Tíminn - 25.10.1972, Blaðsíða 9
Miövikudagur 25. október 1972
TÍMINN
9
Fjármálaráðuneytið
Aðalskrifstofa fjármálaráðu-
neytisins hækkar um 8,1 millj.
kr., þar af hækkar launaliður um
6,4 millj. kr., af þvi eru föst laun
og launatengd gjöld um 2,5 millj.
kr. Fyrir þessum hækkunum eru
eftirtaldar ástæður:
Gert er ráö fyrir þvi að ráða
til starfs á næsta ári einn deildar-
stjóra og á hann að annast eftirlit
með tekjustofnun rikisins. A þvi
hefur verið nokkur misbrestur, að
hægt hafi verið að sinna þvi, sem
þörf er á, svo sem að fylgjast með
störfum skattstofa, og álagnirigu
og innheimtu hjá hinum ýmsu
embættismönnum rikisins. Þessu
hefur ráöuneytisstjórinn i fjár-
málaráðuneytinu orðið áð sinna
með sinum umfangsmiklu
störfum. Er það af ráðuneytisins
hálfu talið ófært, þar sem svc
miklu máli skiptir, að þessi hlið
málanna sé igóöu lagi. I öðru lagi
hætti hjá ráðuneytinu fulltrúi,
sem var i hálfu starfi, og hafði
hann að nokkru leyti að gera með
eignaumsýslu og málafærslu af
hálfu rikisins. Vegna kjara-
saminganna frá 1970 hefur mjög
mikill fjöldi mála komið til með-
ferðar hjá launadeild ráðu-
neytisins. Á það var deilt mjög á
seinni hluta s.l. ár og fyrri hluta
þessa, að það stæði á afgreiðslu
ráðuneytisins á þeim málum,
sem gengu á milli þess og Banda-
lags starfsmanna rikis og bæja.
Varð þvi að gripa til þess ráðs að
hafa lausráðinn mann til að
annast þessi störf með deildar-
stjóranum og öðrum aðilum i
launadeild fjármálaráðu-
neytisins. Þessi launamál hafa
einnig orðið til þess, að verulega
aukavinnu hefur orðið aö vinna i
ráðuneytinu til þess að koma
málum áfram. Þaðfærist nú meir
og meir i þá átt, að laun séu af-
greidd beint frá launadeild ráðu-
neytisins. Gert er nú ráð fyrir að
fastráða mann til starfa i þessu
sambandi. Þá er og gert ráð fyrir
þvi að bæta við fulltrúa ftjá fjár-
laga- og hagsýslustofnun, en ég
mun siðar i þessari ræðu minni
gera grein fyrir störfum hennar
og fyrirhuguðum framkvæmdum
á hennar vegum.
Verulegur kostnaður hefur
orðið og verður i sambandi við
nefndastörf á vegum fjármála-
ráðuneytisins, m.a. i sambandi
við endurskoðun á tekjuöflun
rikisins, bæði á sl. ári og þessu og
mun verða unnið að þeim einnig á
næsta ári.
Þá er það um rikisbókhaldið að
segja, að á tveimur siðustu árum
hefur verkefni þess aukist svo að
yfir 50 stofnanir hafa nú falið þvi
bókhald sitt að öllu leyti til við-
bótar þvi sem fyrir var, ;Alls færir
rikisbókhaldið reikninga fyrir um
70 rikisstofnanir. auk aðalbók-
halds reiknga. Þetta hefur að
sjálfsögöu orðið til þess, að draga
úr kostnaði hjá viðkomandi
stofnunum, og jafnframt aukið á
öryggi i bókhaldi rikisins. Siöan
dregur þetta úr kostnaði viö
endurskoðun á bókhaldinu. En
þetta hefur aukið mikið vinnuálag
á rikisbókhaldið sjálft.
Undan þvi er kvartað, hve
rikisreikningur er seint á ferð-
inni. Að visu hefur þaö færzt fram
ár frá ári og hann var fyrr nú
heldur en i fyrra, fyrr i fyrra
heldur en i hitteðfyrra. Hér
verður þvi að bæta við fólki og er
gert ráð fyrir að ráða þarna full-
trúa og ritara. Ég er sannfærður
um, að hér er á engan hátt farið
lengra en nauðsyn ber til, ef vinna
á þessi störf með eðlilegum hætti.
Af öðrum atriðum er valda
útgjaldaaukningu hjá fjármála-
ráöuneytinu, vil ég nefna
fasteignamatiö. Um nokkurt
skeið hefur verið unnið að þvi,
bæði af fyrrverandi og núverandi
fjármálaráðherra, að láta gera
frumvarp um Fasteignamat
rikisins. Það verk hefur verið
unnið i samstarfi við Samband
islenzkra sveitarfélaga. Ekki
hefur þó verið gengið frá þessu
frumvarpi. En megintilgangur
með þeirri stofnum, sem hugsað
er að koma á fót, er að hún hafi
með höndum skráningu á öllum
fasteignum i landinu. En til álita
kemur, aö hún verði að einhverju
eða verulegu leyti einnig sá aðil-
inn, sem sér um möt og annað
slikt i sambandi við fasteignir. En
að hvað miklu leyti að þvi verður
horfið skal ekki sagt hér. Hitt er
ljóst, að ekki er hægt annað en að
verja þarna til nokkrum fjár-
munum til að halda þessari starf-
semi uppi og ekki sizt nú, þegar
fasteignir eru orðnar svo mikill
tekjustofn, sem þær eru sveitar-
félögunum. AÍlra hluta vegna
þarf að halda við þvi verki, sem
unnið var með fasteignamatinu,
og endurbæta það svo sem timinn
krefst. Það voru verulegir fjár-
munir, sem fóru i fasteignamatiö,
og er mest um vert, að þeir nýtist.
Hugsanleg fasteignastofnun, ætti
að geta tekið að sér mat á veð-
hæfni fyrir banka og aðrar veö-
lánastofnanir i iar.dinu, eða
a.m.k. unn:ð * samvinnu við þær.
Veruleg hækkun er á vaxta-
greiðslum rikissjóðs, sem meðal
annars stafar af þvi, að rikis-
sjóður hefur nú, tekið lán hjá
Seðlabanka tslands, sem á að
•vera stofn að rekstrarsjóði, sem
stefnt er að að koma upp. Fjár-
veiting er áætluð i þennan sjóð á
næsta ári. Heilsárs vaxta-
greiðslur til sjóðsins er um 80
millj. kr. Þá hefur rikissjóður
tekið að sér að greiðá vexti, verð-
bætur og annað, vegna lána vega-
sjóðs, bæði almennra lána og lána
vegna Reykjanesbrautar, og er
sú upphæð á annað hundrað millj.
kr. En þessi lán og afborganir og
vextir af Reykjanesbrautinni
voru áður greidd með þvi að taka
ný lán fyrir greiðslunum hverju
sinni. Með afgreiðslu vega-
áætlunar á siðasta vori var frá
þessu horfið og greiðir rikissjóður
nú afborganir og vexti af þessum
vegalánum.
Samgönguráðuneytið
Á aðalskrifstofu samgöngu-
ráðuneytisins hefur kostnaðar-
aukinn verið sá, að þar kemur til
greiðslu hálf laun aðstoðarráð-
herra og hálf laun bifreiðastjóra á
móti greiðslu hjá félagsmála-
ráðuneytinu, sem áður var greint
frá. Um vegagerð rikisins er það
að segja, að heildarútgjöld vega-
gerðarinnar eru skv. fjárlaga-
frumvarpinu 1197 millj. kr en
tekjur vegna vegasjóðs eru á
frumvarpinu 944,8 millj. kr.,
þannig að fram kemur mismunur
upp á 252,77 millj og er það
annars vegar framlag rikissjóðs
til vegasjóös 250 millj. kr. og hins
vegar 2.77 milljónir til að bæta
þjónustu viö íeröamenn að
vetrarlagi. En á fjárlögum þessa
árs var framlag til vegasjóös um
100 millj. kr. Framlög til bygg-
ingar strandferðaskipa 36 millj.
kr. eru nú færð á afborgun hjá
rikissjóði, en voru áður á liðnum
„framlög til strandferða”.
Lögunum um vitagjald var
breytt á yfirstandandi ári og
hækkaði það tekjur á móti þeim
gjöldum, sem um er að ræða á
vitamálaliðnum.
Að hafnarmálunum hef ég áður
vikið og sé ekki ástæðu til að orð-
lengja um þau að þessn sinni. Um
framlög til feröamáia er þa& að
segjá, sð framlag til Ferðamála-
sjóðsins hækkar um 2,5 millj. Til
kaupa á landi og umbóta við
Gullfoss eru um 2 millj. kr.
Iðnaðarráðuneytið
A aðalskrifstofu iðnaðarráðu-
neytisins er hækkun um 2,8 millj.
kr. Laun um 2,5 þar er um að
ræða laun bifreiðastjóra að hálfu,
laun ritara i fullu starfi i stað
háifs áður og aðkeypt sér-
þjónusta, tæp 1 millj. kr.
Afgangurinn 1267 millj kr. stafar
af eðlilegum launa- og verðlags-
hækkunum og önnur rekstrar-
gjöld hækka um 529 þús kr.
Hækkun á liðnum „framlag til
iðju og iðnaðar” er fyrst og
fremst fólgin i 25 millj. til Sölu-
stofnunar lagmetisiðnaöarins,
sem áður er getið. Framlag til
Orkusjóðs hækkar um 17 millj. kr.
vegna lánagreiðslna, en önnur
viðfangsefni eru óbreytt frá fjár-
lögum 1972.
Viðskiptaráðuneytið
Ég hef fyrr i ræðu minni gert
grein fyrir þeim hækkunum, sem
verða til niðurgreiðslu á vöru-
verði á yfirstandandi ári og á
hvaða forsendum þær eru
byggðar.
Um aðra liði fjarlagafrum-
varpsins, sé ég ekki ás.tæðu til að
fjölyrða. Þó skal þvi bætt hér við
i sambandi við rikisendur-
skoðunina, að þar er ráðinn 1 full-
trúi i tollendurskoðunina, en
aðrar breytingar eru þar i sam-
bandi við verðlagsbreytingar.
Áður en ég vik að tekjuáætlun
fjárlagafrumvarpsins, vil ég geta
þess, að á útgjöldum á lána-
hreyfingum er gert ráð fyrir 250
millj. kr. greiðslu til Seöla-
bankans, sem er hugsað sem
fyrsta framlag i þann rekstrar-
sjóð, sem að rikið myndi koma
sér upp með sömu greiðslum á
næstu 4 árum. Þessi sjóður er
hugsaður til þess að draga úr
tekjusveiflum, sem alltaf hljóta
að verða verulegar hjá rikissjóði.
Eðlilegt takmark er, að rikis-
sjóður hafi að jafnaði i slikum
sjóði sem svarar 5% af árlegum
heildarútgjöldum. Þar með mætti
þá gera ráð fyrir, að hann hefði til
umráða eigið fjármagn, sem
svarar helmingi þess yfirdráttar,
sem að jafnaði er hjá Seðla-
bankanum á fyrrihluta ársins, en
það mun láta nærri, aö meðal-
skul.d rikissjóðs við Seðlabankann
framaPi af 'ári nemi sem svarar
Í0% af fjárlögum. Það verður þvi
að teljast eðlilegt, að stefnt sé að
þvi, að rikissjóður mæti þessum
yfirdrætti aö nokkru meö eigin
fjármagni, enda hefði hann þá
tryggingu fyrir ýmsum skakka-
föllum, sem gætu komið til i rikis-
rekstrinum, án þess að það hefði
áhrif á hagkerfiö i heild.
Ég tel að hér sé um mikið nauð-
synjamál að ræða, sem vinna
þarf að, svo sem stefnt er að með
þessari greiðslu. Auk þessa er af-
borgun af vegaláni og lánum
vegna Skipaútgeröar riksins, sem
færðar voru á þennan lið, en voru
áður færðar á Rikisskip.
t fyrra fylgdi fjárlagafrum-
varpi sérstakt fylgiskjal þar sem
Efnahagsstofnunin gerði grein
fyrir þróun efnahagsmála á árinu
1971 og spám fyrir árið 1972.
Vegna þess að nú er ætlunin aö
leggja þegar á þessu hausti fram
ákveðnar tillögur um fram-
kvæmda- og fjáröflunaráætlun
rikisins 1973, virðist skynsam-
legra, að slikt almennt yfirlit yfir
þjóðarbúskapinn, framvinunda i
ár og horfur fyrir næsta ár, komi
fram um sama leyti og fram-
kvæmdaáætlunartillögurnar og
taki m.a. mið af þeim. Þannig
yrði reynt að skoða bæði fjárlaga-
frumvarpið og framkvæmda-
áætlunina i heildarsamhengi.
Hagrannsóknadeild Fram-
kvæmdastofnunar riksins mun
semja þessa yfirlitsskýrslu um
þjóðarbúskapinn.
Tekjuhlið frumvarpsins
Tekjuáætlun rikissjóðs fyrir
árið 1973 er unnin af hagrann-
sóknardeild Framkvæmda-
stofnunar rikisins. Hún er byggð
á þjóöhagsspá deildarinnar fyrir
næsta ár, eins og hún stóð i lok
júlimánðar s.l. Þeir þættir þjóð-
hagsspárinnar, sem mest áhrif
hafa á tekjuáætlun rikissjóðs, er
spáin um almenna innlenda
verðmætaráðstöfun, sem gert er
ráð fyrir að aukist um 10,6% i
peningum og innflutningsspáin,
sem hækkar um allt að 14% skv.
Þjóðhagsspáráætluninni. Megin
forsendur tekjuáætlunar að þvi
er varðar kaup og verðlag eru
þessar.
í fyrsta lagi ergert ráð fyrir, að
engar aðrar breytingar verði á
kauplagi, en þegar eru ákveðnar
með samningum A.S.l. og vinnu-
veitenda og skv. úrskurði
Kjaradóms s.l. vor, þ.e. 6%
grunnkaupshækkun verkafólks,
iðnaðarmanna og verzlunarfólks
og 7% grunnkaupshækkun hjá
opinberum starfsmönnum frá 1.
marz 1973.
1 öðru lagi er gert ráð fyrir, að
kaupgreiðsluvisitalan hækki ekki
frá þvi sem er, það er 117 stig og
framfærsluvisitalan hækki aöeins
um 1% frá ágúst 1972, en þá var
hún 174,8 stig. Þessar forsendur
fela i sér mun minni hækkanir en
verið hafa, þannig að meöal-
hækkun framfærsluvisitölu milli
áranna 1972 og 1973, yrði þá um
4% og hækkun visitölu, vöru og
þjónustu einnig 4%. Hvort þessar
forsendur standast ræðst svo m ,a.
af væntanlegum almennum efna-
hagsráðstöfunum stjórnvalda og
þá sérstaklega aðgerðum i verð-
lags- og kaupgjaldsmálum.
Eins og venja hefur verið S
undanförnum árum, sýna allar
tekjutölurnar áætlaöa innheimtu
á almanaksárinu, en ekki
álagningu, en á þessú tvennu
getur verið verulegur munur.
Aætlanir um innheimtu eru
byggðar á tölum rikisbókhaldsins
um samhengi álagningar og inn-
heimtu á árinu 1971 og fram á
mitt ár 1972.
Lækkun skatta
Samkvæmt lögum skal skatt-
visitala ákveðin i fjárlö&um
hverju sinni. Hækkun visitölu
framfærslukostnaðar milli
áranna 1971 og 1972, er um 10%,
sem að öðru óbreyttu væri eðlileg
viðmiðun við ákvörðun skattvisi-
tölu. Miðað við núverandi visitölu
100, ætti skattvisitalar. yið
álagningu 1973, þannig a&
ókvarðast, nö, Hins vegar tók
ríkisstjörnin þá ákvörðun, að
skattvisitalan skyldi vera 128
stig. Þetta þýðir raunverulega
skattalækkun skv. núverandi
kerfi um 730 millj. kr. Við þessa
visitölu er áætlunin um tekjuskatt
miðuð. Astæðan fyrir þvi, aö
tekjuskattur hækkar þrátt fyrir
þetta á milli ára, er fyrst og
fremst sú, að nokkur fjölgun er á
gjaldendum á hverju ári og svo
hitt, aö gert er ráð fyrir, að
nokkrar meiri eftirstöðvar verði
frá árinu 1972 til ársins 1973,
heldur en var frá 1971 til þessa
árs.
Heildartekjur á rekstrar-
reikningi eru áætlaðar, miðað viö
þær forsendur, sem ég hef nú
greint frá hér að framan, 20
milljarðar 447 millj. kr. og er
hækkunin 3 milljarðar 548 millj.
kr. eða 21%. Af heildartekjum
nema markaðir tekjustofnar 2
milljöröum 568,8 millj. kr., s^m
eru 247,1 millj. kr. hækkun frá
yfirstandandi fjárlögum eða
10,7%. Eiginlegar tekjur rikis-
sjóðs, þ.e. heildartekjur á
rekstrarreikningi að frádregnum
mörkuðum tekjustofnum, nema
þannig 17 milljörðum 878,7 millj.
kr eða hækka um 331,5 millj. eða
22,6%.
Um einstaka liði i tekjuáætlun-
inni er það að segja, að gert er ráö
fyrir að tekjuskattur hækki um
1342 millj. kr. eins og ég áðan
sagði, stafar þetta af fjölgun
gjaldenda og gert er ráö fyrir
meiri eftirstöðvum á skattinum i
árslok þessa árs heldur en að var
i fyrra.
Aætlað er að gjöld af inn-
flutningi hækki um 1046 millj. kr.
og munar þar mest um almennan
innflutning, sem hækkar um 744
millj. kr. og er þessi áætlun reist
á grundvelli þjóðhagsspárinnar
um 14% aukningu almenns vöru-
innflutnings, en hins vegar er gert
ráð fyrir lægra meðallollshlutfalli
á næsta ári eða 22,8% i staðinn
fyrir 23,3%, eingöngu vegna
minni bilainnflutnings á næsta
ári.
Skattar af seldri vöru og þjón-
ustu. Heildarhækkun er um 850
millj. kr. Þar af hluti rikissjóðs
363. Orsök þess, að tekjur af sölu-
skatti aukast ekki meira en þetta,
þrátt fyrir að áætlað er að innlend
verðmætaráðstöfun aukist um
10,6%, er sú, að i fjárhagsáætl-
uninni 1972 er tekið tillit til
flýtingar innheimtu.
Launaskattur hækkar um 155
millj. eða 19,4%, sökum hærra
launastigs, söluhagnaður
Afeneisverzlunarinnar um 325
millj. og kemur þar bæði til verð-
hækkanir frá marz 1972 og aukinn
kaupmáttur tekna almennings en
aðrir tekjuliðir um 9,2 millj. kr.
Aðrir óbeinir skattar: Gert er
ráð fyrir að þeir hækki um 98,7
millj. kr. Er þar mesta hækkunin
á stimpilgjöldum, 36 millj. kr„
þinglýsingargjöld 23 millj. kr. og
aörir liöir eru smærri. Hins vegar
er gert ráð fyrir þvi á þessum lið,
aö niður falli veggjald á Kefla-
vikurvegi 19,5 millj. kr„ svo sem
samþykkt var við afgreiðslu
vegaáætlunar á s.l. vori.
Um lánahreyfingar út er það að
segja, að halli á þeim er 475,7
millj. kr. og munar þar mest um,
sem áöur hefur verið getið, 250
millj. til Seðlabanka tslands svo
og vegalánin, sem rikissjóður
tekur nú að sér, en vegasjóður
hafði áður til greiðslu.
Þegar rekstrartekjur og
rekstrarútgjöld rikissjóös hafa
verið gerö upp skv. þessu fjár-
lagafrumvarpi, eru tekjur um-
fram gjöld 579,7 millj. kr. en
hallinn á lánahreyfingum er eins
og áöur sagði 475,7 millj. og mis-
munur er þvi 103,9 millj. kr„ sem
er hinn raunverulegi greiösluaf-
gangur i þessu fjárlagafrum-
varpi. Framhald á bls. 13
§wi
111
11