Tíminn - 17.09.1972, Blaðsíða 11
10
TÍMINN:
Sunnudagur 17. september 1972
Sunnudagur 17. september 1972
TÍMINN
Guðmundur G. Þórarinsson forseti S* láksaml bands Islands:
„Maður hafði sjal Id Inas t tíma
til að líta á kl u kku na”
Sagan á bakvið söguna
Það væri ekki neitt óliklegt,
þótt seinni tima tslendingar ættu
eftir að kalla sumarið 1972 skák-
sumarið. Svo mikið er aö minnsta
kosti vist, að oft hafa árstiðum
verið gefin nöfn, sem ekki eiga
sér sterkari forsendur.
Um það þarf ekki að tala frek-
ar, svo mjög sem öllum eru at-
burðir sumarsins i fersku minni.
Hitt kynni að vera, að ekki hafi
allir leitt hugann að þvi, sem
kalla mætti söguna á bak við sög-
una. Vissulega voru útvarp, sjón-
varp og dagblöð óspör á að flytja
okkur fréttir af skakeinviginu —
það er að segja þær fréttir, sem
lágu á yfirborðinu. En hvað um
allt hitt? llvað gerðist á bakvið
tjöldin? Hvernig leið þvi íólki,
sem i eldinum stóð? Það skal
strax tekið fram, að hér verða
ckki gefnar tæmandi eða mjög
nærgöngular lýsingar á þeim
hlulum en þó mun hér sitt af
hverju bera á góma, sem ekki
hefur áður komið fram.
Það er forseti Skáksambands
tslands. sem hér situr fyrir svör-
um, og l'yrsta spurningin, sem
honum er gert að svara er svo-
hljóðandi:
— Hvað heldur þú, Guðmund-
ur, að þér hafi þótt skemmtileg-
asti dagur þessa eftirminnilega
sumars?
— Ja, þetta er nú erfið spurn-
ing. En mér er nær að halda að
skemmtilegasti dagurinn hai'i
verið þegar fyrsta skákin var
tefld. Þvi óneitanlega var hugsun
min bundin þessu einvigi nær allt
sumarið.
— En ef við snúum okkur þá að
hinum endanum: Hver þáttur
þessara mála þótti þér eríiðastur
við að fást?
— Þessu er lika nokkuð vand-
svarað. þvi segja má. að þetta
mál hafi verið samtvinnað af
mörgum erfiðum þáttum. 1 fyrsta
lagi voru nú samningarnir við
Júgóslava, þegar ákveðið var að
skipta einviginu, ákaflega erfiðir.
Siðan var allur undirbúningur
einvigisins alveg sérlega erfiður
vegna óvissunnar. sem rikti. Það
vissi enginn maður. hvort Eischer
myndi koma til leiks. og rikti sú
óvissa l'ram á siðasta dag, og
lengur þó, þvi eins og kunnugt er.
þá kom hann ekki á tilsettum
tima. £g vil þannig svara þvi til,
að undirbúningurinn hafi að öllu
samanlögðu verið langerfiðasti
timinn sem tengdur er þessu
skákeinvigi. En, eins og allir
vita: Kischer kom um siðir. þótt
mikið væri búið á að ganga áður.
— Nú langar mig að vikja að
einu, sem kannski er ekki hægt að
fá svar við: Þvi hel'ur verið hvisl-
að manna á milli. að forsætisráð-
herra. Ólafur Jóhannesson.'hafi
hringt vestur um haf og skorað á
ráðamenn þar að hlutast til um að
Fischer kæmi hingað til leiks. Er
þetta ekki eintóm lygi. eins og oft
vill myndast i kringum svona
stóratburði?
— Nei. þetta er nú ekki einber
uppspuni. þótt atburðurinn gerð-
ist að visu ekki alveg svona. Að
undangengnum vissum aðdrag-
anda, gekk ég á fund forsætisráð-
herra og fór þess á leit við hann,
að hann beitti sinum áhrifum til
þess að hrinda þessu máli i fram-
kvæmd. Forsætisráðherra hafði
samband við bandariska sendi-
ráðið, sendiráðið hafði samband
við Hvita húsið og Kissinger
hringdi i Fischer. Samkvæmt þvi,
sem bandarisku lögfræðingarnir
sögðu mér, hafði Fischer þá setið
um sex klukkustundir yfir tilboði
Slaters hins brezka, án þess að
geta ráðið það við sig, hvort hann
tæki tilboðinu eða ekki. Þegar svo
Kissinger hafði talað við Fischer,
ákvað hann að koma hingað og
tefla - fyrr ekki. Ég hef fulla á-
stæðu til þess að ætla að það hafi
raunverulega verið þetta simtal
sem réð úrslitum um það, að
heimsmeistaraeinvigið var að
lokum haldið.
Siminn tekinn
úr sambandi.
— Þá er nú komið að þeirri
spurningu, sem var. satt að segja,
mér efst i huga, þegar ég steig
hér inn úr dyrum: Hvernig fór
þetta með ykkur hjónin? Gekk
ekki heimilið allt úr skorðum af
simahringingum og gestaþvargi
á meðan á öllu þessu stóð?
— Nú hlær forseti Skáksam-
bandsins: Það er bezt að þú
spyrjir konuna mina um þetta!
— Jú, sagði Anna Björg, það
f'ylgdi þessu voðalegt ónæði. Sim-
inn stanzaði aldrei, hvorki á nóttu
né degi. Verst var. þegar menn
voru að hringja um miðjar nætur
og troða upp á okkur alls konar
upplýsingum og ráðleggingurrv
sem þeim þóttu auðvitað ákaflega
mikilvægar. Þegar svo var komið
urðum við að taka simann úr
sambandi. Um annað var ekki að
ræða.
- En hvernig gekk með mat-
málstimana?
— Guðmundur i'ékk matinn oft-
ast á simaborðið til sin. Það vant-
aði svo sem ekki. að ég legði á
borð i eldhúsinu. venju sam-
kvæmt, en þessa stuttu stund,sem
Guðmundur var heima i mat,
stanzaði siminn aldrei, svo það
endaði ævinlega með þvi, að ég
lærði honum diskinn að simanum
— og lá við að ég þyrfti að mata
hann.
— Já, þvi það heí'ur náttur -
lega getað komið fyrir, að hann
þyri'ti að skrii'a niður eitt og ann-
að með þeirri hendinni, sem ekki
hélt á simatólinu?
- Það gat allt komið fyrir. I
raun og veru er ógerningur að
lýsa þeirri röskun. sem svona
hlutir valda einu litlu heimili.
nema fyrir þeim. sem einhvern
tima hafa kynnzt einhverju álika.
- Það þarf þá vist ekki að
spyrja svo iavislega, hvort þið
hai'ið tekið nokkuð sem heitir
sumarfri þetta árið?
— Uss. biddu einn og sannan
fyrirþér! Guðmundur var að visu
alltaf að segja. að við skyldum þó
svo sannarlega taka okkur ærlegt
Hcr cru þau hjónin Guðmundur
G. Þórarinsson og Anna Björg
Jónsdóttir, kona lians. ásamt
börnum þcirra þrcni. Þau cru:
Kristin Björg clzt. þá Þorgcrður
og loks Jón Garðar. I.iklcga vcrð-
ur hann einhvcrn tima verkfræð-
ingur, cins og pabbi lians, þvi
liann hafði mikinn áhuga á
skrvtna scgulbandstækinu, scm
pabbi lians og inamrna voru látin
tala inná.
Timimynd GE.
sumarfri, þegar þessu væri loks-
ins lokið. En reyndin hefur orðið
önnur. Mér sýnist hann hafa litið
minna að gera núna, ef það hefur
þá nokkuð lagazt. Timi hans fór
allur i skák i allt sumar og öll
hugsunin varð að snúast um það
mál, en öll önnur verkefni sitja á
hakanum. Svo nú veitir vist ekki
af að snúa sér að þeim af fullum
krafti. En svo ég svari nánar
spurningunni um sumarfriið, þá
skilst mér. að nú sé búið að fresta
þvi til áramótanna.
Svo ég viki aftur að ævintýrinu i
Laugardalshöllinni, Guðmund-
ur.: Hvað gætir þú imyndað þér,
að þú hefðir unnið þar langan
vinnudag að jafnaði?
— Þessu er nú vandsvarað, þvi
ef satt skal segja, þá hafði maður
sjaldnast tima til að huga að þvi,
hvað klukkan væri. Á meðan und-
irbúningurinn var hvað harðast-
ur, mátti segja, að ég ynni sleitu-
laust að þessu frá þvi ég vaknaði
á morgnana og fram á rauða nótt.
Þegar svo sá „vinnudagur” var
úti, tóku oft við.simtöl til Banda-
rikjanna, sem iðulega voru á milli
klukkan þrjú og fjögur á nóttunni.
Vegna timamunarins virtist það
vera sá timi dagsins hjá þeim,
sem auðveldast var að ná tali af
lögfræðingum. Þannig varð
vinnutiminn næsta langur og ó-
reglulegur. Það er svo ótrúlega
margt i kringum svona hluti.sem
þarf að sjá um og huga að, —
jafnvel þótt ekki komi upp svo al-
varleg vandamál og deilur, sem
settu svip sinn á allan undirbún-
ing þessa einvigis.
— En hvernig fannst þér að
vinna með þeim útlendingum,
sem þú þurftir að hafa nánust
skipti við?
— Yfirleitt var samstarfið gott.
Vil ég þar alveg sérstaklega
nefna stjórnarmenn Skáksam-
bands lslands og ráðgjafanefnd-
ina, sem sett var á laggirnar.
Samstarfið við þessa aðila var
með miklum ágætum. Auk þess
voru margir einka-aðilar og fyr-
irtæki, sem voru þessu mjög
hlynnt og greiddu götu okkar á
margan hátt. Ég vil meira að
segja kveða svo fast að orði, að ég
efast um, að án alls þess stuðn-
ings hefði verið framkvæmanlegt
að halda einvigið hér. En svo ég
svari beint spurningu þinni um
samstarfið við útlendingana, þá
var oft býsna snúið að leysa mál-
in, sérstaklega við fulltrúa Fisch-
ers, á meðan á einviginu stóð.
Það var ákaflega mikið um
bréfaskriftir, og oft þurfti að taka
á málunum með mikilli ró, ef ekki
átti allt að springa i loft upp. Yfir-
dómari einvigisins, dr. Lothar
Schmidt, var lika oft mjög þreytt-
ur — nánast steinuppgefinn á öllu
þessu þrefi, og þess varð lika vart
hjá dr. Euwe. Við fundum miklu
minna fyrir Rússunum, þangað
tij þarna undir lokin, þegar þeir
korhu fram með kröfuna um
rannsóknir, eins og menn rekur
vist minni til.
— En að öðru leyti hefur verið
öllu auðveldara að gera þeim til
hæfis?
— Já, já. Þegar við vorum að
bera undir þá hluti eins og til
dæmis lýsinguna og fjarlægð á-
horfenda, voru þeir vanir að
svara þvi til, að þeir hefðu ekki
neitt út á þetta að setja, spurning-
in væri bara hvort Fischer gæti
fallizt á það.
Holl lexía
fyrir FIDE.
Aftur á móti voru þessir hlutir
og reyndar margir fleiri, enda-
laust umræðu- og þrætuefni við
Bandarikjamennina. En ég er
þeirrar skoðunar, að margt af
þeim ágreiningsatriðum verði Al-
þjóðaskáksambandinu til góðs i
framtiðinni. Sannleikurinn er
nefnilega sá, að i reglum Alþjóða-
skáksambandsins eru fjölmöfg
atriði. sem ekki eru til nein föst og
óyggjandi ákvæði um. Til þess aö
gefa fólki ofurlitla hugmynd um,
hvað ég á við skal ég til dæmis
nefna það, að þegar setningarat-
höfnin i Þjóðleikhúsinu var um
garð gengin, urðu miklar deilur
um það, hvort heimsmeistaraein-
vigið væri nú byrjað eða ekki.
— Gat einhver vafi leikið á þvi?
— Já. Um þetta eru ekki til
nein ákvæði i lögum Alþjóðaskák-
sambandsins. Er það hafið, þegar
setningarathöfnin hefur farið
fram? Hefst það. þegar keppend-
ur hafa dregið um liti i fyrstu
skákinni, eða ekki fyrr en fyrsta
-skákin er hafin. Af þessari ástæðu
var það, sem deilurnar risu, þeg-
ar dr. Euwe frestaði einviginu um
tvo daga, vegna þess að Fischer
var ekki kominn til leiks. Var
hægt að fresta einviginu, ef það
var ekki þegar hafið? Og hver gat
sagt. hvort það var i raun og veru
hafið eða ekki? Rússarnir kröfð-
ust þess, að fyrsta skákin yrði
dæmd af Fischer, fyrst hann ekki
kom, og um það var deilt. Ég hélt
þvi fram, að ekki væri hægt að
dæma skák af manni, þótt hann
ekki kæmi til þess leiks sem þeg-
ar hefði verið frestað. Að lokum
hugkvæmdist mér ráð, sem ég
held að hafi leyst þessa þraut —
eina af mörgum: Við sendum
skeyti til Skáksambands Sovét-
rikjanna þess efnis, að ekki væri
hægt að dæma skákina af Fisch-
er. þar sem skákklukkan hefði
aldrei verið sett i gang, en það
hefði aldrei verið siður að dæma
skákir af keppendum, nema þær
hefðu hafizt, klukkur i gangi, og
svo framvegis. Jafnframt lýstum
við þvi yfir, að við teldum að bæta
þyrfti reglur FIDE verulega, svo
að girt yrði fyrir þá hluti, sem
orðið hefðu að deilumálum hér.
Þetta sættu Rússarnir sig við,
enda hafði þá dr. Euwe beðizt af-
sökunar, hann hafði fordæmt
Fischer fyrir framkomu hans og
Fischer hafði beðizt afsökunar, —
svo að ýmislegt gekk nú á.
— Ert þú ekki þeirrar skoðunar,
Guðmundur, að allt þetta tilstand
og deilur, sem margbúið er að
rekja, hafi haft slæm áhrif á
Spasski og jafnvel haft veruleg
áhrif á getu hans til þess að ein-
beita sér?
— Það er ekki nokkur vafi á þvi,
að þetta hefur haft gifurleg áhrif
á hann. Slikt liggur alveg i augum
uppi. Við fengum meira að segja
bréf frá sálfræðiprófesssorum i
Bandarikjunum, þar sem þeir
héldu þvi fram, að það væri
algerlega óviðunandi fyrir
Spasski að tefla undir þessum
kringumstæðum. Þeir héldu þvi
fram, að skákin væri svo mikil
iþrótt jafnvægis og hugarrósemi,
að keppendur mættu alls ekki
eiga við neins konar öryggisleysi
að striða. Nú vita allir hvernig
þetta var: Það var stöðugt verið
að breyta öllu i kringum Spasski.
Það var verið að breyta um stól,
það ver varið að færa áhorfendur
fram og aftur og það var verið að
breyta lýsingu. Siðast en ekki sizt
var svo óvissan um Fischer sjálf-
an. Myndi hann mæta þennan eða
hinn daginn? Oftast kom hann of
seint. og það voru uppi hótanir frá
fulltrúum hans skák eftir skák,
um að hann kæmi ekki, ef þetta
eða hitt yrði ekki gert. Nú, við
féllumst stundum á málamiðlanir
i einstökum atriðum, en stundum
gerðum við ekki neitt. Allt er það
kunnugt af fréttum, — eða flest að
minnsta kosti. En bandarisku sál-
fræðingarnir héldu þvi fram, að i
þessari aðstöðu væri heimsmeist-
arinn hjálparlaus. Umhverfið
væri að verða honum framandi,
hann vissi aldrei, hverju hann
ætti að mæta, þann eða hinn dag-
inn, og þetta hlyti að valda þvi, að
hann gæti ekki teflt með fullum
styrkleika.
— Nú er það á allra manna vit-
orði, og fer naumast á milli mála,
að Spasski gerði sig sekan um alls
konar klaufsku, sem jafnvel
ólærðir áhugamenn sáu, að var
hreinasta glapræði, og vafalaust
hefði hann getað unniö miklu
fleiri skákir en raun varð á. Hafa
menn á takteinum nokkrar fram-
bærilegar skýringar á þessum
furðulegu glappaskotum?
— Menn veltu þessu mikið fyrir
sér. Og einmitt þetta, hversu
ótrúlega Spasski tefldi, varð nú til
þess. að Rússar fóru fram á rann-
sóknina. sem allir hafa vist heyrt
talað um. Þeir sögðu mér, til
dæmis Geller, að þeir hefðu þekkt
Spasski allt að þvi frá barnæsku,
og hann vissi vel, hvernig hann
tefldi, en hann hefði aldrei séð
neitt þessu likt til hans. Svo fór nú
rannsóknin fram, og þá bentu
Rússar á margt,sem var mjög at-
hyglisvert, þótt við hefðum
reyndar aldrei neina trú á þvi, að
neitt kæmi út úr þeirri athugun.
Hitt var fullkomlega eðlilegt, að
menn veltu þessum málum fyrir
sér og reyndu að finna hinar og
þessar ástæður til hinnar furðu-
legu taflmennsku Spasskis. Ein
skýringin var sú, að hann ætti
mjög erfitt með að tefla inni i
kraftsviði Fischers.
Menn, sem velta þeim hlutum
fyrir sér, héldu þvi fram, að ára
Fischers væri mjög óróleg og
hefði áhrif á Spasski. Að þessi
geysilegi viljastyrkur og einbeit-
ingarhæfni Fischers myndaði i
kringum hann kraftsvið sem verk
aði panmg á Spasski, að hann
ætti erfitt með að einbeita sér.
Þetta var sem sagt eitt af mörgu,
sem menn létu sér detta i hug, og
getur svo hver og einn gert sér
það i hugarlund, sem honum þyk-
ir sennilegast.
Vilja keppa
— Telur þú liklegt, að þeir
muni eiga eftir að leiða saman
hesta sina aftur, garparnir?
— Það er alls ekki óliklegt.
Samkvæmt núgildandi reglum
Alþjóðaskáksambandsins, er
Fischer heimsmeistari næstu
þrjú ár. Ef Spasski ætlar að tefla
við hann eftir þessi þrjú ár, þarf
hann að vinna sér rétt tilþessmeð
þvi að vinna kandidatakeppnina,
svo kölluðu. Hins vegar hefur
talsvert verið um það rætt, að
þeir tefli saman aftur, það er að
segja innan þessara þriggja ára,
en þá þyríti bæði Alþjóðaskák-
sambandið og Fischer að fallast á
þá ráðstöfun. Það hafa verið
nefndar svimháar tölur i þessu
sambandi. eins og til dæmis, að
Las Vegas i Bandarikjunum hafi
boðið eina milljón dollara i verð-
laun i slikri keppni, en hvað hæft
er i slikum orðrómi, get ég að
sjálfsögðu ekki staðfest. En hitt
get ég sagt, að ég spurði þá báða,
Spasski og Fischer þessarar
spurningar og þeir virtust báðir
hafa áhuga á þvi að teíla aftur.
— Þú heldur þá ekki að þeir hafi
fengið nóg hvor af öðrum, þannig
að þeir hafi óbeitá þvi að hittast á
ný?
— Það held ég hreint ekki. Á
meðan spenna einvigisins var,
töluðust þeir aldrei við. Þeir sem
fylgdust náið með, sögðu, að þeir
hefðu aldrei horfzt i augu. En eft-
ir að einviginu var lokið, varð ég
var við mikinn áhuga hjá þeim
báðum að hittast og ræða saman.
Og ég varð þess var, bæði i loka-
veizlunni og eins þegar við hitt-
umst hjá forseta íslands, að þeir
höfðu mikinn áhuga á þvi að tala
saman og voru þá báðir glaðir og
reifir.
— Nú hefur margt og misjafnt
verið um Fischer sagt, og að
minnsta kosti sumt verðskuldað.
Meðal annars hefur undirritaður
heyrt menn halda þvi fram, að
hann geti haldið heimsmeistar-
atigninni ævilangt, aðeins með
þvi að neita að tefla eða að setja
skilyrði, sem hann veit, að ekki
verður gengið að. Hvað vilt þú
segja um þetta?
— Eftir það, sem á undan er
gengið, kæmi mér það ekki neitt á
óvart, þótt Fischer ætti eftir að
setja ýmis skilyrði, sem erfitt
yrði að ganga að, svo ekki sé
meira sagt. Hitt er annað mál, að
hann getur ekki haldið heims-
meistaratigninni án þess að tefla.
Þá myndi Alþjóðaskáksambandið
alveg tvimælalaust dæma titilinn
af honum.
— Við höfum nú lengi rætt um
þá heimsmeistarana, núverandi
og fyrrverandi, en satt að segja
var ætlunin að tala meira um þig
sjálfan. Ég spurði þig áðan, hver
þáttur þessa máls þér hefði þótt
erfiðastur. Og nú langar mig að
spyrja, hvort ekki hafi verið ein-
hver sérstök stund þessa fræga
sumars, sem þér hafi þótt erfiðari
en allar hinar?
Erfiðasta stundin
— Þar getur orðið erfitt að gera
upp á milli, þvi satt að segja voru
margir punktarnir heldur i
þyngra lagi, svo ekki sé fastara
að orði kveðið. Þó held ég aö mer
sé minnisstæðast, þegar setning-
arathöfn einvigisins fór fram! Ég
hafði allan daginn verið á Loft-
leiðahótelinu, rigbundinn að fást
við lögfræðing Fischers, sem hér
var staddur. Hann var með helj-
armiklar kröfur, og okkur bar
mikið á milli. Viðureign okkar
stóð fram yfir klukkan hálfátta,
en klukkan átta átti setningarat-
höfnin að hefjast. Þegar við svo
loks kvöddUmst og ég hélt frá
Loftleiðahótelinu áleiðis i Þjóð-
leikhúsið, þar sem setningarat-
höfnin átti alveg að fara að hefj-
ast, var mér ljóst, að við vorum
alltof langt hvor frá öðrum til
þess að samkomulag væri hugs-
anlegt, eins og sakirnar stóðu þá.
Ég vissi, að eins og málin
horfðu nú við, myndi Fischer alls
ekki koma til þessa einvigis Með
þá vitneskju i huganum fór ég
niður i Þjóðleikhús til þess að
setja einvigið. Það var erfið
stund. Auk þess var timinn svo
naumur, að ég hafði ekki tima til
þess að skipta um föt, hvað þá að
skril'a ræðu, setningarræðuna. En
það var ekki neitt til, sem hét að
hopa af hólmi, og þarna setti
égjinvigiðað viðstöddum forseta
islands, ráðherrum, ambassa-
dorum og heimsmeistaranum i
skák, Boris Spasski. En að halda
slika ræðu, verandi með i huga
þá bjargföstu sannlæringu að
heimsmeistaraeinvigið væri nú
endanlega farið út um þúfur, og
að ekkert myndi af þvi verða — já
það er bezt að vera ekki neitt að
fjölyrða um það, hvernig mér
leið.
- Svo er hér að lokum ein sam-
vizkuspurning. Guðmundur, sem
kannski er ósanngjarnt að leggja
fyrir þig: Myndir þú óska eftir
öðru heimsmeistaraeinvigi á is-
landi, ef þú vissir fyrir fram, að
það myndi ma'ða álika mikið á
sjálfum þér og þetta, sem nú er
nýai'staðið?
— Þessi spurning kallar á
margvislegar hugrenningar. i
fyrsta lagi, þá held ég nú, að
islendingum muni ekki gefast
annað tækii'æri til þess að sjá um
heimsmeistaraeinvigi i skák i
nánustu framtið. Þar að auki held
ég.að ef við ættum þess kost að
sjá um framkvæmd annarra at-
burða á heimsmælikvarða, þá
væri æskilegt að það yrði á ein-
hverju öðru sviði - að þessu yrði
dreift á fleiri áhugasvið.
Annars kallar spurning þin á
aðra spurningu: Hver er árang-
urinn af öllu þvi mikla erfiði,sem
lagt var i það að halda þetta
heimsmeistaraeinvigi hér nú i
ár? ()g er sá árangur jákvæður?
Það heíur verið sagt, að þetta ein-
vigi hafi verið mikil auglýsing
fyrir island, að eftirleiðis verði
auðveldara að selja islenzkar af-
urðir erlendis og að hingað muni
koma fleiri l'erðamenn á næstu
árum. Ef rétt reynist þá er þetta
auðvitað gott að vissu marki. En
þá kemur önnur spurning: Aðhve
miklu leyti viljum við lifa hér sæl
við land og fólk og feðra tungu og
að hve miklu leyti viljum við vera
innan um aðra i samfélagi þjóð-
anna? Auðvitað erum við ein
þjóðin á þessum hnetti og viljum
vera hlutgengir i veröldinni. Það
er alls ekki óliklegt, að okkur tak-
ist að gera ýmsa hluti, sem kynhu
að vefjast fyrir öðrum og stærri
þjóðum.
En hvert stefnum við? Eftir
hverju erum við að leita? Hvernig
viljum við nota lif okkar, sem ein-
staklingar og sem þjóð?
Við þessu er ekki hægt að gefa
nein algild svör i eitt skipti fyrir
öll. Þau verður hver kynslóð og
hver einstaklingur að finna á eig-
in spýtur.
-VS
11
o'