yfir sig hrifnir af þessari þróun og
þeim auknu möguleikum sem fjár-
framlögin veita þeim til þess að
boða skírlífisboðskapinn, og þar
með að vinna gegn þróun sem þeir
telja að stuðli að hnignun ung-
dómsins.
Þeir sem gagnrýna þessa
áherslu benda hins vegar á að
skírlífisstefnan sé algerlega
órannsökuð sem skólastefna og í
fljótu bragði verði ekki annað séð
en að hún leiði til þess að fólk á
kynþroskaskeiði fái ekki nauðsyn-
legar upplýsingar um smokka og
aðrar getnaðarvarnir. Þar með sé
nauðsynlegum upplýsingum hald-
ið frá ungu fólki, sem geri því erf-
iðara fyrir að taka upplýsta
ákvörðun um eigin lífsstíl, auk
þess sem kynsjúkdómar geti
hreinlega færst í vöxt, því alger-
lega sé óvíst að ungdómurinn láti
af kynlífi, þó svo boðað verði skír-
lífi með stuðningi Bush.
Þannig er því haldið fram af
andstæðingum þessarar stefnu að
hin auknu fjárframlög til þessarar
skólastefnu byggist einvörðungu á
ákveðinni tegund af hugmynda-
fræði og komi eingöngu þeim hóp-
um til góða sem aðhyllist sömu
strangtrúuðu lífsspeki og Banda-
ríkjaforseti, og gildi þá einu hvort
stefnan virki eða ekki. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um traust á stjórnmálamönnum.
Úti í heimi
GEORGE W. BUSH
■ freistar þess nú að tvöfalda fjárfram-
lög til menntunar sem byggir á skírlífis-
boðskap.
18 23. mars 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar:
Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ár er nú liðið frá því að Banda-ríkjamenn ásamt Bretum og
með stuðningi nokkurra bandalags-
ríkja hófu árás á Írak sem endaði
með hernámi landsins fáeinum vik-
um síðar. Frá þessum tíma er mikið
vatn runnið til sjávar. Það er þó ekki
fyrr en á allra síðustu vikum að
þessir atburðir, og þá sérstaklega
aðdragandi þeirra, eru að taka á sig
skýra mynd.
Olíuhagsmunir tryggðir
Paul O’Neill, fyrrverandi fjár-
málaráðherra í ríkisstjórn Bush,
hefur staðfest að í upphafi valdafer-
ils forsetans hafi komið skýrt fram
á ríkisstjórnarfundum að ákveðið
hefði verið að hernema Írak til þess
að tryggja bandaríska olíuhags-
muni. Og í lok síðustu viku upplýsti
Jay Garner, sem stjórnaði „upp-
byggingarstarfinu“ í Írak fyrir
hönd bandarísku herstjórnarinnar, í
viðtali við breska sjónvarpið, BBC,
að hann hefði verið ósammála þeim
sem réðu ferðinni innan Banda-
ríkjastjórnar að
fresta kosningum
í Írak. Merkileg-
astar voru þær
y f i r l ý s i n g a r
Garners í þessu
samhengi, að
ágreiningurinn
um tímasetningu
k o s n i n g a n n a
hefði snúist um
einkavæðingu og
ráðstöfun al-
mannaeigna í
Írak. Allt ber að
sama brunni.
Hagsmunir bandarískra auðhringa
hafa frá upphafi ráðið för. Fyrr-
greindur O’Neil hafði einnig upp-
lýst að á fyrstu ríkisstjórnarfund-
unum í stjórnartíð Bush hefði verið
ákveðið að hefja undirbúning að út-
færslu á yfirtöku á olíuauðlindum
Íraka! Þetta hafði Bush forseti sagt
að væri forgangsmál og þegar
ákveðið: Ykkar er að finna réttlæt-
inguna, „find me the reasons“.
Allt er þetta harla fróðlegt í ljósi
þess málatilbúnings sem spunninn
var til að réttlæta árásina á Írak í
augum heimsins. Áherslurnar
breyttust vissulega í tímans rás.
Einhvern tímann voru það meint
tengsl við Al-Qaeda hryðjuverka-
smtökin, í annan tíma var réttlæt-
ingin að losna við Saddam einræðis-
herra en sú ástæða sem lengstum
var notuð, og alla tíð á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna, var sú ógn
sem stafaði af Írökum vegna ger-
eyðingarvopna sem þeir voru sagð-
ir eiga.
Á ósannindum byggt
Nú hefur komið rækilega á dag-
inn að allt tal um sannanir um til-
vist gereyðingarvopna í Írak
reyndist á ósannindum byggt. Al-
menningur var hins vegar harla
varnarlaus því stöðugt var gefið í
skyn að ráðamenn vissu meira en
við hin. Upplýsingarnar, sem
komnar væru frá leyniþjónustum,
væru hins vegar viðkvæmar og
yrðu menn að treysta því að rétt
væri með farið. Utanríkisráðherra
Íslands, Halldór Ásgrímsson, var
einn þeirra sem voru í innsta
hring. Opinberlega lýsti hann yfir
að hann hefði fengið að sjá sannan-
ir fyrir gereyðingarvopnum í Írak,
þær yrðu gerðar opinberar síðar.
Sjálfur hefði hann sannfærst.
Í mörgum þeim ríkjum sem
tengdust árásinni, bæði sjálfum
árásarríkjunum og þeim sem
veittu þeim „staðfastan stuðning“
eins og það var kallað, en í þeim
hópi eru Íslendingar, eru ráða-
menn nú krafðir sagna og látnir
gera grein fyrir yfirlýsingum af
því tagi sem utanríkisráðherra Ís-
lands gaf á sínum tíma.
Á útifundi við Stjórnarráðið í
Reykjavík síðastliðinn laugardag
voru ummæli Halldórs Ásgríms-
sonar um að hann hefði séð sann-
anir fyrir tilvist gereyðingarvopna
og fleiri af svipuðum toga, einkum
frá oddvitum ríkisstjórnarflokk-
anna, þeim Davíð Oddssyni og
Halldóri, rifjuð upp. Einnig hlutur
íslenskra fyrirtækja í stríðsrekstri
Bandaríkjanna á undanförnum
misserum. Þar komu við sögu flug-
félögin Atlanta og Flugleiðir í
tengslum við hergagnaflutninga.
Fleiri íslensk fyrirtæki voru nefnd
á nafn.
Íslendingar bera fulla
ábyrgð
Það er kominn tími til að Íslend-
ingar átti sig á ábyrgð sinni í þess-
um stríðsrekstri. Við berum þar
fulla ábyrgð. Utanríkisráðherra Ís-
lands lýsti því yfir síðastliðið vor
að hann þakkaði sínum sæla að
þurfa ekki að senda íslenska menn
í stríðið en bætti við, „ég dáist hins
vegar að mönnum eins og Tony
Blair sem geta tekið slíkar ákvarð-
anir með yfirveguðum hætti“.
Nú hefur komið í ljós að yfir-
vegun þeirra Blairs og Bush
byggðist fyrst og fremst á því að
blekkja eigin þjóðir og reyndar
heimsbyggðina alla. En það eru
fleiri en þeir sem bera hér ábyrgð
og er það skylda okkar að líta í eig-
in barm.
Er ekki kominn tími til að hinir
sannfærðu ráðamenn Íslands, sem
sögðust hafa fengið að sjá sönnun-
argögnin, geri okkur nú grein fyrir
því sem þeim var sýnt? Þurfa þeir
ekki að gera þetta frammi fyrir
þjóðinni? Eða finnst þeim það ekki
skipta neinu máli? Ég ætla að þjóð-
inni finnist það skipta máli hvort
forsvarsmenn hennar fara með
rangt mál eða rétt. Fyrir Íslend-
inga snýst þetta um að axla ábyrgð
á þeirri afstöðu sem tekin er á al-
þjóðavettvangi. ■
Lýðræði í kreppu
„Á sínum tíma var það í verka-
hring vinstri- og félagshyggju-
manna að berjast fyrir lýðræði í
Evrópu. Úr röðum þeirra komu
kröfur um almennan kosninga-
rétt, þ.á m. kosningarétt
kvenna, og aukin áhrif almenn-
ings á stjórnun ríkja. Öfl sem
kenndu sig við frjálslyndi börð-
ust hins vegar alla tíð á móti
þessum kröfum og vildu t.d.
lengst af binda kosningarétt við
eignarétt.
Eftir því sem líða tók á 20. öld
litu æ fleiri félagshyggjumenn
svo á að sigur í baráttunni fyrir
lýðræði væri unninn og fram-
vegis ætti barátta þeirra fyrst
og fremst að snúast um að nota
lýðræðisskipulagið til að tryggja
velferðina og efla almannahag.
Hins vegar ætti ekki að hrófla
við skipulaginu sjálfu og auka
valddreifingu innan þess.
Þannig viðhéldu félagslegu um-
bótaflokkar miðstýrðu ríkis-
valdi og notuðu það til efla
félagsleg réttindi fólks. Aðrir
valkostir virtust ekki í stöðunni
nema miðstýrt flokkseinræði,
sem var svo sannarlega ekki
betri kostur.
Að hluta til reyndu þó félags-
hyggjumenn að efla valddreif-
ingu í samfélaginu með því að
auka samráð við félagasamtök,
ekki síst verkalýðs- og neyt-
endafélög. „Korporatismi“ af
þessu tagi er raunar ekki bund-
inn við vinstrimenn, þótt þeir
teldu sig geta beitt úrræðum
hans. Þessi samtök voru í eðli
sínu skipulögð eins og hið opin-
bera, með miðstýrðu fulltrúalýð-
ræði.
Af þessu hlaust nokkur árangur
og félagsleg sjónarmið voru
lengst af í sókn á 20. öld, ekki
síst 1945-1975. Þá hófst hins
vegar áhlaup hægrimanna sem
kenna sig við frjálslyndi á þetta
kerfi og stendur það ennþá yfir.
Afleiðingin er sú að lýðræðið er
í nokkurri kreppu um þessar
mundir.“
SVERRIR JAKOBSSON Á MURINN.IS
Um daginnog veginn
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
■
skrifar um ábyrgð Ís-
lendinga á innrásun-
um í Írak.
Davíð og Halldór
sanni mál sitt
■ Af Netinu
Bush vill skírlífi
Ágæt stefna en verra fólk
„Það er
kominn tími
til að Íslend-
ingar átti sig
á ábyrgð
sinni í þess-
um stríðs-
rekstri. Við
berum þar
fulla ábyrgð.
GEORGE W. BUSH
Vill breiða út boðskapinn um gildi skírlífis til bandarískra ungmenna. Kynlíf á ekki að
stunda fyrir hjónaband.