Tíminn - 14.12.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 14. desember 1972
Skáld ársins—Bók ársins
Guðsgjafaþula
Skemmtilegasta
skemmtilegasta
íslendingsins.
bók
Guðsgjafaþula
bók ársins eftir skáld
ársins, Halldór
Laxness. 37
Laxnessverk handa
ýður að velja úr til
jólagjafa.
„Skeggræður gegnum
tiðina."
Samtalsbók Halldórs
Laxness og Matthíasar
Johannessen
Ljóöasafn Tómasar
Guðmundssonar,
ný útgáfa allra Ijóða
skáldsins í útgáfu
Kristjáns Karlssonar.
Ritsöfn Steins Steinarr,
Stefáns frá Hvítadal,
Hannesar Hafstein,
Jónasar Hall-
grimssonar í útg.
Tómasar, Jóns frá
Kaldaðarnesi í útg.
Kristjáns Albertssonar,
Arnar Arnarssonar.
Ritsafn Jóns Sigurðs-
sonar frá Kaldaðar-
nesi.
Ljóð sögur, greinar,
þýðingar í útgáfu
Kristjáns Albertssonar.
Ritsafn Daviðs
Stefánssonar frá
Fagraskógi,
öll verk skáldsins í sjö
bindum.
„Kópamaros"
nútíma þjóð-
félagsskáldsaga um
unglingavandamál
eftirÞráin Bertelsson.
,, Langferðir",
Ijóðabók eftir Heiðrek
Guðmundsson frá
Sandi, rammíslenzk og
listilega fögur Ijóð.
,,Að Laufferjum",
fágætlega falleg Ijóð
Ólafs Jóhanns Sigurðs-
sonar.
Meistaraverk
Siguröar Nordals
um Stephan
G., Einar Benediktsson
og Hallgrím Pétursson.
HELGAFELL
Unuhúsi
Veghúsastig 7
Simi 1-68-37
Björn S. Stefánsson:
Úrbætur í skrifstofu
byggingamálum
Reykjavíkur
í grein þessari verður
rætt um stöðu byggðastefn-
unnar, markmið hennar,
viðfangsefni og árangur,
og síðan eru ráðagerðir (en
ekki ákvarðanir) um nýja
skrifstofubyggingu í
Reykjavík á kostnað ríkis-
ins skoðaðar í því ijósi.
Otlagt fé ríkisins til þess-
arar skrifstofubyggingar
má ætla.að geti orðið af
sömu stærðargráðu og það
kostaöi að byggja nýtt
ibúðarhúsá öllum jörðum i
Suöur-Þingeyjarsýslu eða
tvöfalda allt húsrými á
Patreksfirði eða greiða árs-
laun héraðslæknis með
hjúkrunarkonu á hvern
hrepp á öllu landinu.
Byggðastefnan, sú stefna . að
opinberar ráðstafanir skuli miða
að þvi að efla byggð utan Innnesja,
svæðisins milli Straumsvikur og
Gufuness, þykir nú almennt þjóð-
holl stefna, og eru engin átök um
hana. Það er auðvitað misjafnt
hvaða byggðir og hvers konar
byggðir menn hugsa sór að njóti
ávaxta stefnunnar beint og
óbeint. Byggðastefnan er fyrst og
fremst borin upp af sjálfs-
bjargarviðleitni þeirra.sem eiga
heima utan Innnesja og vilja með
henni tryggja atvinnu sina, eignir
sinar, bæta lifsskilyrði sin að öðru
leyti og fjölga þeim kostum.sem
bjóðast i atvinnu, skólagöngu og
þjónustu.
Innnesjamenn, og þar fer auð-
vitað mest fyrir Reykvikingum,
gera yfirleitt ekki ágreining um
þessi mál. Sú samstaða staðfestir
það.að tslendingar skoða sig sem
eina þjóð. Það fer hins vegar litið
fyrir þvi. að Reykvikingar skoði
það sem beint hagsmunamál sitt
að takmarka fólksfjölgun á
Innnesjum. Þeir taka þvi eins og
örlögum sinum að stöðugt
þrengist um gróið og ógróið land,
að umhverfi þeirra verði ein-
hæfara og að svigrúm barna og
unglinga þrengist stöðugt, vegna
bygginga og vaxandi umferðar.og
leggi þannig aukna byrði á þá,
sem ala upp börn, svo og skóla og
heimili. Þó má sjá dæmi um
ábendingar i þessa átt svo ætla
má,að það geti orðið lögmætt við-
horf i Reykjavik og yfirleitt á Inn-
nesjum aðvilja ýta frá sér auknum
byggingum og aukinni umferð.
Siðast kom slikt fram i vel at-
huguðu máli Odds Benedikts-
sonar i Morgunblaðinu vegna
þeirrar tilkynningar, að byggja
ætti mikil stórhýsi i útjaðri
Vesturbæjarins. Þessi tilkynning
kom raunar áður en ráðagerðin
hafði verið lögð fyrir borgarráð.
Ef varnarviðhorf Reykvikinga
eða hluta þeirra fara að þykja
lögmæt . eignast byggðastefnan
enn betri bandamenn i Reykja-
vik.
Byggðastefnan er sem sagt
viðurkennd, hún á marga tals-
menn og starfsmenn.sem ég ætla,
að séu traustir og trúverðugir,
tali eins og þeir hugsa, en samt
þykir árangurinn furðu rýr. Ég
ætla með nokkrum dæmum að
skýra hversu veikt byggða-
stefnan stendur, þegar á herðir.
1. Menn hafa séð það, að sú at-
vinna eykst mest.sem kennd er
við þjónustu, en siður vörufram-
leiðsla og úrvinnsla. Byggða-
stefnumenn hafa viljað ganga til
móts við þá þróun með þvi meðal
annars að koma fyrir utan Inn-
nesja ýmsum þjónustustofn-
unum. Nefnd starfar á vegum
rikisins við að athuga hvaða
rikisstarfsemi kemur þar til
greina. Ég spái ekki miklum ár-
angri af þeirri athugun. Þegar
athuguð er hver einstök stofnun,
vill niðurstaðan veröa sú,að hún
sé ekki aðeins háð ýmissi starf-
semi i Reykjavik, heldur sé það
oft einnig til óhagræðis fyrir
landsmenn utan Innnesja að geta
ekki rekið erindi sin við hverja
rikisstofnun i Reykjavik, þar eö
menn eiga hvort sem er svo mörg
önnur erindi þangað. Ég á von á
þvi.að lausnin verði sú að koma
upp deildum rikisstofnana i
ýmsum landshlutum. Nú eru
reyndar dreifðar um landið
deildir rikisins, en það eru sýslu-
manns- og bæjarfógetaembættin i
hverju héraði. Ef ég þekki hug-
vitssemi þeirra.sem hafa atvinnu
af þvi að stokka upp spilin á
landsbyggðinni, þá munu koma
fram tillögur um rikisdeildir um
landið.sem verða fólgnar i þvi að
fjarlægja núverandi skrifstofur
rikisins frá til dæmis Stykkis-
hólmi og Blönduósi i stærri staði,
en fundvisin verði minni á fram
kvæmdir og hugmyndir um verk-
efni og þjónustu ,sem verður flutt
úr Reykjavik, ekki af þvi að þeir;
sem verkið vinna,séu svo ófund-
visir og litið hugvitssamir, heldur
af þvi að „timarnir” eru á móti
verkefninu.
Ég á hins vegar von á þvi,að
meira muni muna um hvers
konar ráðstafanir rikisins i nafni
hagræðingar, sem færa verkefni,
sem unnin hafa verið dreift um
landið, til Reykjavikur. Það fer
ekki mikið fyrir slikum ráðstöf-
unum h.verri um sig, og þær bitna
sjaldnastsvo illa á þeim.sem hafa
haft verkin á hendi utan Innnesja,
að nokkur sjái ástæðu til að
hreyfa sig. Ég nefni dæmi.sem ég
hef af tilviljun fyrir framan mig á
borðinu. í stjórnarfrumvarpi til
breytinga á lögum um almanna-
tryggingar segir,að rikið skuli nú
endurskoða reikninga sjúkra-
samlaga ( Rikisendurskoðunin er
i Reykjavik ).
2. Segja má það til varnar þvi
hvað illa gengur að láta þjónustu-
greinarnar vinna með byggða-
stefnunni.að viða um land vantar
það fólk.sem kann til þeirra
verka eða hefur að minnsta kosti
tilsk. próf til þeirra. Það verður
þó ekki sagt um eina atvinnugreia
sem er að visu ekki mikil að
vöxtum i Reykjavik, en hún veitir
þó atvinnu þar margfalt fleira
fólki en nokkru sinni má vænta að
megi færa landsbyggðinni með
tilflutn. ríkisstofnana. Þetta er
útgerð og fiskvinnsla, en við það
vinna nú beint um það bil 1500
manns fyrir utan allt það lið.sem
er utan um þann rekstur, en telst
til annarra atvinnugreina. All-
mikið af þvi fólkþsem stundar sjó
úr Reykjavik og gerir að fiski
þar, er komið úr þeim byggðar-
lögum,sem byggðastefnan á að
þjóna, og þar kunna menn til
þeirra verka nokkurn veginn eins
vel og i Iteykjavik. Það virðist þvi
liggja næst, ef hafa á áhrif á
byggðina i landinu með opin-
berum ráðstöfunum. að athuga
hvort sá vöxtur þjónustugreina i
Reykjavik, sem verður stöðugt,
geti ekki frekar en áður orðið á
kostnað útgerðar og fiskvinnslu
þar. Þá gætu aðrir útgerðarstaðir,
og þá væntanlega helzt hinir
stærri. fengið stærri hlut af afl-
anum við ísland. Svona lausnar
virðist þó ekki mega leita, heldur
liggur bæjarstjórn Reykjavikur
oft undir grun um að vilja láta
stærsta útgerðarfyrirtæki bæj-
arins drabbast niður. og jafn-
harðan er hert á henni að ráðast i
atvinnufreka endurnýjun á
fyrirtækinu (BÚR).
3. Iðnaðinum er ætlaður
myndarlegur skerfur af þeirri at-
vinnuaukningu, sem er fram-
undan, þó minni en þjónustu-
greinunum. f Bretlandi er iðn-
fyrirtækjum fjarri mestu
iðnaðarhéruðunum veitt nokkur
friðindi umfram annan iðnað. 1
Noregi er það sett á dagskrá af
áhrifamiklum stjórnmálaflokk-
um, að hafa skuli eftirlit með
stofnun iðnrekstrar i mesta þétt-
býlinu til að iðnfyrirtæki leiti
annað um útfærslu. Hvorug að-
ferðin hefur komizt á dagskrá hér
á landi, og tek ég það til marks
um það hvað byggðastefnan
stendur veikt þegar hún gripur
inn i það,sem forráðamenn fyrir-
tækja og forstöðumenn stofnana
telja hagkvæmastan rekstur.
4. Þar sem viðast hefur verið
full atvinna, getur það ráðið
miklu um byggðaþróunina hvar
húsnæði býðst. Húsnæðismála-
stefna rikisins hefur að litlu leyti
verið tengd byggðastefnunni. Þó
hafa ibúðir byggðar á sveita-
bæjum og nokkur hluti ibúðanna i
Breiðholti notið sérstakrar fjár-
hagslegrar fyrirgreiðslu rikisins.
Hins vegar hafa engir málsmet-
andi aðilar gert tillögu um, að
beita húsnæðismálunum i
byggðastefnu, til dæmis með þvi
að veita ekki jafnhá lán á ibúð,
heldur segja sem svo, að lands-
hlutarnir fái húsnæðismálalán i
hlutfalli við ibúafjölda, en þannig
yrðu lán á ibúð lægri á Innnesjum
en utan þeirra meðan fólks-
fjölgunin er mest þar.
5. Læknisþjónusta á lands-
byggðinni sýnir ef til vill framar
öðru hversu illa byggðastefnu-
menn standa að vigi, þvi að þar
þykirsvomikið vera ihúfi að ætla
mætti.að yfirvöld hlifðust ekki
við að beita sér. Þó sýnist mörg-
um einmitt horfa verst þar. Auð-
vitað má finna úrbætur á þessu
sviði, en þær hljóta að rekast á
aðrar óskir. Ég útskýri þetta með
lausnartillögu.Verkefnið er það að
dreifa þeirri heilbrigðisþjónustu,
sem til er i landinu,um landið á
sanngjarnan hátt. Enginn læknir
má nú starfa á sérstaks leyfis
(lækningaleyfis). Sanngjörn
dreifing lækna fengist með þvi
að ákveða að ekki mætti
veita nýtt leyfi til lækninga i ein-
um landshluta, fyrr en notuð væri
ákveðin lágmarkstala leyfa til
lækninga i öllum landshlutum.
Um leið þyrfti að gera samning
við vinveittar nágrannaþjóðir um,
að islenzkmenntaðir læknar
fengju ekki lækningaleyfi sin
endurnýjuð erlendis nema litið
umfram það, sem íslendingar
þyrftu að halda úti af læknum til
framhaldsmenntunar. Slik vinnu-
brögð þættu liklega harðir kostir,
en ekki er að sjá að aðrar leiðir
hafi dugað, og vist þykir læknis-
leysi lika harður kostur. Þegar
gera á upp á milli slikra kosta,
sem hvorir tveggja þykja harðir,
býst ég við , að byggðastefnan
verði undir.
6. Má ég svo áður en ég lýk
þessari athugun á leikstöðu
byggðastefnunnar drepa á
verzlunina. Þar vill svo til.að all-
stór hluti atvinnugreinarinnar er
i höndum félagsskapar, sem er i
forystu manna, sem vilja vinna
byggðastefnunni heilt, en það eru
kaupfélögin og samband þeirra.
SIS og kaupfélögin hafa vissulega
verið mjög fljót að taka i notkun
tækni og hagræða vinnubrögðum,
og það hefur ekki farið hjá þvi.að
hentast hefur þótt að vinna slikt i
Reykjavik. Þar hefur ráðið meira
hvað talið var gera þjónustuna
ódýrasta og bezta en hollusta við
byggðastefnuna, enda mundu for-
ráðamenn Sambandsins vera
fljótir að benda á það vinnubrögð-
um sinum til varnar, að mesta
hollustan við byggðastefnuna sé
að bjóða byggðunum góða og