Tíminn - 13.10.1972, Blaðsíða 9
Föstudagur 13. október 1972.
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson;
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Tímans)J
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni.' Ritstjórnarskrif-j
stofur f Edduhúsinu viD Lindargötu, sfmar 18300-18306Í
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiöslusfmi 12323 — auglýs-í
ingasimi 19523. Aörar skrifstofurisimi 18300. Áskriftargjald:
225 krónur á mánuöi innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-j
takiö. Blaöaprent h.f.
Loftárásirnar á Hanoi
Árás ameriskra sprengjuflugvéla á sendiráð
Frakklands og Alsir i Hanoi draga af öll tvi-
mæli um, að loftárásum Bandarikjamanna i
Norður-Vietnam er ekki aðeins beint gegn
hernaðarlegum mannvirkjum og mikilvægum
samgöngustöðvum, heldur engu siður gegn
ibúðarhverfum og mannvirkjum, sem geta
valdið óbreyttum borgurum liftjóni, ef þau
eyðileggjast, eins og t.d. fyrirhleðslum. Þótt
fiugherinn kunni að hafa einhver sérstök fyrir-
mæli frá rikisstjórninni um að sýna aðgæzlu i
árásum, þá hefur hann þau að engu. Fyrir þvi
eru nú fjölmargar óyggjandi sannanir og er
árásin á áðurnefnd sendiráð nýjust þeirra.
Fyrir samherja Bandarikjanna er það vissu-
lega mikil þolraun að fylgjast með þessum
árásum þeirra á varnarlaust fólk. En það eru
ekki aðeins ibúar Norður-Vietnam, sem verða
að þola miklar hörmungar, heldur gildir það
einnig um ibúa Suður-Vietnam, þar sem þrot-
laus styrjöld er háð i landi þeirra með öllum
þeim hörmungum, sem þvi fylgja. Þessi
styrjöld væri áreiðanlega fyrir löngu til lykta
leidd, ef Bandarikin héldu ekki uppi hernaði i
Vietnam. Þvi fer fjarri, að Bandarikin séu með
þessu að berjast fyrir lýðræði og frelsi, heldur
eru þau að halda lifi i spilltri leppstjórn, sem
beitir fyllstu kúgun og einræði. Þátttaka
Bandarikjanna i Vietnamstyrjöldinni byggist á
þvi einu, að þau hafa dregizt út i styrjöldina af
misskilningi og finnst það blettur á metnaði
sinum að draga sig i hlé.
Vonandi bera samningaviðræður þær, sem
hafa farið fram i Paris að undanförnu, þann
árangur, að samkomulag náist um vopnahlé og
bráðabirgðastjórn, sem yrði mynduð i Suður-
Vietnam á breiðum grundvelli. En takist það
ekki, ættu Bandarikin eigi að siður að hætta öll-
um hernaðaraðgerðum þar og láta Vietnama
sjálfa um að útkljá mál sin. Þetta er stefna
þeirra manna i báðum aðalflokkum Bandarikj-
anna, sem framsýnastir og góðgjarnastir eru.
Nixon forseti myndi ekki siður vaxa af slikri
ákvörðun en hinni lofsverðu stefnubreytingu,
sem hann markaði með ferðum sinum til
Moskvu og Peking.
Endurnýjaðar spurningar
Morgunblaðið snýst bálreitt við þeirri spurn-
ingu, hvort það styðji heldur stefnu Björns
Matthiassonar eða Ingólfs Jónssonar i land-
búnaðarmálum. I stað þess að svara spurning-
unni beint, eys það ritstjóra Timans auri og
klippir úr vissar setningar úr Reykjavikurbréfi
sinu i þeim tilgangi að gefa ranga mynd af efni
þess. T.d. sleppir það alveg að geta þeirra um-
mæla þar, sem skáru mest úr um afstöðu
blaðsins, þ.e að málflutningur Björns
Matthiassonar væri miklu betri en mál-
flutningur Inga Tryggvasonar.
Timinn hirðir ekki um að svara persónuleg-
um svivirðingum Mbl. hinsvegar endurnýjar
Timinn spurninguna: Telur Mbl. rétt að draga
svo úr landbúnaðarframleiðslunni að flytja
þurfi inn kjöt og mjólk? Telur það bændur skila
hlutfallslega minna i þjóðarbúið en aðrar stétt-
ir? Treystir Mbl. sér ekki til að ræða þetta
höfuðatriði umræddrar deilu?
Þórarinn Þórarinsson:
Ferðaþættir frá Síberíu V.
Irkutsk er merk borg
að fornu og nýju
Þar verða 56 þús. stúdentar við nám í vetur
Frá flugslööinni í Irkutsk
Við hófum flugferðina til
Irkutsk frá Moskvu klukkan
sex að kveldi og lentum á flug-
vellinum þar átta klukku-
stundum siðar, en þotan hafði
skamma viðdvöl i Omsk á
leiðinni. Þegar við komum til
Irkutsk var klukkan tvö að
nóttu i Moskvu, en i Irkutsk
var hún sjö að morgni. Það
gefur nokkra hugmynd um
vegalengdina, að fimm tima
munur er á klukkunni i
Moskvu og Irkutsk.
Gestgjafar minir töldu rétt,
að ég heimsækti Irkutsk frek-
ar en aðrar stórborgir i
Siberiu, þvi að hún á einna
merkasta sögu að fornu og
nýju, sem einhverskonar höf-
uðborg Austur-Siberiu. Þaðan
er heldur ekki nema klukku-
stundar ökuferð til Baikal-
vatns, þar sem er mest nátt-
úrufegurð i Siberiu, og ekki
nema klukkustundar flug til
Bratsk, þar sem er að finna
ein mestu mannvirki, sem
gerð hafa verið i heiminum og
eru þvi eitt mesta stolt Sovét-
manna.
IRKUTSK stendur á bökk-
um Angarafljóts um 60 km frá
Baikalvatni. Rússar komu
þangað fyrst um 1608, og
skömmu siðar reistu þeir þar
vigi og kaupmenn tóku sér
bólfestu þar. Dýralif var þá
fjölskrúðugt þar i skógunum
— og er reyndar enn —, svo að
óviða var betra að afla loð-
skinna, sem voru ekki siður
eftirsótt þá en nú. Kaupstað-
arréttindi fékk Irkutsk svo
1652. Fljótlega fundust þar
gull, silfur og fleiri góðmálm-
ar i jörðu og er enn að finna á
þessum slóðum mestu gull-
námur i Siberiu. 1 Irkutsk er
nú starfandi stór verksmiðja,
sem framleiðir gullhreinsun-
arvélar, sem eru mikið bákn.
Af framangreindum ástæðum
varð Irkutsk brátt ein rikasta
borg i Siberiu og hélzt svo
næstu aldir. Þar myndaðist
efnuð kaupmannastétt, land-
stjóri Rússa i Austur-Siberiu
tók þar bólfestu og margir
embættismenn aðrir. Þá sett-
ust þar að ýmsir aðalsmenn,
sem höfðu verið dæmdir i út-
legð, og eru þeirra þekktastir
nokkrir þeirra, sem tóku þátt i
hinni frægu desemberupp-
reisn i Pétursborg 1825. Allt
studdi þetta að þvi, að Irkutsk
varð á margan hátt merkur
menningarbær. Þar voru
reistar fleiri og fegurri kirkjur
en i nokkurri síberiskri borg
annarri, söfn og leikhús. I
miðhluta Irkutsk er að finna
allmargar veglegar opinberar
byggingar, sem voru reistar á
þessum tima, Götur voru yfir-
leitt breiðar, torg mikil og
viða svæði fyrir skemmti-
garða. íbúðarhús voru flest úr
timbri, mörg iburðarmikil og
fagurlega skreytt, og standa
mörg þeirra enn og vitna um
sérstæðan listrænan stil, sem
þróaðist i Siberiu. Yfirleitt ber
gamli borgarhlutinn vitni um
góðan efnahag og er ólikt feg-
urri en hin kassalöguðu fjöl-
býlishús, sem hafa verið
byggð i úthverfum á siðari
áratugum.
Þegar siðari Heimsstyrjöldin
hófst, voru ibúar Irkutsk um
110 þús. og var þá risinn upp
þar allmikill iðnaður.
EITT af þeim markmiðum,
sem Lenin setti byltingunni
1917 var að efla rússneskt
landnám i Siberiu og treysta
tengslin við hana. Vorið 1918
fyriskipaði Lenin stofnun há-
skóla i Irkutsk og hefur síðan
verið stefnt að þvi að gera
Irkutsk að miklum mennta- og
menningarstað. Auk háskól-
ans eru þar nú sjö sérfræði-
skólar, sem veita háskóla-
menntun, og er tæknilegi skól-
inn þeirra mestur. Við þessa
skóla munu um 50 þús. stú-
dentar stunda nám i vetur.
Sérstök áherzla er lögð á
hverskonar hagnýt fræði, sem
geta komið að notum við
vinnslu þeirra náttúruauðæfa,
sem er að finna i Austur-
Siberiu. Námsgreinar eins og
jarðelisfræði, jarðefnafræði,
orkufræði og liffræði skipa há-
an sess., en annars er hægt að
leggja stund á flest hugsanleg
fræði við hina æðri skóla i
Irkutsk. Siberiumenn virðast
yfirleitt ekki reikna með þvi,
að hröð fólksfjölgun verði i
Siberiu i náinni framtið, og
þess vegna verði að beita
þekkingu og tækni að nýtingu
náttúruauðæfanna og spara
þannig mannaflann. Þetta
virðast valdhafar Sovétrikj-
anna lika gera sér ljóst. Þess
vegna hefu t.d. verið kapp-
kostað að efla á siðari árum
sem mest hvers konar rann-
sóknar- og visindastöðvar i
borgum Siberiu. 1 Irkutsk
starfa ekki færri en 36 meiri
háttar rannsóknarstofnanir.
Stefnt er nú að þvi, að i Irkutsk
risi upp eins konar visinda-
miðstöð eða visindaborg i lik-
ingu við Akademgorsk, sem er
útborg Novosiberisk.
Mjög merkileg náttúru-
fræðileg söfn er að finna i
Irkutsk og gafst okkur kostur
á, að heimsækja eitt þeirra
eða steinasafnið við tæknilega
háskólann. Þar er aðfinna all-
ar þær steintegundir, er hafa
fundizt i nágrenni Irkutsk og
við Baikalvatn. Erfitt er að
hugsa sér meiri fjölbreytni en
þar gefur að lita og óviða eða
hvergi mun vera hægt að fá
betra yfirlit um þá fegurð,
sem steinarikið býr yfir.
IRKUTSK hefur vaxið mjög
hratt eftir byltinguna og þó
einkum eftir siðari heims-
styrjöldina. Ibúar Irkutsk og
úthverfa munu vera milli 400-
500 þús. manns. Þar hefur ris-
ið upp margvislegur efna-
iðnaður og vélaiðnaður. Hin
nýju úthverfi borgarinnar
bera þess merki, eins og áður
hefur verið vikið að, að meira
hefur verið hugsað um að
byggja fljótt en um útlit eða
gæði bygginga. Þetta hefur þó
breytzt i seinni tið og eru nýj-
ustu hverfin mun ásjálegri en
hin eldri.
Fámennara er á götunum i
Irkutsk en i Moskvu og bila-
umferð einnig mun minni, en
fólk virðist öllu frjálslegra og
öllu betur klætt. Almennur
efnahagur mun sizt lakari þar
en i Moskvu, enda kaup yfir
leitt heldur hærra i Siberiu en i
Rússlandi.
t Irkutsk eru nú starfrækt
fjögur leikhús, eitt hljóm-
leikahús og sirkus, en aðrir
skemmtistaðir eru fáir. Af
hinum mörgu kirkjum, sem
þar eru, eru guðsþjónustur
ekki haldnar nema i tveimur.
Við komum i aðra þeirra, sem
var hrörleg, en átti fjölda fag-
urra gripa, sem vitnuðu um
auðlegð áður fyrr.
IRKUTSK hefur frá upphafi
verið ein helzta miðstöð sam-
gangna i Austur-Siberiu.
Aukin áherzla virðist svo hafa
verið lögð á þetta á siðari ár-
um. Þar er nú aðalstöð fyrir
flugferðir til Mongóliu, Kina,
Kóreu og Japan. Nýlega hafa
verið reist þar tvö stór hótel,
Siberia og Angara, og þriðja
stórhótelið, Intourist, er i
smiðum. Bersýnilega er stefnt
að þvi, að geta tekið þar á móti
vaxandi fjölda ferðamanna.
Áberandi var á hótelum þar,
að Japanir voru þar f jölmenn-
astir meðal útlendinga. Þá bar
þar mikið á japönskum
stúdentum, sem voru að læra
rússnesku.
IRKUTSK er i 500 m. hæð
yfir sjávarmáli og á það sinn
þátt i þvi, ásamt meginlands-
veðráttunni, að vetur eru þar
kaldir. 1 janúar er þar til jafn-
aðar 20 stiga frost, en i júli er
meðalhitinn 18 stig. Það bætir
úr á veturna, að veður er yfir-
leitt kyrrt, úrkoma litil og oft-
ast sólskin. Samt veldur vetr-
arkuldinn þvi, að fólkið sækir
þangað minna frá Rússlandi
en ella myndi vera.
Þ.Þ.
Þ.Þ.